Brexitstress is weer terug: dit is waarom
Hoewel het VK in januari officieel de EU heeft verlaten dreigt er toch weer een brexitfiasco. De onderhandelingen over een handelsdeal zitten muurvast en opnieuw ligt een no-deal-scenario op tafel.
No deal? We hadden toch al een deal?
Dat klopt. Tegenwoordig hoor en lees je weer veel over een dreigende no deal, maar dat is eigenlijk verwarrend. Toen men het vorig jaar over een no-deal-scenario had, ging het over of er wel of niet een uittredingsakkoord zou komen. Dat akkoord kwam er uiteindelijk, waardoor niet van de ene op de andere dag alle Europese regels vervielen in het VK.
In dat akkoord werd een overgangsperiode afgesproken om tot nieuwe handelsafspraken te komen voor de lange termijn. Ook werden er afspraken gemaakt over de rekening die Londen nog moet betalen. Daarnaast werden rechten van burgers en het openhouden van de grens tussen Ierland en Noord-Ierland geregeld.
Op dit moment zitten we in die overgangsperiode en moet er een handelsdeal worden uitonderhandeld. En snel ook, want de overgangsperiode stopt op 1 januari. Op dat moment vervallen de bestaande afspraken. Als we het nu over een no-deal-scenario hebben, wordt bedoeld dat er niet op tijd een handelsdeal ligt.
Hoe belangrijk is zo'n handelsdeal?
Voor bedrijven die zakendoen met het VK is zo'n deal heel erg belangrijk. Toen het VK lid was van de EU waren er geen handelsbelemmeringen. Aan beide kanten van de Noordzee golden dezelfde regels over productstandaarden. Goederen en diensten konden vrij worden verhandeld zonder belastingen aan de grens.
Tijdens de overgangsperiode gelden die voordelen nog steeds, maar per 1 januari vervallen de EU-handelsregels voor het VK. Dat betekent dat er zonder deal van de ene op de andere dag weer importheffingen komen over en weer.
Dat betekent dat Nederlandse importeurs van Britse goederen een paar procent belasting af zullen moeten dragen. Omgekeerd geldt hetzelfde. Handel wordt dus duurder.
Handel wordt ook veel ingewikkelder. Met of zonder deal zullen er sowieso extra formulieren worden ingevuld bij handel over de grens. Maar de mate waarin dat nodig is, hangt sterk af van wat er afgesproken wordt.
Papierwinkel
Denk bijvoorbeeld aan de export van dieren of planten. Nu is dat geen probleem, maar straks moet eerst worden gecontroleerd of een zending aan de regels van het exportland voldoet. Hoeveel werk dat is, hangt af van de afspraken die hierover worden gemaakt én in hoeverre de Britse regels gaan afwijken van die in de EU.
Controles, mogelijk aan beide kanten van de grens, kosten veel geld en tijd. En dit soort problemen kunnen voor heel veel sectoren ontstaan.
Wat is de oplossing?
De oplossing voor veel problemen zou dus zijn om afspraken te maken met elkaar. Bijvoorbeeld over hoe er zo min mogelijk controles nodig zijn en om over en weer geen importheffingen in te voeren. Maar dat blijkt verschrikkelijk moeilijk.
Dat betekent namelijk dat beide partijen moeten afspreken dat ze op heel veel fronten dezelfde of zeer vergelijkbare eisen stellen aan producten. Alleen dan kun je zonder veel formaliteiten en controles handel drijven en erop vertrouwen dat wat je importeert of exporteert ook naar jouw eigen maatstaven veilig is.
Die afspraken kun je vastleggen in zo’n akkoord, maar het lukt dus voorlopig niet om dat voor elkaar te boksen.
Waarom lukt dat dan niet?
De onderhandelingen zitten al tijden muurvast. Dat komt doordat het op een aantal fronten maar niet lukt om afspraken te maken. Het eerste grote struikelblok is het 'gelijke speelveld'. De crux is dat de EU alleen bereid is om het VK gratis toegang tot de Europese markt te verlenen als bedrijven in het VK geen oneerlijk voordeel hebben.
Daarom moeten de regels in het VK over staatssteun aan bedrijven, mededinging, werknemersrechten en bijvoorbeeld milieueisen in grote lijnen gelijk zijn aan die in de EU.
Daar waren de Britten het op papier volmondig mee eens, maar nu blijkt dat dit in de praktijk erg moeilijk is. Het VK wil immers juist graag zelf regels maken nu het geen EU-lid meer is.
Het andere grote struikelblok: visserij. Nu mogen vissers uit andere EU-landen vissen in de Britse wateren. Hoeveel ieder land precies mag opvissen is vastgelegd in allerlei Europese besluiten over quota. Daar willen de Britten maar wat graag vanaf. Zij willen zelf de volledige zeggenschap over wie wat mag wegvissen uit hun wateren.
De EU wil, ook als het VK geen lid meer is, in feite net als nu blijven vissen in de Britse wateren. Toegang tot de Britse vis wordt als eis gesteld aan een handelsakkoord.
Extra pijnpunt: wetgeving
Alsof het allemaal nog niet ingewikkeld genoeg was, heeft de Britse regering ook een wetsvoorstel ingediend, dat indruist tegen de afspraken die zijn gemaakt in de eerste brexitdeal, over het openhouden van de Noord-Ierse grens.
Dat heeft tot grote woede in het EU-kamp geleid. Als de brexitdeal niet wordt nageleefd dan staat ook eventuele handelsdeal helemaal op losse schroeven, dreigt de EU.
Hoe lang nog?
Deze week wordt er weer onderhandeld, voor de negende keer dit jaar. En er is haast geboden. Een eventueel handelsakkoord moet worden goedgekeurd door de lidstaten van de EU, het Europees parlement en door het Britse parlement. De verwachting is dat dat niet op tijd gaat lukken als er niet voor het einde van oktober een akkoord ligt.
De onderhandelaars hebben dus nog maar een maand de tijd om op tijd klaar te zijn. Maar het is allerminst zeker dat dit gaat lukken. Na iedere onderhandelingsronde zegt EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier pessimistisch te zijn over de kansen.