Egelbescherming na verkoopstop egelhuisjes in supermarkt: 'Zo moet het wél'

Jenny Kleve, oprichtster van Egelbescherming Nederland, legt uit hoe het zit en waar je goed aan doet.  Niet alleen blijken er 'verkeerde' egelhuizen te worden verkocht, ook verschillende media beschrijven regelmatig hoe je zelf een egelhuis kunt maken. Een ogenschijnlijk leuk knutselproject, maar helaas komt het vaak voor dat hier onjuiste informatie wordt gegeven over onder andere de grootte van het huisje. 

Ook vanuit RTL Wonen maakten we deze fout onlangs. We werden hier geheel terecht op gewezen door meerdere lezers én de Egelbescherming, waarna we het artikel met de DIY-instructies uiteraard offline hebben gehaald. 

'Geweldige intentie'

Jenny Kleve, oprichtster van Egelbescherming Nederland, hoopt dat de commotie leidt tot meer bewustzijn. "De intentie van de mensen die een egelhuis kochten is geweldig. Ze willen de dieren helpen", zegt Kleve. "Maar ze hebben alleen nóg geen ervaring, en dat begrijpen wij ook." 

En dus gaat het in de praktijk vaak mis: de meeste huisjes voldoen totaal niet aan datgene wat de egels juist nodig hebben. "Zeg maar gerust egelhuis", vertelt Kleve. Van het woord ‘egelhuisje’ krijgt ze dan ook de kriebels. "Een goed egelverblijf is namelijk niet klein." 

Vier functies, één levensbelang

"Een egelhuis heeft vier functies", legt Kleve uit. "Het egelhuis dient het hele jaar door als slaapplaats en schuilplek tegen roofdieren en slecht weer. In het voorjaar dient het egelhuis als nestplek voor moeders met jongen. Een moederegel kan zo'n drie tot wel tien jongen krijgen en heeft daarom veel ruimte nodig. Tot slot overwinteren de egels graag in een egelhuis. Ze maken hierin een nest voor de winterslaap, waarna ze maandenlang stil liggen."

Waarom veel egelhuizen gevaarlijk zijn

De huisjes die Lidl verkocht, waren volgens Kleve te klein, slecht geventileerd en gemaakt van hout dat vocht vasthoudt. "Omdat het niet ademt, wordt het er binnen vochtig en gaat het schimmelen. De dieren liggen daar maanden in, met chronische longproblemen tot gevolg. Dat is funest voor ze", legt ze uit.

Ook de ingang bleek verkeerd ontworpen. "Veel modellen hebben een opening van tien bij tien centimeter. Een zwanger egelvrouwtje past daar niet doorheen zonder haar buik in te trekken. Als ze dat toch doet, kan dat leiden tot inwendige bloedingen en zelfs tot het verlies van haar jongen." Kleve benadrukt dat een goed egelhuis bouwen geen klusje is dat je ‘even leuk met de kinderen’ doet. "Het lijkt eenvoudig, maar een goed huis vraagt kennis, aandacht en degelijke materialen. En dat kost geld."

Hoe ziet een goed egelhuis eruit?

Na jarenlang onderzoek weet Egelbescherming Nederland inmiddels precies waaraan een goed egelverblijf moet voldoen. De minimale breedte is vijftig centimeter, met een hoogte van zo’n veertig centimeter, zodat er voldoende ruimte is voor het bouwen van een groot nest. "Boven het nest, dat eruitziet als een soort enorme bol, moet genoeg ruimte overblijven voor de luchtcirculatie."

Verder moet het verblijf van hardhout zijn gemaakt, dat kan ademen en niet snel vochtig wordt. Aan de bovenkant zijn luchtschuiven nodig, zodat vocht kan ontsnappen. De ingang moet dertien bij dertien centimeter zijn, zodat zwangere egelvrouwtjes gemakkelijk door de opening kunnen. Bij voorkeur is er ook een kleine ‘doolhofgang’, zodat katten niet bij de egels kunnen komen.

