Waarom klimaatwetenschappers fan zijn van Don't Look Up (en filmcritici niet)
In de Netflixfilm Don't Look Up proberen twee wetenschappers de mensheid te waarschuwen voor een komeet die de aarde dreigt te vernietigen. Alleen niemand van de media of politiek lijkt te luisteren. Volgens klimaatwetenschappers laat de film precies zien wat er gebeurt met de huidige klimaatcrisis. "Het gaat over de wetenschap die niet wordt gehoord."
De satirische sciencefictionfilm met hoofdrollen voor Leonardo DiCaprio (Randall) en Jennifer Lawrence (Kate) zorgt voor de nodige discussie op sociale media. Klimaatwetenschappers en activisten zijn lovend, maar de meeste filmcritici hekelen de film.
"Het is de meest accurate film over de angstaanjagende non-respons van de samenleving op de klimaatcrisis die ik heb gezien", schrijft klimaatwetenschapper Peter Kalmus. "Heerlijk #DontLookUp. Vooral dat-ie óók de vloer aanveegt met nextlevelklimaatbedriegers", twittert Partij voor de Dieren-leider Esther Ouwehand.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
"Een moeizame, zelfbewuste en niet-ontspannen satire", schrijft filmrecensent Peter Bradshaw in The Guardian. "Don't Look Up: een kosmische ramp. Zelfs grote namen als DiCaprio, Streep en Lawrence kunnen deze flauw grap van een film niet redden", kopt The Wall Street Journal. "Het is geen film die iets bijzonders te vertellen heeft", schrijft The Daily Beast.
'Wetenschap niet gehoord'
Waarom critici de film hekelen, vertellen we straks. Eerst de klimaatwetenschappers en activisten: zij zijn fan. Maar waarom? "Als ik eerlijk ben, zijn Hollywoodblockbusters niet helemaal mijn genre, maar dit vond ik interessant omdat het over mijn vakgebied ging", zegt klimaatwetenschapper Maarten van Aalst van de Universiteit Twente.
Van Aalst ziet veel overeenkomsten tussen de film en de huidige tijd. "Het gaat over de wetenschap die niet wordt gehoord door de politiek. De politiek is op zoek naar een verhaal dat politiek haalbaar is, terwijl wetenschappers aangeven dat er geen keus is in wat wel of niet kan. Dat zie je nu ook in de film. Zij zijn heel helder in hun standpunt dat er iets moet gebeuren. Alleen het gevoel van urgentie in de politiek ontbreekt."
Schijn ophouden
Klimaatactivist Freek Bersch is het daarmee eens. Hij vindt dat de film goed toont hoe politici beeldvorming belangrijker vinden dan het aanpakken van het probleem. "De film laat zien dat politici de realiteit niet onder ogen durven te komen uit angst kiezers te verliezen. In Nederland zijn politici daar ook bang voor."
"Kijk maar naar wat Mark Rutte zei tijdens de klimaattop in Glasgow. Hij zei dat we niet een ambitieuzer klimaatbeleid kunnen voeren omdat de VVD-kiezer dan in het vervolg stemt op extreemrechtse partijen."
Onbegrepen voelen
Ook laat de film goed zien hoe media omgaan met wetenschappers die waarschuwen voor grote (en soms ongemakkelijke) problemen, zegt Bersch. Hij herinnert zich een scène waarin wetenschapper Kate gefrustreerd en verdrietig wegloopt bij een talkshow omdat ze zich onbegrepen voelt. "Ze wordt uitgelachen, terwijl dit een logische reactie is op wat er gaat gebeuren. Alleen haar verhaal is niet aantrekkelijk omdat het negatief, abstract en ver weg klinkt. Dat geldt ook voor het klimaatverhaal."
Hierin ligt ook een verantwoordelijkheid voor de wetenschapper, zegt Van Aalst. "Het gaat erom dat we een moeilijke boodschap goed voor het voetlicht brengen. Dan is het belangrijk niet in technische taal te vervallen."
Of de film ook helpt bij het aankaarten van de klimaatproblemen, weten de klimaatwetenschapper en activist niet. "Maar de film voelt wel als een steun in de rug", zegt Bersch. "Een film alleen gaat de wereld niet veranderen. Maar als het zorgt dat het mensen hun gedrag verandert, helpt het bij vooruitgang", zegt Van Aalst.
Traditioneel beeld media
Zoals net al gezegd, zijn filmcritici minder groot fan. Heel verrassend is dat niet, zegt UvA-hoogleraar mediastudies Mark Deuze. "Het komt erop neer dat het werk van de klimaatwetenschap reëel en genuanceerd in beeld wordt gebracht, terwijl het werk van de media commercieel, oppervlakkig en slecht in beeld wordt gebracht. We zien het traditionele beeld van de media, zoals we het veel vaker hebben gezien in films."
De omgang van presentatoren met klimaatwetenschappers is typerend, zegt Deuze. "Ze zijn vooral bezig met hoe iemand doet en eruitziet, totaal niet met de inhoud. Het is de klassieke kritiek op media en journalistiek die terugkomt in Hollywoodfilms. Alleen die kritiek is volstrekt achterhaald."
"Wetenschappers zijn tegenwoordig niet meer volledig afhankelijk van tv, maar kunnen ook op social media hun mening geven. Dat is waarom je zoveel frustratie ziet bij mensen die wat van film en media weten. Ik zou het mooi vinden als er een film wordt gemaakt waarin de kritiek op de media genuanceerder is."
