Miljoenenfraude met coronasteun: criminelen duperen tientallen ondernemers

Dat blijkt uit onderzoek van RTL Z en RTL Nieuws.

Met de TVL kunnen ondernemers voor vele tienduizenden euro's aan steun krijgen. Het is een subsidieregeling om door de coronacrisis getroffen ondernemers te helpen om hun vaste lasten te kunnen blijven betalen. 

Misgelopen omzet

Als een ondernemer een TVL-aanvraag doet, moet hij aangeven hoeveel omzet hij misloopt door de crisis. Daarvoor zijn ook bewijsstukken vereist waaruit blijkt hoe hoog de omzet vroeger was. Hoe meer omzet de ondernemer is kwijtgeraakt, hoe hoger de subsidie.

Dat is ook criminelen niet ontgaan. En het wordt ze soms wel erg gemakkelijk gemaakt. De controles, die vaak geautomatiseerd zijn, kennen grote blinde vlekken. Daar komt bij dat het erg gemakkelijk is voor criminelen om zich voor te doen als een ondernemer.

Deurwaarder op de stoep

Dat ondervond ook Sjuk Veenstra, eigenaar van een klusbedrijf. Tot zijn schrik stond er begin maart een deurwaarder op de stoep. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), de instantie die de subsidies uitdeelt, had beslag gelegd op zijn rekening omdat hij gefraudeerd zou hebben met zijn subsidieaanvraag.

Veenstra rook direct onraad, want hij had zelf nooit een TVL-aanvraag gedaan, laat staan eentje die niet deugt. Toen hij de gegevens ging bekijken die namens zijn bedrijf waren ingediend, gingen alle alarmbellen af.

"Er klopte niks van. De naam van de contactpersoon niet. Het bankrekeningnummer niet. Het telefoonnummer niet. De bedragen niet. Ik schrok me wezenloos", vertelt Veenstra.

Er was bijna 59.000 euro aan voorschot overgemaakt naar een onbekend rekeningnummer, voor een totale subsidie van meer dan 75.000 euro. De normale omzet zou meer dan 3 miljoen per kwartaal zijn, had de indiener aangegeven.

En hoewel de omzetgegevens volstrekt ongeloofwaardig waren, het rekeningnummer dat was opgegeven niet klopte en niet op naam stond van het klusbedrijf, was RVO toch overgegaan tot uitbetaling. Daarover is Veenstra woedend. "Niemand heeft in het hele proces zelfs maar het bankrekeningnummer gecontroleerd. Onvoorstelbaar."

Identiteitsfraude

De grote vraag was hoe het in vredesnaam kon dat iemand namens zijn bedrijf zo opzichtig kon frauderen. Uit zijn DigiD-geschiedenis bleek in ieder geval dat niemand rond de tijd van de aanvraag daarmee had ingelogd.

Uiteindelijk bleek dat een crimineel de aanvraag had weten te doen via eHerkenning. Dat is een soort DigiD speciaal voor bedrijven, waarvoor een aantal veiligheidsniveaus zijn. Voor een subsidieaanvraag bij de RVO was eHerkenning niveau 1 voldoende. De controle op de gegevens van de aanvrager is daardoor minimaal, en biedt dus een uitgelezen kans voor boeven.

Via de gestolen bedrijfsidentiteit wisten de criminelen 59.000 euro buit te maken. Geld dat snel van het ene naar het andere rekeningnummer werd weggesluisd naar het buitenland. Maar intussen werd Sjuk van fraude beschuldigd.

"Ik heb er twee weken slecht van geslapen", vertelt Veenstra. Hij maakte zich vooral zorgen dat hij als fraudeur werd bestempeld, terwijl hij juist slachtoffer was. Uiteindelijk wist hij de overheid ervan te overtuigen dat hij niets had misdaan, maar de schrik zat er goed in.

Fraude is een eitje

Hoe doodeenvoudig de fraude was, bleek wel toen Sjuks zoon Jeroen probeerde zelf eHerkenning aan te vragen voor het bedrijf van zijn vader. Met toestemming – uiteraard – van zijn vader vroeg hij eHerkenning aan via het bedrijf Reconi. Dat is één van de zes bedrijven die het identificatiemiddel mag verstrekken.

Hij is niet tekenbevoegd voor het bedrijf, zijn voornaam is anders dan die van zijn vader en de geboortedatum klopt uiteraard van geen kant. Toch was een kopietje van zijn paspoort voldoende om eHerkenning te krijgen. Van controle blijkt dus haast geen sprake.

Een woordvoerder van Reconi laat weten dat het 'niet normaal' is dat er geen controle plaatsvindt, en dat zij 'het beeld niet herkennen'. Wel geeft hij aan dat het betrouwbaarheidsniveau van eHerkenning niveau 1 laag is en dat er 'slechts minimale controles plaatsvinden'. Verder wijst hij erop dat het aan de RVO is om te bepalen wel niveau van eHerkenning zij willen gebruiken.