De plek in de tuin is minstens zo belangrijk. "Zet het huis op een beschutte, donkere plek waar het niet opvalt", adviseert Kleve. "Je kunt wat kranten op de bodem leggen; dat helpt bij de isolatie. Vul het huis met zo'n 10 tot 15 centimeter nestmateriaal: in de herfst en winter kun je herfstblad gebruiken, en in de zomer en lente hooi of stro. Zorg dat het materiaal dat je gebruikt droog is."

Op dit moment voldoet volgens haar maar één model aan al die eisen: het Hetsy Home-huis van producent Vivara. "We hopen dat meer fabrikanten onze adviezen gaan volgen en juichen elk goed huis toe."

Veel misverstanden over voer en verzorging

Volgens Kleve zijn er veel misverstanden over wat egels nodig hebben, zowel over het slaapverblijf als de voeding. "Dat commerciële ‘egelvoer’ is juist hartstikke slecht voor de egel. Er zitten meelwormen, pinda’s en haver in – allemaal dingen die egels niet kunnen verteren. Ze sterven er zelfs een gruwelijke dood aan", vertelt Kleve. “Egels zijn echte carnivoren, vleeseters dus."

De fysiologie van een egel lijkt het meest op die van een kat. "Wie egels wil bijvoeren, kan dat beter doen met gewone kattenbrokjes of kittenvoer. Dat sluit goed aan bij hun natuurlijke voedingsbehoefte." 

Leg echter nooit voedsel in het egelhuis! Dat is één van de grootste fouten die mensen maken volgens Kleve. “Je lokt er roofdieren mee, en de egel verliest zijn veilige plek. Voer hoort nooit in een slaaphuis. Leg het liever op een droge plek, zo’n 4 tot 6 meter van de slaapplek vandaan, met een schaaltje water erbij."

Egels hebben volgens haar steeds meer moeite om zelf genoeg voedsel te vinden. "Er heerst een enorme honger in de natuur. Als we niet bijvoeren, redden ze het niet. We hebben zoveel leefgebied volgebouwd dat er bijna geen insecten meer over zijn. De insecten zijn dit jaar nauwelijks op gang gekomen, en dat merk je direct: de jonge egels zijn veel te klein." 

De egelpopulatie stort in

Het gaat dan ook al jaren slecht met de egel in Nederland. In de afgelopen vijftig jaar is ongeveer tachtig procent van de populatie verdwenen. De oorzaken zijn divers: verkeer, het gebruik van gif, het volbouwen van leefgebieden, bladblazers die nestmateriaal weghalen en het verdwijnen van insecten. Toch is er volgens Kleve ook een lichtpuntje: "We zien nu dat egels steeds vaker in tuinen van burgers opduiken. Waar mensen wonen, is nog wat voedsel. Daarom zijn tuinen zo belangrijk." Volgens Kleve kan de mens daarom het verschil maken.

De egel een handje helpen 

Wat kun je als particulier doen? Kleve adviseert om tuinen minder ‘schoon’ te houden. "We vegen onze tuinen te netjes. Juist dat blad is essentieel, niet alleen voor egels, maar ook voor insecten, vogels en eekhoorns. Daarnaast is blad ook nog eens goed voor je planten; laat het dus vooral lekker liggen." 

Ook vraagt ze mensen alert te zijn in de winter. Wie overdag een egel ziet liggen, mag direct bellen met de egelopvang of de Egelbescherming. "Een egel die overdag buiten ligt, is in 99 procent van de gevallen ziek of verzwakt. Twijfel niet en bel meteen."

Ze sluit af met een duidelijke boodschap: “Wij hopen dat de commotie iets goeds teweegbrengt. Als mensen beter begrijpen hoe een egel leeft, kunnen ze hem ook echt helpen. Een goed huis, goed voer en wat geduld. Dat is alles wat ze nodig hebben." 

Wil je toch graag zelf een egelhuis bouwen én op de juiste manier in gebruik nemen? Raadpleeg dan het instructieboek ‘Egelhuizen in gebruik’ van Egelbescherming.