DUO maakt huis kopen onnodig lastiger voor ex-student: 'Je wordt extra klemgezet'

Zita van Giessen-Booij en Bart van Giessen rondden vorig jaar hun studie rechten af, vonden een baan als jurist en gingen op zoek naar hun eerste koophuis. Dat verliep allemaal op rolletjes. Het stel bekeek een leuke woning in Gorinchem en vervolgens werd hun bod zowaar geaccepteerd.

"We hebben allebei een studieschuld, maar dat hadden we van tevoren al meegenomen in onze gesprekken met de hypotheekadviseur", vertelt Van Giessen-Booij. "Toen we daadwerkelijk bezig waren de financiering rond te krijgen, stuitten we ineens op het DUO-probleem."

Lagere hypotheek

Dit vereist wat uitleg. DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs) is de overheidsorganisatie die onder andere verantwoordelijk is voor de studiefinanciering, studieleningen en -schulden. Omdat in 2015 de basisbeurs verdween en het leenstelsel werd ingevoerd, waren veel studenten gedwongen geld bij te lenen bij DUO en zo bouwden zij een studieschuld op. Zij worden ook wel de 'pechgeneratie' genoemd.

Wie vóór juli 2015 begon aan een studie (met basisbeurs) valt onder het oude systeem: de schuld moet in 15 jaar worden afgelost. Voor de mensen die ná juli 2015 zijn gestart (zonder beurs, met lening) geldt dat zij 35 jaar de tijd hebben om af te lossen. Dat laatste is in veel gevallen voordeliger, want het maandelijkse termijnbedrag is dan lager en het hypotheekbedrag dat je kunt krijgen juist hoger.

Mensen als Zita van Giessen-Booij vallen in een tussencategorie, omdat ze studeerden tijdens de basisbeurs én het leenstelsel. Zij mogen zelf kiezen voor welke aflossingstermijn ze gaan. Prima, toch? "Nee, want je kunt die keuze pas veel later na je afstuderen doorgeven", zegt Van Giessen-Booij. "Ik studeerde af in februari 2022. Dan krijg je twee aflossingsvrije jaren en de regel is dat die ingaan op 1 januari van het jaar ná je afstuderen, dus 2023. Pas als die twee jaar bijna ten einde zijn kun je je keuze doorgeven. Dan ben ik bijna drie jaar verder."

Probleem voor banken

En dat was voor veel banken een probleem. Zij willen meteen zwart op wit hebben welke termijn iemand kiest. "Hun voorkeur gaat uit naar 35 jaar, omdat je maandlasten dan lager zijn."

Het bleek onmogelijk om de gewenste termijn nu al bij DUO te registreren. De instantie hield vast aan de bestaande termijn van minstens twee jaar. Van Giessen-Booij: "We zijn zelfs nog naar het kantoor van DUO gegaan om te kijken of er iets te regelen viel, maar nee. Je wordt echt extra klemgezet. Het is al zo moeilijk om als starter een huis te kopen, zeker als je ook nog een schuld hebt opgebouwd door het leenstelsel." 

Scheelt 15.000 euro

Waarom is het bij DUO niet mogelijk om al veel eerder die aflossingstermijn door te geven? Een woordvoerder van DUO kon daar niet direct een antwoord op geven. "Er wordt intern wel gekeken of het kan worden aangepast, maar ik weet verder niet op welke termijn dat dan zou zijn." Om het aan te passen is namelijk een wetswijziging nodig, laat DUO nog weten. 

De organisatie biedt oud-studenten die met het probleem te maken krijgen wel de mogelijkheid om een verklaring aan te vragen waarin staat dat ze straks de mogelijkheid hebben om een keuze te maken voor 15 of 35 jaar. "Hiermee kunnen ze bij een hypotheekverstrekker aangeven dat die keuze straks zullen gaan maken", aldus de woordvoerder.

Banken willen bewijs

Age Huitema, werkzaam bij hypotheekadvieskantoor Frits, ziet regelmatig cliënten die tegen dit probleem aanlopen. Hij rekende uit dat het bij een gemiddelde studieschuld van 18.000 euro al 15.000 euro aan hypotheek kan schelen wanneer iemand niet meteen die 35 jaar kan laten registreren.

"Banken willen daar officieel bewijs van zien. Als dat ontbreekt, gaan ze uit van 15 jaar en dat betekent dat je maandelijkse aflossingsbedrag veel hoger ligt." En hogere maandlasten leiden weer tot een lagere hypotheek.

Ademruimte

Huitema zocht uit dat er dit jaar 16.000 mensen zijn die voor de keuze komen te staan: in 15 of 35 jaar aflossen. In totaal zou deze tussengroep zelfs bestaan uit 150.000 mensen. "Kiezen voor afbetalen in 35 jaar is eigenlijk een no-brainer. Je maandbedrag is lager, wat sowieso meer ademruimte geeft, en je kunt dan alsnog sneller afbetalen, als je dat wilt", zegt hij.

Wel of geen huis

Voor Zita van Giessen-Booij en Bart van Giessen bleef het lang spannend of de koop van hun huis zou lukken. Hun hypotheekadviseur heeft bijna dertig hypotheekverstrekkers gebeld, en elke keer het verhaal uitgelegd. Uiteindelijk stemden drie van hen in met een intentieverklaring, waarin Van Giessen-Booij schrijft dat ze straks zal kiezen voor afbetalen in 35 jaar.

"Je hebt ineens veel minder keus, wat ook weer invloed heeft op de rente die je gaat betalen", zegt haar man Bart van Giessen. Zelf mag hij automatisch 35 jaar doen over het afbetalen van zijn schuld, omdat hij na 2015 begon met studeren. "Het kan echt het verschil betekenen tussen wel of geen huis. "