Geen Russische olie meer, maar wel van een andere dictator?
De VS en het VK willen geen olie meer uit Rusland kopen, voor de Europese Unie wordt dat lastiger om die afhankelijkheid terug te dringen. Maar waar moet de olie die we toch nodig hebben eigenlijk vandaan komen? De kans is groot dat het bij een andere dictator vandaan moet komen.
De Amerikaanse president Biden heeft een verbod op de import van olie uit Rusland ingesteld. Het VK wil later dit jaar geen olie van de Russische president Vladimir Poetin meer kopen. De Europese Unie importeert nu ook al minder olie uit Rusland, vanwege het zelfopgelegde embargo van oliemaatschappijen.
"Zo koopt Shell geen Russische olie meer. Voor circa de helft van de olie die de EU voorheen uit Rusland haalde moet een alternatief worden gezocht", aldus Lucia van Geuns, energie-expert van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS).
Maar het ziet ernaar uit dat voor een belangrijk deel van de olie de ene dictator voor de andere wordt ingeruild.
Allereerst is het voor de VS en het VK is het veel makkelijker om geen Russische olie meer te kopen dan voor de EU, legt Van Geuns uit. Zeker de VS importeert maar relatief weinig olie uit Rusland.
Zware versus lichte olie
Verder moet je onderscheid maken naar welke olie westerse landen op zoek moeten. Niet alle olie is namelijk dezelfde. Zo heb je lichte olie - sommige kan zelfs bijna meteen je benzinetank in - en je hebt zware olie, die je nodig hebt om bijvoorbeeld diesel van te maken.
De Amerikanen produceren en exporteren veel lichte olie, maar ze importeren juist zware olie, onder meer uit Rusland. De schalie-olie die de VS veel produceren is ook lichte olie. De VS moet dus gaan praten met landen die ook zware olie oppompen.
Maar je komt dan al snel uit bij landen waarmee de relaties niet zo hartelijk zijn en die hun eigen problemen hebben, zoals hun eigen sancties, van westerse landen.
Venezuela
Er is nu contact tussen de VS en Venezuela. Het Zuid-Amerikaanse land heeft al jaren te maken met sancties van de VS en de EU. De leider Nicolás Maduro is eigenlijk een marionet van Poetin, aldus Van Geuns. Venezuela is wel bereid om meer te gaan produceren en aan de VS te verkopen, maar het gaat dan niet om flinke hoeveelheden, zegt zij.
Door de sancties is er weinig in de olie-industrie geïnvesteerd, waardoor de winning niet zomaar veel kan worden verhoogd. Verder exporteert Venezuela nu veel naar China, dat zich niet zo veel van de huidige sancties tegen Venezuela aantrekt, aldus Van Geuns.
China krijgt korting en als de VS wel de volle mep zouden willen betalen, dan is export naar de VS interessanter voor Venezuela, denkt Van Geuns. Maar daarbij komt ook de politieke bereidheid om de hoek kijken, zegt zij.
Frappant is dat Rusland met zijn zware olie in het gat sprong dat Iran achterliet toen het door sancties werd getroffen.
Iran
Een ander alternatief voor de VS voor zware olie is Iran, maar dat heeft goede betrekkingen met Rusland en het gaat ook gebukt onder westerse sancties, legt Van Geuns uit. Frappant is dat Rusland met zijn zware olie in het gat sprong dat Iran achterliet toen het door sancties werd getroffen.
Onderhandelingen over een nucleaire deal met Iran, waarbij het land afziet van het maken van kernwapens, komen nu mogelijk in een stroomversnelling, waardoor het land weer olie zou kunnen gaan exporteren. Maar dat is nu nog niet aan de orde, aldus Van Geuns.
Iran exporteert nu ook olie naar China en het moet bereid zijn om olie aan de VS te verkopen, maar ook als het meer olie aan andere landen gaat leveren, dan zorgt dat voor wat verlichting op de oliemarkt, denkt Van Geuns.
Hans van Cleef, energiedeskundige bij ABN Amro, denkt overigens niet dat Iran, ook als de sancties zijn opgheven, zal staan te springen om te leveren aan de VS.
'De Saoedi's moeten wel de telefoon opnemen'
Saoedi-Arabië
Verder heb je nog Saoedi-Arabië, de de facto leider van de Opec, het kartel van olieproducerende landen dat productieafspraken maakt om zo de prijs te kunnen beïnvloeden. "Maar dan moeten ze wel de telefoon opnemen", zegt Van Geuns. De Saoedi's en de leider van de Verenigde Arabische Emiraten weigeren nu om met Biden te spreken.
Voor wat betreft de Saoedi's heeft dat te maken met oud zeer, omdat Biden uithaalde naar de Saoedische leider Bin Salman. Volgens Biden is Bin Salman verantwoordelijk voor de moord op de Amerikaanse journalist Khashoggi.
De Opec maakt overigens ook productieafspraken met Rusland. Daarbij wordt wel gesproken van Opec+. Dat maakt de kwestie weer wat lastiger. En Saoedi-Arabië roept binnen de Opec al twee jaar dat iedereen zich aan de productiequota moet houden en niet meer moet produceren, het is dan een beetje lastig om nu in je eentje wel meer te gaan oppompen, dus de verwachting is dat ze dat niet zomaar doen, zonder toestemming van de Russen, voegt Hans van Cleef, olie-expert bij ABN Amro hieraan toe.
"Verder is 110 dollar per vat wel een lekkere olieprijs en er is eigenlijk geen noodzaak om meer te gaan produceren, want op de wereldmarkt zijn er geen tekorten."
Canada
Verder kan ook Canada meer zware olie produceren en exportern naar de VS, aldus Van Geuns. Volgens Van Cleef is het nu zelfs het meest waarschijnlijk dat de VS probeert in Canada meer olie te kopen.
Verenigde Arabische Emiraten
Gisteren daalde de olieprijs omdat de energieminister van de Verenigde Arabische Emiraten had gezegd dat het land binnen de Opec zou pleiten voor een hogere productie. Het land is, samen met Saoedi-Arabië, één van de weinige landen die hun productie kunnen verhogen. Daarbij produceren zowel de Verenigde Arabische Emiraten als Saoedi-Arabië de zware olie die Rusland ook produceert.
Maar later leek de energieminister van de emiraten terug te komen op zijn uitspraak, toen hij zei dat het land vasthoudt aan de productiequota die binnen de Opec+ zijn afgesproken.
Kan de EU zonder Russische import?
Al zouden Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten meer olie gaan pompen, dan vang je daarmee niet het totale verlies van de Russische import in westerse landen op, concludeert energie-deskundige Jilles van den Beukel, net als Van Geuns energiedeskundige bij HCSS.
Om de volledige olie-import uit Rusland op te vangen, heb je ook extra invoer uit andere landen nodig, aldus Van Geuns.
Mogelijk kan China meer gaan importeren uit Rusland, waardoor het minder uit het Midden-Oosten hoeft te importeren, denkt Van den Beukel. Verder zal de hogere olieprijs ertoe leiden dat de vraag naar olie daalt, zodat er vanzelf minder olie nodig zal zijn.