Geschokte reacties op rapport: 'Niet meer wegkijken van wangedrag'

Mariëtte Hamer, de Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweldig vindt dat de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) na het zeer kritische rapport dat donderdag is gepubliceerd niet meer mag wegkijken van grensoverschrijdend gedrag. Hamer stelt dat in Hilversum onvoldoende verantwoordelijkheid is genomen voor een sociaal veilige werkomgeving.

"Er komt een beeld naar voren van vele grensoverschrijdende gedragingen, waaronder seksueel grensoverschrijdend gedrag. De opvolging van signalen en meldingen bleef uit, dat heeft tot veel schade geleid", aldus Hamer. De regeringscommissaris was als adviseur betrokken bij het onderzoek van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen (OGCO) van Martin van Rijn.

Hamer vindt het belangrijk dat de onderliggende oorzaken van misstanden bij De Wereld Draait Door en Studio Sport zijn uitgediept, omdat de publieke omroep in Nederland 'een belangrijke voorbeeldfunctie' heeft. "Het is het allerbelangrijkst voor alle mensen die het hebben ondergaan, die zich gemeld hebben en hopelijk vandaag erkenning voelen dat er naar hen geluisterd is."

Ook BNNVARA is geschrokken door de bevindingen van de Commissie-Van Rijn. Directeur Suzanne Kunzeler geeft aan dat het rapport hun 'opnieuw met de neus op de feiten drukt'. Het is volgens haar ontzettend belangrijk dat de omroep een cultuur krijgt waarin grensoverschrijdend gedrag 'nooit meer genormaliseerd wordt'. "Dit maakt de urgentie echt duidelijk dat we het anders moeten doen." Volgens Kunzeler is er direct al na de publicatie van het Volkskrant-artikel over De Wereld Draait Door ingegrepen en zijn er gesprekken gevoerd met 120 medewerkers van de omroep. 

"Bij ons ligt dit onderwerp nu bovenop de stapel", zegt ze over het aanpakken van grensoverschrijdend gedrag. "We nemen alles serieus, we zorgen ervoor dat als mensen zich melden, dat wij dat oppakken." De directeur stelt dat BNNVARA ook 'flink budget' heeft vrijgemaakt voor nazorg van medewerkers die te maken hebben gehad met misstanden. Ze benadrukt tenslotte dat de NPO wat haar betreft 'een ongelofelijk belangrijk instituut is'.  "Laten we in godsnaam zorgen dat dat weer zuiver wordt."

Ook Demissionair staatssecretaris Fleur Gräper (Cultuur en Media) is geschrokken van de 'aard, omvang en intensiteit' van het grensoverschrijdend gedrag bij de NPO. Ze vindt het 'echt van moed getuigen dat die melders zich gemeld hebben, zodat we ook inderdaad dat beeld hebben.' Als eerste zijn nu de werkgevers aan zet om ervoor te zorgen dat ze een veilige werkplek voor iedereen in de wereld zullen hebben', aldus Gräper. De staatssecretaris wil de NPO en de omroepen even de tijd geven om het rapport te lezen, maar vindt dat haast geboden is om de problematiek aan te pakken. "Ik verwacht dat ze binnen nu en twee weken bij mij duidelijkheid geven over hoe ze het doen."

Het meldpunt Mores.online benadrukt vandaag dat het 'zinvol' is om dergelijke situaties zoals die beschreven staan in het rapport te blijven melden. In het rapport gaven veel medewerkers namelijk aan dat ze dachten dat het geen zin had, omdat er toch niets met de meldingen werd gedaan. Mensen die hun verhaal kwijt willen kunnen zich melden bij Mores.online, het meldpunt voor medewerkers in de culturele sector die te maken hebben gehad met of getuige geweest zijn van grensoverschrijdend gedrag. 

"Melden heeft zin", zegt voorzitter Febe Deug tegen het ANP. "Mensen die zich niet durven te melden kunnen bij ons terecht en wij zullen ze zo goed mogelijk ondersteunen en een luisterend oor bieden. En daarnaast adviseren we ze ook over de vervolgstappen: met het indienen van een klacht, het doen van aangifte en nazorg." Wel is het belangrijk dat organisaties weten welke stappen ze vervolgens moeten nemen. "Wij kunnen organisaties daarbij ondersteunen en adviseren", aldus Deug.

Vakbonden CNV en de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) vinden dat de aanbevelingen uit het rapport van de Commissie-van Rijn over sociale veiligheid bij de NPO concreter hadden gekund. CNV vindt de adviezen vrijblijvend en noemt de cijfers over grensoverschrijdend gedrag 'onbestaanbaar'. De NVJ had op meer 'toegespitste' aanbevelingen gehoopt die niet alleen voor de publieke omroep, maar de hele mediawereld gelden, zegt secretaris Thomas Bruning in een eerste reactie.

NPO-baas Frederieke Leeflang heeft inmiddels ook gereageerd op het rapport. Zij meent dat vertrouwen bij de individuele publieke omroepen en de NPO moet groeien. Volgens de commissie hebben 1484 medewerkers aangeven dat ze tussen mei 2022 en mei 2023 te maken hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag, als doelwit of getuige. "Dat vertrouwen moet weer groeien", zegt Leeflang over de mensen die zijn getroffen. "Dat is iets wat je met elkaar doet. Natuurlijk gaat het om de top, maar het gaat ook om de hele werkvloer", benadrukt Leeflang. "Wat gebeurt er onderling, hoe verhouden organisaties zich tot elkaar: dit is echt een gezamenlijk vraagstuk."

