Schiphol gaf al ruim 16 miljoen euro uit in jacht op stikstofrechten
In de omstreden jacht op stikstofrechten heeft luchthaven Schiphol tot nu toe al zo'n 16 miljoen euro uitgegeven, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Voor dat geld kocht het staatsbedrijf drie complete boerenbedrijven op, voor in totaal ruim 11,1 miljoen euro. De rest van het geld ging op aan het opkopen van stikstofrechten van boeren.
Behalve drie boerderijen kocht de luchthaven namelijk de uitstootrechten op van zeven boerderijen. Daar was de luchthaven ongeveer 5 miljoen euro aan kwijt. De opkoopoperatie ligt gevoelig omdat er een groot tekort is aan uitstootrechten (zie kader) en het kabinet heeft beloofd om eerst boerenbedrijven te helpen die geen vergunning hebben.
Het gaat Schiphol dan ook niet om de landbouwgrond, maar de bijbehorende rechten om stikstof uit te stoten. De luchthaven heeft deze nodig om een vergunning te krijgen voor het uitvoeren van 500.000 vluchten per jaar. Ook als in de toekomst het maximaal aantal vluchten per jaar wordt beperkt tot 440.000, heeft de luchthaven de stikstofrechten trouwens nodig.
Drie keer raak
Uit gegevens van het Kadaster blijkt dat Schiphol een boerenbedrijf in het plaatsje Grootschermer, in de buurt van Alkmaar, kocht. De luchthaven betaalde er 4.180.000 euro voor. De koop is op 6 oktober ondertekend.
Enkele weken later wisselde een boerderij in Wijdewormer, in de buurt van Purmerend, voor 3.455.500 euro van eigenaar. Het koopcontract werd op 21 november gesloten.
Chefsache
En op 25 november werd het koopcontract getekend voor de koop van een boerderij in de provincie Zuid-Holland. Koopbedrag: 3,5 miljoen euro. Ondertekend door zowel de financieel (CFO) als de operationeel directeur (COO) van de luchthaven: Robert Carsouw en Hanne Buis. Hun handtekeningen staan ook op de koopcontracten van de andere boerderijen.
Het belang is dan ook groot voor de luchthaven, vertelt Carsouw in een interview aan RTL Nieuws. Het bedrijf heeft ze nodig om vanaf Schiphol te mogen blijven vliegen en om Lelystad Airport te openen. "Wij doen wat Nederland vraagt", reageert Carsouw op kritiek op het opkopen van de rechten door de luchthaven.
Op eigen houtje
In politiek Den Haag wordt de opkoopactie met wrevel gevolgd. Boerderijbedrijven kunnen hierdoor niet met voorrang geholpen worden, omdat de overheid vanwege staatssteunregels geen rechten kan opkopen en een bedrijf als Schiphol wel, ook al is het dan in handen van de staat.
De Tweede Kamer heeft het kabinet opgeroepen om ervoor te zorgen dat Schiphol stopt met het uitkopen van boerenbedrijven.
De motie plaatst Schiphol voor 'een groot dilemma', zegt Carsouw. "We krijgen de vraag om zo snel mogelijk te zorgen voor een natuurvergunning voor Schiphol. We hebben allerlei routes verkend. De laatste optie was het kopen van boerderijen en dat doen we met tegenzin."
De motie zorgt voor een 'hele vervelende' situatie, maar de luchthaven is niet van plan om te stoppen met de opkoopoperatie. "We zijn bijna klaar. Dus het is verstandig om dat af te maken", zegt de CFO. Hij verwacht dat er nog van vijf boeren de stikstofrechten opgekocht moeten worden.
Waarom zijn stikstofrechten zo gewild?
Er is een enorm tekort aan uitstootrechten. Dat is ontstaan nadat de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van Nederland, in 2019 een dikke streep zette door de manier waarop de overheid vergunningen afgaf voor bedrijven die stikstof uitstoten.
Een van de gevolgen van deze uitspraak is dat er voor ruim 3.300 bedrijven stikstofuitstootruimte gevonden moet worden. Deze voor het merendeel boerenbedrijven hadden namelijk geen natuurvergunning.
Kwetsbare natuur beschermen
Het kabinet wil deze bedrijven aan een vergunning helpen door het uitkopen van (boeren-)bedrijven die heel veel stikstof uitstoten in de buurt van kwetsbare natuurgebieden. Een deel van die rechten wordt weggestreept, om de natuur te laten herstellen.
