Lang onzekerheid over kinderopvangtoeslag door blunder ministerie
Ouders hebben nodeloos lang in onzekerheid gezeten over de hoogte van de kinderopvangtoeslag. Dat komt omdat het ministerie van Sociale Zaken vorig jaar behoorlijk heeft zitten slapen toen bleek dat de geplande verhoging van de kinderopvangtoeslag veel te laag zou uitpakken. Door een gebrek aan kennis van de regels, gebeurde er maandenlang niets, terwijl ouders en opvangorganisaties de noodklok luidden.
Het zogeheten maximumuurtarief (het bedrag per uur waarover ouders kinderopvangtoeslag krijgen) werd in eerste instantie maar mondjesmaat opgehoogd met 5,6 procent, terwijl de opvangtarieven veel harder stegen.
De jaarlijkse stijging van het tarief wordt standaard gebaseerd op voorspellingen over de inflatie en de lonen uit maart, maar die voorspellingen bleken vorig jaar, toen de inflatie extreem hard steeg, niets waard.
Daardoor zou de kinderopvangtoeslag met slechts 5,6 procent stijgen, terwijl opvangorganisaties waren genoodzaakt om de uurtarieven met wel 8 tot 10 procent op te schroeven. Het gevolg: ouders zouden veel meer zelf moeten gaan betalen, in een tijd waarin het leven toch al heel snel duurder werd.
Toch verhoogd
Na publicaties van RTL Nieuws en druk uit de Tweede Kamer werd uiteindelijk te elfder uren in december vorig jaar besloten dat de toeslag tóch nog omhoog zou kunnen in 2023, ondanks dat het tarief al was vastgesteld.
Tot kort daarvoor zei Sociale Zaken, onterecht, dat de Dienst Toeslagen (onderdeel van het ministerie van Financiën) een wijziging niet meer door zou kunnen voeren. Later werd dat ontkend, nadat de Dienst Toeslagen kwade mails had gestuurd omdat zij wel degelijk nog een aanpassing konden doen.
Hardnekkig misverstand
Maar uit stukken die zijn vrijgegeven op basis van een beroep op de Wet Open Overheid blijkt nu klip en klaar dat ambtenaren van het ministerie van Sociale Zaken keer op keer aan belangenorganisaties, de eigen minister en elkaar voorhielden dat extra verhoging niet meer mogelijk was, omdat Toeslagen dat niet meer zou kunnen verwerken.
Op 12 oktober, een dag nadat het officiële besluit is gepubliceerd om de tarieven maar matigjes te verhogen, wordt minister Karien van Gennip van Sociale Zaken al verkeerd geïnformeerd door haar ambtenaren. "Ik heb, conform advies, aangegeven dat het besluit 2023 inmiddels is gepubliceerd en dat er dus voor komend jaar niets meer mogelijk is op de maximumuurprijs. Daar hebben we ook geen dekking voor. Minister begreep dat", valt te lezen in een interne mail.
Het kán niet
Ruim een maand later, op 14 november, is dat misverstand nog steeds niet uit de wereld. Er vindt een gesprek plaats met de sector, waarin de kinderopvangorganisaties aangeven dat het tarief niet voldoende omhoog gaat omdat de kosten veel harder stijgen.
Maar het ministerie is klip en klaar (en abuis): Toeslagen 'heeft een minimale termijn nodig om deze aanpassing in de systemen door te voeren', hielden de ambtenaren de sector voor. "De maximumuurprijs voor 2023 kan nu niet meer aangepast worden."
Toeslagen giftig
Ergens tussen dat moment en begin december, begint het besef in te dalen dat Toeslagen niet het probleem is. Ondertussen is de Dienst Toeslagen behoorlijk giftig over het feit het de zwarte piet kreeg toegespeeld van SZW.
"Even het signaal dat wij meer en meer chagrijnig worden over de berichtgeving rond de kinderopvangtoeslag vandaag – en dat de woordvoeringslijn vanuit 'het kabinet' tot op heden niet aangepast lijkt te zijn", briest een ambtenaar van Financiën tegen Sociale Zaken. "Onze systemen zijn nu eens een keer niet de beperkende factor."
"Het feitelijke verhaal is naar ik begrijp dat hier geen geld voor gereserveerd is. Dat nu op deze manier naar ons gewezen wordt is echt heel schadelijk voor ons, nota bene bij de kinderopvangtoeslag. Alsof het vertrouwen in ons niet al laag genoeg was", vervolgt de ambtenaar van Toeslagen.
Fout toegeven blijkt lastig
Maar ondanks die harde woorden, blijkt het nog steeds niet eenvoudig om de fout toe te geven voor SZW.
Op 6 december, als de bom inmiddels is gebarsten en iedereen ervan doordrongen lijkt dat er toch echt iets moet gebeuren, wordt er gewerkt aan de beantwoording van Kamervragen. Maar uit de mailwisseling tussen Sociale Zaken en Financiën blijkt dat Sociale Zaken nog steeds niet echt met de billen bloot wil.
Blijkbaar liet Sociale Zaken in het concept van de beantwoording op Kamervragen nog steeds de optie open dat de verhoging niet mogelijk was, door beperkingen bij Toeslagen. "Ik heb het idee dat er behoorlijk om de hete brij heen gedraaid wordt", schrijft een ambtenaar van Financiën aan een collega bij SZW.
"Nu wordt opnieuw de indruk gewekt dat de deadline van 15 oktober in eerste plaats leidend is. Dat is in ieder geval voor de uitvoering niet zo."
Neuzen dezelfde kant op
Vanaf dat moment gaan de neuzen dezelfde kant op, hoewel er nog wat heen en weer gestoeid wordt tussen SZW en Financiën over hoe de verhoging van de toeslag betaald moet worden.
Op 13 december wordt een verhoging aangekondigd en op 15 december nog een eentje nadat minister Sigrid Kaag van Financiën daar persoonlijk toestemming voor gaf. Via een spoed-algemene maatregel van bestuur (AmvB) werden de tarieven een paar maanden later met terugwerkende kracht verhoogd en kregen ouders toch nog een hogere toeslag.
"Hadden we Financiën niet al kunnen overtuigen, wetende dat Kaag hier zeer waarschijnlijk in mee zou gaan 😊", appt een ambtenaar van Sociale Zaken aan een collega. "Het liefst al een paar maanden geleden, dan was die spoed AmvB helemaal niet nodig geweest😉"
Op de vraag hoe het mogelijk is dat het misverstand zolang bleef bestaan op het ministerie van Sociale Zaken geeft het ministerie geen helder antwoord. Wel schrijft het ministerie dat, ook als eerder in het najaar een besluit zou zijn genomen, het nodig was geweest om met spoed een aparte AmvB te maken.