Kilometerheffing: dit levert het op en dit kost het

Een kilometer- of spitsheffing komt in bijna alle verkiezingsprogramma's van de grote partijen voor. Soms in de vorm van een belofte om hem níet in te voeren, zoals bij de PVV. Maar meestal wordt de invoering ervan gezien als oplossing voor verschillende problemen. 

Door automobilisten te laten betalen voor wat ze daadwerkelijk rijden in plaats van een vaste belasting op het bezit van een auto, zullen er minder files zijn, rekent het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) voor. Deze onafhankelijke overheidsinstelling heeft verkiezingsprogramma's van zes partijen doorgerekend op het effect ervan op klimaat en milieu. 

Van de partijen die hun programma's hebben laten doorrekenen zijn D66, GroenLinks, PvdA en ChristenUnie (CU) voor een heffing. Deze partijen willen zowel voor personenauto's als bestelbusjes een kilometerheffing. De SP wil geen heffing, het CDA alleen voor elektrische auto's. 

Rekenvoorbeeld

7 cent per kilometer, zoals D66 en PvdA willen klinkt misschien niet veel, maar kan toch flink in de papieren lopen.

We gaan uit van iemand die een gemiddeld aantal kilometers rijdt met een compacte middenklassenauto, denk aan een Ford Focus of Opel Astra. Dan betaal je gemideld 33,50 euro per maand aan motorrijtuigenbelasting, meldt budgetvoorlichtingsorganisatie Nibud. Dat is ongeacht het aantal kilometers dat je aflegt. 

In 2019 legde een personenauto in Nederland gemiddeld ruim 14.000 km af, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dat komt neer op zo'n 1167 kilometer per maand en zou bij een tarief van 7 cent per kilometer neerkomen op een bedrag van bijna 82 euro. 

Om te voorkomen dat automobilisten ineens veel meer belasting moeten betalen, willen alle partijen wel de mrb verlagen. Dat zorgt voor een verschuiving van de lasten, die goed te zien is in onderstaande tabel.

Uit de doorrekeningen van het Centraal Planbureau blijkt dat extra inkomsten uit de heffing ongeveer net zo hoog zijn als wat de staat misloopt door het afschaffen van de motorrijtuigenbelasting. Daarnaast zorgt de combinatie van de twee maatregelen ervoor dat er minder gereden wordt, wat ook belastinginkomsten scheelt. 

Voor- en nadelen

Het invoeren van een kilometerheffing heeft voor- en nadelen, vertelt Hans Hilbers, onderzoeker van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). "Als je hem invoert voor mensen die in de spits op de drukste plekken rijden, dan helpt het files oplossen", zegt Hilbers. "Maar als je het op het platteland doet, dan blijven mensen thuis en is het de vraag of het wel zo slim is."

Een te hoge kilometerheffing, bovenop andere belastingen voor automobilisten kan gevolgen hebben voor de arbeidsmarkt. "Een kilometerheffing kan de drempel voor woon-werkverkeer hoger maken", zegt Hilbers. "Het systeem kost ook best veel geld, tot wel 1 miljard euro per jaar om het in de lucht te houden."

Minder uitstoot

Toch is het zeker een legitieme maatregel, aldus Hilbers, verwijzend naar de uitkomsten van de PBL-analyse van de verkiezingsplannen van zes partijen op het gebied van mobiliteit. Bij de vier partijen die een kilometerheffing willen invoeren, D66, GroenLinks, PvdA en ChristenUnie, daalt de uitstoot van CO2 veel harder dan bij CDA en SP. "Een serieus effect", volgens Hilbers. 

In de plannen van de vier partijen wordt een uitzondering gemaakt voor auto's die geen CO2 of stikstof uitstoten. Het tegenovergestelde is het geval bij twee partijen die er goed voorstaan in de peilingen, VVD en CDA. De twee willen juist een kilometerheffing alleen voor elektrische auto's.

Alleen voor elektrisch

Op die manier willen de twee partijen voorkomen dat de staat minder belastingen ophaalt aan autogebruik. Eigenaren van elektrische auto's betalen geen motorrijtuigenbelasting, waarmee wegen worden onderhouden. 

Het invoeren van deze vorm van kilometerheffing kan wel de opmars van elektrisch rijden remmen, waarschuwt Hilbers.