Centrale bank verhoogt rente, maar waarschuwt voor de gevolgen

Dat blijkt uit het halfjaarlijkse rapport over de financiële stabiliteit in Nederland.

Schulden moeilijker te betalen

DNB ziet een aantal potentiële gevaren van de stijgende rente. Die kan er namelijk voor zorgen dat bedrijven straks hun schulden niet meer kunnen betalen. Nieuwe leningen afsluiten is uiteraard al een stuk duurder geworden, maar ook bestaande leningen kunnen een probleem worden.

Volgens DNB loopt 56 procent van de bedrijfsleningen binnen twee jaar af of krijgt een renteherziening. Dat betekent dus dat ze te maken krijgen met (sterk) oplopende rentes. Daarmee neemt ook de kans op wanbetaling toe, wat een potentieel gevaar kan zijn voor de banken die het geld hebben uitgeleend.

Schatkist op orde houden

Ook overheden lijden onder de stijgende rentekosten. Waar lenen jarenlang gratis was voor de Nederlandse staat, moet er inmiddels een forse rente worden betaald. Die kosten lopen de komende jaren alleen maar verder op.

Daardoor verdubbelt het bedrag dat de Nederlandse overheid aan rente kwijt is de komende jaren, tot 14,7 miljard euro, schatte het CPB eerder. Daarom is het volgens DNB zaak dat het huishoudboekje van de staat op orde wordt gebracht door een volgend kabinet.

Op korte termijn ziet het er allemaal nog wel prima uit. Maar op de middellange termijn loopt de staatsschuld te hard op, zegt DNB-voorman Klaas Knot. "Op lange termijn ziet het er zelfs heel slecht uit", aldus Knot. Omdat dan ook de gevolgen van de vergrijzing en de kosten van klimaatverandering helemaal voelbaar worden. "Het is absoluut tijd voor een koerswijziging."

Gevolg van eigen beleid

Opmerkelijk is dus wel dat deze toenemende risico's een direct gevolg zijn van het beleid dat de centrale banken samen voeren. De Europese Centrale Bank (ECB), waarin DNB is vertegenwoordigd, verhoogde het afgelopen jaar de rente in recordtempo van -0,5 procent naar 4 procent.

Dat deed de ECB ook niet voor de lol, maar om de torenhoge inflatie te bestrijden. Het verhogen van de rente door de ECB zorgt ervoor dat banken die geld lenen bij de centrale bank daarvoor meer moeten betalen.

Dat zorgt er vervolgens voor dat ook de rente die banken vragen als ze geld uitlenen aan bedrijven en consumenten stijgt. Dat helpt tegen de inflatie, omdat bedrijven en burgers dan minder geld kunnen besteden, waardoor de vraag naar producten en diensten afneemt. En minder vraag zorgt voor lagere prijzen, zo is het idee.

Neveneffecten van het medicijn

DNB-voorman Klaas Knot erkent dat de risico's die vandaag worden benoemd mede gecreëerd zijn door de centrale bank zelf. "En dat risico hebben we gecreëerd omdat wij een duidelijk mandaat hebben, wij moeten 2 procent inflatie leveren." Daarmee verwijst Knot naar de doelstelling van de ECB, om ervoor te zorgen dat de inflatie niet te hoog en niet te laag is.

"Daarvoor was het hard nodig dat wij de rente gingen verhogen", vervolgt de DNB-baas. De beslissingen over de rente worden volgens Knot alleen op basis van de inflatie gemaakt. "En vervolgens moeten wij bepalen: wat zijn de neveneffecten van het toedienen van dit medicijn."

Meer faillissementen

Knot benadrukt dat bedrijven zich zullen moeten voorbereiden op stijgende rentekosten. Bijvoorbeeld door geld te besparen of door andere afzetmarkten aan te boren. "Dat zal bij een hele hoop bedrijven goed gaan, maar het zal niet bij alle bedrijven goed gaan. Dat zou dus inderdaad kunnen leiden tot een stijging van het aantal faillissementen."

Wat Knot betreft is dat niet meteen een ramp, omdat het aantal faillissementen de afgelopen jaren, mede door de enorme coronasteunpakketten, kunstmatig laag is geweest.