Snoeiharde kritiek op aanpak aanleg spoorbeveiligingssysteem van 2,5 miljard euro

Het gaat om het zogeheten ERTMS, het European Rail Traffic Management System, een overkoepelend beveiligingssysteem dat uiteindelijk in alle Europese landen moet werken.

Doel is om exact te weten op welk stuk van het spoor een trein zich bevindt. Dat gebeurt met behulp van sensoren tussen de rails en in de trein, die via een draadloos netwerk worden doorgegeven. In 2012 is besloten dat Nederland dit systeem ook zal doorvoeren. Het voordeel van het systeem is dat treinen korter en sneller achter elkaar aan kunnen rijden.

Budget van 2,56 miljard

Het systeem is al geïnstalleerd op onder meer de hogesnelheidslijn, de Betuweroute en op het traject tussen Utrecht en Amsterdam. Het gaat alleen om verouderde versies van het systeem. Op dit moment wordt daarom gekeken wat er aangepast moet worden aan treinen en het spoor. Ook wordt nagedacht over wie dat moet gaan uitvoeren tegen welke prijs.

Van het budget van 2,56 miljard euro is al 103 miljoen uitgegeven. De Tweede Kamer beslist de komende maanden over de volgende fase: het ombouwen van ongeveer 1300 treinen en zeven zogeheten baanvakken, een stuk spoor tussen twee stations.

Onafhankelijke controle 

Omdat het om een project gaat met een waarde van meer dan 5 miljoen aan nieuwe ICT, wordt het gecontroleerd door het onafhankelijke Bureau ICT-toetsing (BIT). Deze instantie, in het leven geroepen na het parlementaire onderzoek naar falende ICT-projecten bij de overheid, onderzoekt of ICT-projecten wel kans van slagen hebben.

Het BIT is niet tevreden over de aanpak van het programma, het is 'op belangrijke punten onvoldoende gedegen'. En dat terwijl vanwege de 'complexiteit en het veiligheidsbelang' het BIT wel een grondige aanpak zou verwachten.

De ITC-keurmeesters hebben vier belangrijke kritiekpunten: 

• Allereerst is niet goed genoeg uitgewerkt hoe alle verschillende onderdeeltjes van het systeem met elkaar kunnen samenwerken.
• Daarnaast is er niet genoeg controle of de fabricage van alle losse onderdelen van het systeem wel goed genoeg is. Als er dan iets misgaat, kost dat veel tijd om het te herstellen. Dat is al gebleken bij de installatie van het systeem op de HSL.
• Waarschuwing drie, zeker in tijden van spionage- en hackerdreiging, is ook niet mals. Volgens het BIT is er 'weinig explicitiete aandacht' voor cybersecurity, terwijl het nieuwe systeem 'vatbaarder' is voor kwaadwillenden dan het huidige. En dat zou wel moeten, want het communicatiesysteem werkt met verouderde beveiliging, waardoor het 'mogelijk lijkt' om stiekem berichten te wissen en valse waarschuwingen te versturen.
• Als laatste kraakt het BIT de manier waarop de invoer wordt gemanaged bij alle betrokken partijen, zoals ProRail, vervoerders en beheerders.

'Stevig advies'

Om het project op de rails te houden, adviseert het BIT om 'elk van deze punten aanzienlijk te verbeteren'. Een belangrijke tip van de keurmeesters is om de sector meer om advies te vragen, omdat hier al veel expertise is. Het project kan wel doorgaan, zolang er maar geen onomkeerbare stappen worden gezet, oftewel het aankopen van onderdelen van het systeem.

De aanbevelingen van BIT worden overgenomen, meldt staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infstractuur en Milieu, D66) in een brief aan de Tweede Kamer. "Ik zie het BIT-advies als een stevig advies en daarmee als een zeer belangrijk signaal."  

Vertraging

Het uitvoeren van de adviezen van BIT kosten 23 miljoen, dat bedrag komt uit het budget voor het project. Verder kan het aanbestedingsproces pas later beginnen, omdat er vier maanden extra nodig zijn om de aanbevelingen uit te voeren, meldt het team dat de invoering van het systeem doet.