Vervalsen niet eens nodig

Ook ondernemer John, die liever niet met zijn achternaam genoemd wil worden, is op deze manier opgelicht. Hij schrok zich rot toen hij bij RVO wilde checken of hij in aanmerking kwam voor TVL, en erachter kwam dat al een aanvraag was gedaan. Hij zou voor 90.000 euro aan subsidie hebben aangevraagd én het voorschot was al uitgekeerd. Opnieuw op een wildvreemd rekeningnummer, door de criminelen gebruikt om het geld snel weg te sluizen.

Toen John de gegevens zag, 'gingen alle toeters en bellen af'. Net als bij Veenstra klopte er geen hout van. De criminelen hadden in het geval van John niet eens hun best gedaan om de fraude te verhullen. In de aanvraag werd een normale kwartaalomzet van 3 miljoen euro opgegeven, maar de 'bewijsstukken' die daarvoor waren aangeleverd, waren niet eens vervalst. Daar stond een omzet genoteerd die slechts een fractie bedroeg van het bedrag dat was ingevuld op het aanvraagformulier, maar er was niet gecontroleerd.

Gelukkig was John er zelf snel bij, en deed direct aangifte en melding bij RVO. Een geluk bij een ongeluk, want daardoor is er bij hem in ieder geval geen beslag gelegd op zijn rekeningen. In eerste instantie kwam de RVO maar langzaam in actie, vertelt hij, maar inmiddels staat hij op een lijst waardoor hij binnenkort alsnog TVL aan kan vragen.

Tientallen ondernemers gedupeerd

RVO is op de hoogte van deze vorm van fraude. Een woordvoerder wil geen precies aantal noemen, 'omdat dit de opsporing ervan kan schaden'. Wel laat ze weten dat het om tientallen gevallen gaat. Bij fraudebedragen van meer dan een halve ton per keer gaat het dan al snel om miljoenen euro's.

Zij wijst erop dat het door de grote hoeveelheid aanvragen (honderdduizenden per kwartaal) soms ook lastig kan zijn om op het oog eenvoudig te ondervangen fraude te signaleren. Zo kan een naam-nummer-controle worden omzeild als de naam die gekoppeld is aan het rekeningnummer van de fraudeur erg lijkt op die van het slachtoffer.

En zelfs als er handmatige controle plaatsvindt, kunnen er nog vervalste bewijsstukken doorheen glippen.

Criminelen hebben het overigens op veel meer manieren gemunt op de TVL. Tot 18 maart had de RVO al 387 keer aangifte gedaan van misbruik. In veel gevallen gaat het om een stuk minder geavanceerde vorm van fraude, waarbij een ondernemer willens en wetens veel te veel geld claimt op basis van verzonnen omzetgegevens.

Het frauduleus aanvragen van een veel te hoge subsidie kunnen ondernemers ook makkelijk uitbesteden. Zo bieden criminelen op Telegram hun diensten aan: zij doen de aanvraag en willen in ruil daarvoor een deel van de buit, zoals in onderstaand screenshot te zien is.

Uit de werkwijze van de criminelen blijkt dat zij zeer goed op de hoogte zijn van de mankementen in de fraudesignalering bij RVO. "Mensen met kvk-inschrijving meld je! Tot wel €90.000!! We werken snel en eerlijk", prijst een van de criminelen zijn eigen diensten aan.

Daarna vragen ze om wat basisgegevens te verstrekken, zoals een btw-nummer, telefoonnummer en een rekeningnummer én de inloggegevens van Digid of eHerkenning. Vervolgens nemen zij de fraude uit handen.

Levendige handel

Wesley Neelen van cybersecuritybedrijf Zolder herkent de praktijken. "Er wordt in criminele Telegram-groepen op grote schaal gezocht naar personen met KvK-registraties. Vervolgens wordt op deze registraties een subsidie-aanvraag gedaan." 

"Wij zien tussen eind 2020 tot en begin 2021 een enorme toename in de vraag naar KvK-registraties, ingeschreven voor maart 2020." Alleen bedrijven die voor maart 2020 zijn ingeschreven, komen namelijk in aanmerking voor de steun.

Hoe populair de fraude is, blijkt wel uit de cijfers van RVO. De instantie meldt dat meer dan 600 keer een TVL-subsidie is ingetrokken in het vierde kwartaal van 2020 nadat er achteraf fraude geconstateerd werd. 

Maatregelen aangescherpt

Inmiddels zijn de maatregelen om fraude te voorkomen wel flink aangescherpt, benadrukt de woordvoerder. Aanvragen voor de nieuwe ronde TVL (waarbij nog veel meer subsidie gevraagd kan worden) moeten vanaf 12 april op zijn minst met eHerkennning niveau 3 gedaan worden. Daarvoor gelden veel zwaardere identificatie-eisen. Tot nu toe was er juist gekozen voor eHerkenning 1, om het doen van een aanvraag zo makkelijk mogelijk te maken voor ondernemers in nood. 

Ook zijn de algoritmes die fraude moeten detecteren scherper afgesteld en worden omzetgegevens gecontroleerd met behulp van gegevens die de Belastingdienst heeft. Die maatregelen zouden het frauderen veel moeilijker moeten maken.