Geen nieuwe snackbars meer: zo doen ze dat in het buitenland
Gemeenten moeten de mogelijkheid krijgen om de komst van nieuwe snackbars te verbieden, bijvoorbeeld in arme wijken. Dat vindt een belangrijk adviesorgaan van de overheid. In Engeland, Canada en de Verenigde Staten zijn ze al zover.
800 meter. Zo 'ver' moet een Nederlander gemiddeld lopen om een frietje te kunnen kopen bij een cafetaria. Voor zo'n snackje maak je een kortere wandeling dan naar een grote supermarkt (900 meter), de huisarts (1 km) en de bibliotheek (2 km).
Alle gezondheidstrends ten spijt, is het aantal snackbars in Nederland sinds 2011 redelijk stabiel, met 4820 zaken. Het aantal fastfoodrestaurants, zoals McDonald's, neemt zelfs toe. Van 362 zaken in 2013 naar 470 in 2021, blijkt uit cijfers van advieskantoor Van Spronsen en Partners.
Geen nieuwe snackbars
Geen goede zaak, vindt de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving. De raad stelt voor om gemeenten in staat te stellen om nieuwe snackbars te weren. Zo kan ongezond eten worden ontmoedigd, zeker in armere wijken. Hoe zo'n verbod eruit zou moeten zien is aan Den Haag en aan gemeenten zelf, zo zegt de Raad.
Die gemeenten hoeven het wiel niet helemaal opnieuw uit te vinden. In de Amerikaanse stad Los Angeles bijvoorbeeld, hebben ze ervaring met het weren van plekken waar je friet en hamburgers kunt kopen.
Weg met de Mac
In 2008 werd door de gemeente een wet aangenomen waarin stond dat in het zuiden van de stad geen nieuwe fastfoodrestaurants, zoals McDonald's, meer mochten komen. In dat deel van Los Angeles kwam obesitas namelijk vaak voor.
Ook in andere landen willen ze voorkomen dat je op elke straathoek een frietje kunt kopen. In Canada hebben tussen 2002 en 2016 zo'n 27 gemeenten de komst van nieuwe drive thru's verboden. Overigens niet alleen om gezondheidsredenen, ook vanwege het verkeer.
No fry zones
En in de Britse stad Londen kozen ze recentelijk weer voor een andere variant: 'no fry zones' bij scholen. De burgemeester van Londen wil dat er geen nieuwe snackbars meer worden geopend binnen een straal van 400 meter van scholen. Sommige wijken hebben, ondanks kritiek, zijn plan al ingevoerd.
Hebben dergelijke maatregelen dan ook effect? Zorgt het verbannen van (nieuwe) snackbars ervoor dat er minder mensen last krijgen van obesitas? In Los Angeles in elk geval niet. Sterker nog: het aantal mensen met obesitas bleek jaren na het ingaan van de maatregelen te zijn toegenomen.
Wel in winkelcentra
Het uitblijven van een effect had vooral te maken met de details van de wet: er mochten geen nieuwe losstaande fastfoodrestaurants meer bijkomen in Los Angeles, maar die waren ook vrij schaars. Kwam het restaurant in een overdekt winkelcentrum, dan was er geen obstakel. En dat was nou juist een gewilde locatie van die fastfoodketens. Bovendien bleven de bestaande ongezonde restaurants gewoon open.
Als je snackbars weert, zijn de details van dat verbod dus wel zo relevant. Maar je kunt je überhaupt afvragen of het niet toestaan van friettenten in wijken voldoende verandert, stelt de man die de maatregel in Los Angeles onderzocht.
Verlaag btw op groente en fruit
Een lagere prijs voor gezond eten heeft meer effect dan het weren van snackbars, stelt hij. Het verlagen van de btw op groente en fruit, zoals de raad ook adviseert, zou dus meer zoden aan de dijk zetten.
Ook Nederlandse experts stellen dat je er met het weren van snackbars alleen niet bent. "Het is een combinatie van maatregelen. Denk aan water overal gratis maken en een verbod op snoepautomaten”, zei directeur van het Voedingscentrum Gerda Feunekes eerder tegen RTL Nieuws.
Ook de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving ziet het liefst dat niet een van hun voorstellen eruit wordt gelicht, maar dat er naar het hele pakket wordt gekeken.