Dit verandert er voor zelfstandigen: vijf vragen en antwoorden

De overheid probeerde lange tijd te stimuleren dat Nederlanders voor zichzelf begonnen. Een groot bedrijf is vaak immers ook klein begonnen. Om voor de ondernemersrisico's te compenseren, is er de zelfstandigenaftrek. Dat is een aftrekpost voor zelfstandigen die jaarlijks minstens 1225 uur werken. In 2022 gaat het om 6310 euro, dat is al minder dan in 2021 toen het 6670 euro was.

Doorn in oog

Het daalt om een reden. Hoewel het kabinet Nederlanders naar eigen zeggen graag ziet ondernemen, is de groei van het aantal zelfstandigen een doorn in het oog. De vaste baan moet weer de norm worden, vindt dit kabinet. En een deel van de zzp'ers is schijnzelfstandig. Ze doen exact hetzelfde werk als mensen in loondienst en zijn afhankelijk van hun opdrachtgevers. 

Denk daarbij bijvoorbeeld aan pakketbezorgers en maaltijdbezorgers die vaak gedwongen zelfstandig zijn en minder verdienen dan zou moeten, maar ook aan een arts of docent die hun baan opzeggen en zich voor meer geld laten inhuren als zelfstandigen. Met name de slechtbetaalde zelfstandigen kwamen tijdens de coronacrisis in de problemen en vroegen bijstand aan.

1. Wat verandert er aan de zelfstandigenaftrek?

Die gaat versneld omlaag. Twee jaar geleden was het nog de bedoeling dat de zelfstandigenaftrek in 2036 zou worden afgebouwd tot 3240 euro. Maar nu wil het kabinet dat de aftrek in 2027 nog maar 900 euro bedraagt. Hoeveel dat je kost is afhankelijk van de belastingschaal waar je in valt.

"Het eerste jaar gaat het om kleine verschillen", zegt Frank Alfrink, voorzitter van de Stichting ZZP Nederland. De arbeidskorting gaat om werken wel lonend te houden namelijk omhoog voor alle werkenden, zelfstandigen en in loondienst, heeft het kabinet bekendgemaakt. Met hoeveel die stijgt is nog niet bekend.

"Maar in 2023 gaat het om een zelfstandigenaftrekdaling van 6310 euro naar 5030 euro per jaar, ofwel ongeveer 100 euro per maand. Afhankelijk van de belastingschijf gaat het om vijf tientjes, dat zal wel gelijk zijn aan de compensatie, verwachten we."

In 2027 gaat het echter om veel meer en dat is tegen het zere been van de brancheclub. "Wij zijn voorstander van maatregelen tegen schijnzelfstandigheid. Maar de groep echte ondernemers neem je ook hun voordelen af en je geeft er nog niets voor terug. Vergeet niet, bij zelfstandigen gaat het ook om bijvoorbeeld een winkelier die de zaak samen met zijn vrouw runt."

Ook het Platform Zelfstandig Ondernemers (PZO) is niet blij met de maatregel. "Alles wordt door de inflatie duurder. De overheid probeert de koopkracht voor werknemers te verbeteren. Het is dan verbijsterend dat de zelfstandigenaftrek met zevenmijlslaarzen wordt afgebouwd naar 900 euro in 2027", aldus Margreet Drijvers, directeur PZO.

2. De FOR verdwijnt volgend jaar, wat betekent dat?

De FOR staat voor fiscale oudedagsreserve. Hierbij reserveren ondernemers in de boekhouding een deel van hun winst. Over dat deel wordt nu geen belasting geheven. De FOR komt vrij bij pensionering of stoppen met de onderneming. Dan moet over de FOR die is opgebouwd over verschillende jaren alsnog de belasting betaald worden. Vaak gaat het dan om het toptarief van 49,5 procent, tenzij je het via een lijfrenteverzekering spreidt over meerdere jaren. Dan kan het tarief lager uitvallen.