De NPO en de individuele omroepen gaan aan de slag met nazorg voor slachtoffers. "Dat is buitengewoon belangrijk", zegt Leeflang daarover. Of er binnen de NPO ook mensen moeten vertrekken door dit rapport, kan en wil ze niet zeggen. "Daar ga ik mij nu niet over uitlaten, dat is niet aan mij. Ik ben niet de werkgever van heel veel medewerkers. Ik kan daar geen invloed op uitoefenen en dat wil ik ook niet."

Arjan Lock, voorzitter van het College van Omroepen (CvO), het adviesorgaan waarin alle omroepen zich hebben verenigd, beaamt dit. Volgens hem werken alle omroepen binnen de NPO aan een plan om medewerkers te ondersteunen die behoefte hebben aan nazorg na grensoverschrijdend gedrag. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om mentale begeleiding. 

Lock spreekt verder van een 'verdrietige dag', verwijzend naar de uitkomsten van het rapport van de Commissie-Van Rijn over wangedrag binnen de NPO. De voorzitter van het CvO ziet het rapport van de commissie als een vorm van erkenning voor de mensen die melding deden van grensoverschrijdend gedrag. "Dat je erkenning vindt in dat jij niet de enige bent, dat je niet gek bent, maar dat het echt plaatsgevonden heeft en er iets moet veranderen. Dat veel mensen zich herkennen in het beeld van een onveilig werkklimaat, daar word je wel verdrietig van."

Talpa vindt het 'als mediabedrijf' belangrijk dat er aandacht is voor thema's die zijn onderzocht door de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen (OGCO). 'Ook in onze organisatie, zeker als onderdeel van de mediaketen en partner van het Mediapact Respectvol Samenwerken, staat een veilige cultuur hoog op de agenda', zegt Talpa, doelend op het samenwerkingsverband tussen de grote mediabedrijven.

Omroep AVROTROS neemt de bevindingen van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen (OGCO) over grensoverschrijdend gedrag bij de Nederlandse Publieke Omroepen (NPO) 'heel serieus'. "Sociale veiligheid is en blijft onze prioriteit en we nemen de aanbevelingen ter harte en gaan ermee aan de slag", meldt de omroep in een schriftelijke reactie. Donderdag presenteerde de commissie onder leiding van oud-minister Martin van Rijn de uitkomsten in Hilversum. De omroep prijst daarnaast 'de moed van degene die zich hebben uitgesproken en hun ervaring hebben gedeeld'. "Dit moet niet makkelijk geweest zijn", laat de omroep weten via een woordvoerder.

Ook PowNed is 'geschrokken van de bevindingen' die staan in het rapport. "Temeer omdat wij er zelf geen deel van uitmaken", laat voorzitter Dominique Weesie weten aan het ANP. In het rapport worden enkele omroepen uitgelicht, maar onder meer PowNed wordt niet genoemd. Hoewel Weesie dat al wist, stemt dat toch 'opgewekt'. Dat betekent volgens de omroepvoorzitter niet dat er nu achterover geleund kan worden. "Wij zullen er als omroep dan ook alles aan doen om deze lijn ook in de toekomst door te trekken."

De VPRO wil 'alles op alles zetten om iedereen die bij, met of voor ons werkt een fijne, veilige werkomgeving te bieden', geeft de omroep te kennen. De VPRO zegt onderdeel te zijn van de publieke omroep en zich als zodanig verantwoordelijk te voelen. De VPRO zegt ook de bevindingen en aanbevelingen 'zeer serieus' te nemen, aldus een woordvoerder. "We gaan het rapport goed bestuderen en gaan ervan uit dat het nuttige inzichten biedt in de oorzaken van de gesignaleerde onveilige werksituatie. Daar leren we van en we verwachten er op korte termijn een vervolg aan te kunnen geven."

Omroep Ongehoord Nederland (ON) noemt het 'cynisch dat de NPO en omroepen die Ongehoord Nederland met alle geweld uit het bestel wilden werken, wegkijken bij misstanden binnen hun eigen organisaties. ON! is een nette omroep en een voorbeeld voor collega-omroepen', aldus voorzitter Arnold Karskens. Specifieke voorbeelden van wangedrag bij ON! komen niet aan bod in het rapport.

De NTR neemt de bevindingen in het rapport van de Commissie-Van Rijn 'heel serieus'. De omroep moet het meer dan tweehonderd pagina's tellende rapport nog goed bestuderen, maar gaat ervan uit dat het 'inzicht geeft in de systemische oorzaken van sociaal onveilig gedrag zodat we er met zijn allen van kunnen leren'. Over de mogelijke gevolgen van het rapport komt 'de komende tijd' duidelijkheid.

KRO-NCRV-directievoorzitter Peter Kuipers schrikt 'enorm van de uitkomsten' van het rapport over wangedrag bij de publieke omroepen, laat hij weten aan het ANP.

Matthijs van Nieuwkerk komt niet goed uit het rapport. De werksfeer hebben medewerkers als zeer 'onveilig' ervaren en daar blijkt Matthijs een grote rol in te hebben gespeeld. Hij gaf eerder al in een uitgebreid interview aan dat veel dingen 'anders hadden gemoeten'.