Maar er zal ook een deel van de rechten gebruikt worden om bedrijven die nu nog illegaal opereren, te helpen. En dat geldt ook voor bijvoorbeeld Rijkswaterstaat en Schiphol. Ook die hebben uitstootrechten nodig: Rijkswaterstaat om wegen te mogen bouwen, de luchthaven om vluchtbewegingen te faciliteren.
Rijkswaterstaat ook op jacht
In dat kader sloot Rijkswaterstaat een deal met acht boeren verspreid over heel Midden-Nederland over hun stikstofrechten. Die zijn nodig om de omstreden verbreding van de A27 bij Utrecht mogelijk te maken. Een van de acht boeren verkocht daarvoor de stallen, grond en 'alles wat daar verder bij hoort' voor 1,32 miljoen euro, blijkt uit het Kadaster.
De luchthaven denkt in totaal een bedrag van 20 tot 25 miljoen euro kwijt te zijn. Dat bedrag kan variëren omdat Schiphol op hele specifieke plekken de rechten moet hebben. De luchthaven moet compenseren voor de uitstoot van vliegtuigen en is daarom dus gebonden aan bepaalde locaties die onder de vliegroutes liggen.
Geen Sinterklaas
Omdat het bedrijf afhankelijk is van wat het kan opkopen, is het bedrag nog onzeker. Carsouw sluit niet uit dat er nog een complete boerderij gekocht moet worden. Of dat er meer rechten opgekocht worden dan de luchthaven zelf nodig heeft. "Een puzzel met stukjes die nooit helemaal passen", noemt hij het.
"Het gedeelte wat we te veel hebben, gaat naar de natuur", zegt de financiële topman. Bij het opkopen van uitstootrechten, wordt 30 procent van de rechten weggestreept voor natuurherstel. Als er daarna nog rechten over zijn, gaan die naar de provincie, belooft Carsouw.
Hoeveel uitstootrechten de luchthaven met de koop van de drie boerderijen heeft bemachtigd is onduidelijk, die informatie is weggelakt uit de koopcontracten. En van welke bedrijven de luchthaven alleen de stikstofrechten heeft gekocht, wil Carsouw niet zeggen. "Die ga je niet vinden", zegt hij lachend.
En zo is ook onduidelijk wat iedere boer heeft gekregen voor de rechten. Volgens Carsouw gaat het om 'marktconforme prijzen'. "Het is niet zo dat we met een pot goud zijn langsgegaan. Het is een nette deal voor de boer die verkoopt, maar we zijn ook geen Sinterklaas."
Wat de overheid daar precies als bod tegenover zal zetten is nog niet duidelijk. Het enige dat nu bekend is dat boeren die willen stoppen ruim boven de 100 procent van de waarde van hun bedrijf vergoed krijgen. "Een lachertje", reageert Arnold Wichgers Schreurs, een makelaar gespecialiseerd in boerderijen. Hij komt zelf uit een boerengezin, maar besloot iets anders te gaan doen dan zijn vader. "Omdat ik geen toekomst zie in de sector."
Fractie van de markt
De boerderijen die op de markt komen om op te kopen zijn maar een fractie van de markt, vertelt hij. "Het is een way of life. Ik heb vier kameraden die boer zijn, en die gaan nog niet voor 300 procent van de waarde van het bedrijf stoppen."
Mensen die er wel gebruik van maken, waren al van plan om te stoppen, vermoedt Wichgers Schreurs. "Het is een makkelijke manier om van je vastgoed af te komen." Het bedrag dat Schiphol heeft betaald vindt hij niet 'belachelijk hoog'. "Die persoon was er waarschijnlijk wel klaar voor."
Hoorn op de haak
Dat klopt, valt op te maken uit de reactie van een van de verkopende boerenstellen. "Onze boerderij stond gewoon te koop, en behalve Schiphol heeft zich verder niemand gemeld", vertelt de boerin uit Wijdewormer. "Iedereen had hem kunnen kopen." Zij wil er verder niets over kwijt.
En dat geldt ook voor de boerderij in Grootschermer. Daar werd de hoorn op de haak gegooid toen RTL Nieuws zich meldde met vragen. De derde boer was niet bereikbaar voor commentaar.
De namen en adressen van de boeren zijn bekend bij de redactie. Om hen niet in de problemen te brengen hebben we besloten om deze niet te publiceren.