Zelfstandigen kunnen in 2022 nog 9,44 procent van de winst, tot een maximum van 9632 euro, aftrekken van de belasting als reserve voor hun oude dag. Vanaf 2023 kunnen ze geen winstdeel meer reserveren, dat betekent dat ze op korte termijn minder te makken hebben of minder in hun bedrijf kunnen investeren.

Het kabinet heeft geen oor voor kleine ondernemers, die een bijdrage leveren aan de economie, meent PZO.

"Met de inperking van de fiscale faciliteiten waarmee het kabinet beoogt te bereiken dat er meer balans ontstaat tussen vast en flexibel werk, slaat het kabinet flink de plank mis", zegt Drijvers. "Zelfstandig ondernemers zijn op deze manier niet in staat om in hun eigen onderneming te investeren en te groeien."

3. De middelingsregeling verdwijnt, wat betekent dat?

Zelfstandigen hebben soms een onregelmatig inkomen. Het ene jaar heb je een omzet van 90.000 euro, het andere jaar door ziekte of faillissement van een grote klant maar 30.000 euro. De middelingsregeling biedt zelfstandigen (en werknemers) met een sterk wisselend inkomen de mogelijkheid om het inkomen over drie jaar te middelen. Te veel betaalde belasting krijg je dan terug.

Hoeveel dit scheelt is natuurlijk afhankelijk van omzet en belastingschaal. Het kan variëren van honderden euro's tot duizenden euro's.

De Vereniging Zelfstandigen Nederland maakt zich zorgen over de vraag of zzp'ers straks nog rond kunnen komen. Voorzitter Cristel van de Ven: "Deze maatregelen treffen de ondernemers die je haren knippen, je kinderen muziekles geven en je dak repareren wanneer het lekt. En ook zij hebben veel last van gestegen kosten van inkoop en levensonderhoud. Dit kabinet schat de bijdrage van deze groep ondernemers niet op waarde."

4. Waarom doet de overheid dit?

Geld, doekoe, centen, duiten. Its all about the money. De schatkist raakt leeg en de overheid heeft geld nodig. In de miljoenennota staat dat de versnelde afbouw van de zelfstandigenaftrek het kabinet in 2023 173 miljoen euro oplevert, een jaar later is dat 345 miljoen euro, in 2025 518 miljoen euro en in 2026 688 miljoen euro.

Wat afschaffing van de FOR en de middelingsregeling opleveren, is niet exact berekend.

5. Blijf er dan niets meer hetzelfde?

Jawel, de startersaftrek en meewerkaftrek blijven bestaan. De startersaftrek is bedoeld voor startende ondernemers. Die kunnen drie keer in de eerste vijf jaar dat ze ondernemer zijn een extra aftrekpost van 2123 euro opvoeren. Je betaalt dus minder belasting over je winst. Zo wil de overheid het beginnend ondernemers extra makkelijk maken een bedrijf te starten.

Ook de meewerkaftrek blijft bestaan. Het gaat om een aftrekpost als een fiscaal partner gratis meewerkt in jouw onderneming. Denk bijvoorbeeld aan een bouwvakker die zijn vrouw de boekhouding laat doen.

1,1 miljoen zelfstandigen

Zzp'ers, daarvan zijn er steeds meer in Nederland. In 2021 waren er 1,1 miljoen mensen met een hoofdbaan als zelfstandige, dat is 12 procent van alle werkenden aldus het CBS. In Europa staan we daarmee op een zesde plek. Ter vergelijking: In Italië werkt 15 procent als zelfstandige.

Naast de zelfstandigen die bijna heel hun inkomen uit eigen werk halen, zijn er ook veel die er nog een baan in loondienst bij hebben. Zeker startende ondernemers geven de zekerheid van een vast inkomen niet direct geheel op.

Geen ww-uitkering

Als zelfstandige heb je namelijk geen inkomen als je geen opdrachten hebt. Een werkloosheidsuitkering is er niet, ook geen ziektegeld, tenzij je een arbeidsongeschiktheidsverzekering hebt en langdurig ziek bent. Bijstand is er wel, daar betalen zelfstandigen ook belasting voor.