Eisen voor NS in nieuwe aanbesteding veel zwakker: 'Lat ligt heel laag'

Sterker nog: op sommige punten hoeft de NS zelfs minder goed te presteren dan het in 2022 deed. Dat blijkt uit een vergelijking van de nieuwe aanbesteding die het kabinet vorige week naar de Tweede Kamer stuurde met de jaarverantwoording 2022 van NS.

Minimale eisen

Het kabinet rekent NS jaarlijks af op een tiental prestatie-indicatoren. Als de spoorwegen niet aan deze vooraf vastgestelde minimale eisen voldoet, kan het een boete krijgen. Heel hoog zijn deze boetes overigens niet en NS mag de opgelegde bedragen "inzetten voor de reiziger."

Omdat het kabinet NS toestemming wil geven om ook na 2024 de belangrijkste treinverbindingen in ons land te verzorgen, moeten ook de prestatie-indicatoren opnieuw worden vastgesteld. De verwachtingen van het kabinet lijken daarbij niet erg hooggespannen.

Zo eist het kabinet dat treinreizigers reizen met de NS een algemeen oordeel geven van een 7,5. In 2022 gaven reizigers al een 7,7. NS-reizigers kunnen de komende jaren dan ook ontevredener worden zonder dat het kabinet NS daarvoor bestraft.

Hetzelfde geldt voor het oordeel over de sociale veiligheid in de treinen. Dat moet in de komende aanbesteding minimaal een 7,7 zijn, maar in 2022 was het al een 8,1.

Meer dan 3 minuten vertraging

Dat reizigers te maken krijgen met meer drukke treinen in de spits en een kleinere kans op een zitplaats, vindt het kabinet prima. En als bijna 1 op de 10 treinen drie minuten te laat komt, zodat reizigers hun aansluiting missen, vindt het kabinet dat ook acceptabel.

Bijna 1 op de 6 reizigers mag vanaf 2025 een vertraging oplopen van drie minuten of meer; 1 op de 18 zelfs van meer dan tien minuten. De NS vervoert momenteel dagelijks gemiddeld 1,1 miljoen mensen.

Hoeveel reizigers in 2022 dergelijke vertragingen opliepen, kan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) niet zeggen. De vervoerder zelf heeft er nooit eerder over hoeven rapporteren. De zogenoemde 'reizigerspunctualiteit 3 minuten' is een nieuwe prestatie-indicator dus in de jaarverantwoording 2022 is deze niet terug te vinden.

Reizigersorganisatie Rover vindt de eisen die het kabinet aan NS stelt 'teleurstellend' en 'onvoldoende'. Samen met andere consumentenorganisaties adviseerde het om de bestaande prestatie-indicatoren en bodemwaarden aan te scherpen en uit te breiden om "prestatieverbetering te prikkelen", maar "dat is niet gebeurd".

'Lat ligt heel laag'

"De lat ligt wel heel erg laag", zegt een woordvoerder. "Zeker ook als je de vergelijking maakt met wat er in de regionale treinconcessies is vastgelegd."

Het ministerie van IenW vergoelijkt de nieuwe standaarden door te wijzen op de vele werkzaamheden de komende jaren, zoals de verbouwingen van Amsterdam Centraal en Amsterdam-Zuidasdok, de uitrol van ERTMS en de introductie van de Airport Sprinter.

ERTMS is een Europese standaard voor treinbeveiliging en -besturing die voor 2030 het Nederlandse treinbeveiligingssysteem ATB moet vervangen en de Airport Sprinter is een treindienst tussen Amsterdam Centraal en Hoofddorp waarbij de machinist verantwoordelijk wordt voor het sluiten van de deuren en het vertrekken van de trein, in plaats van de conducteur.

Ronduit teleurstellend

Al deze werkzaamheden en ontwikkelingen veroorzaken volgens het ministerie méér vertragingen, waar NS zelf niet altijd iets aan kan doen. Ze maken dat het "voor NS niet mogelijk" is om hogere waarden te halen. Om dan boetes op te leggen omdat niet voldaan is aan onhaalbare eisen, zou onterechte reputatieschade met zich meebrengen, meent het ministerie.

Rover is van alle argumenten niet onder de indruk. "De Airport Sprinter is een project van NS zelf en is bedoeld om treinen stipter en sneller te kunnen rijden. Hoe kan de invoering daarvan iets zijn waar NS geen invloed op heeft ? En op werkzaamheden kan NS toch ook gewoon inspelen?"

Achteraf redenen aanvoeren waarom NS niet aan de prestatie-eisen heeft kunnen voldoen, is nog tot daaraan toe, vindt de reizigersorganisatie. "Maar op voorhand al de prikkels om te presteren wegnemen is ronduit teleurstellend."