Dit bedrijf kweekt groente in fabriekshal met behulp van vissenmest

De test is succesvol. Het bedrijf dat in maart startte in een fabriekspand, wordt volgend jaar al fors uitgebreid. De voordelen: er is minder landbouwgrond nodig en er is een dubbele omzet, uit de verkoop van vissen en de verkoop van groenten.

Drijvende vlotten van schuim

Een paars licht verlicht een kas in Eindhoven. Het licht schijnt op een aantal plantjes die in drijvende vlotten van schuim hangen. De plantenwortels hangen in het water, dat via een gesloten systeem steeds door kunstmatige sloten heen gepompt wordt. Het paarse licht stimuleert de groei.

De kleinste plantjes met slechts een paar blaadjes staan vooraan op de vlotten. "Die komen net uit de kiemkas", legt Roy Peeters, mede-eigenaar van Phood Farm uit. "Als ze groter worden planten we ze nog twee keer over. Steeds als ze een stadium verder zijn, worden de vlotten vooruit geduwd in de rij en komen vooraan weer vlotten met de jongste plantjes met sla en kruiden."

Dat groeien gaat razendsnel. Niet alleen vanwege het speciale licht, maar ook doordat de plantjes continu gevoed worden met vissenmest. Aquaponics is een combinatie van aquacultuur (fish farming) en hydroponics, wat het cultiveren van planten zonder aarde is.

In de kas staan twee open tanks, waar 180 koikarpers door elkaar heen krioelen. Hun poep, vol met ammoniak, zakt naar de bodem van de tank, waarna het via een filtersysteem in een bezinkingsbak terecht komt.

In tank drie liggen honderden capsules. De bacteriën in de capsules zorgen ervoor dat de ammoniak in het water wordt omgezet in voedingsstoffen voor de planten. Dit voedingsrijke water wordt naar de planten gepompt. "Die zijn nu zes weken oud", zegt Peeters terwijl hij naar een volgroeid slaplantje wijst.

Normaal duurt dat twee keer zolang. "Het nitraat en de andere voedingsstoffen worden geabsorbeerd door de plant. De planten groeien twee keer zo snel als in de volle grond. De wortels filteren het water en het schone water stroomt terug naar de vissentank."

Eerste grootschalige commerciële test

Aquaponics werd in Nederland al toegepast door hobbykwekers, maar nog niet op grote commerciële schaal. "Wij wilden weten of je er ook een succesvol bedrijf mee op kon zetten. Het is heel snel gegaan. We leveren nu aan lokale winkels, restaurants en aan ons eigen restaurant. Volgend jaar gaan we uitbreiden op dit terrein. We gaan de hoogte in om meer te kunnen produceren. De vlotten liggen nu één-laags, dat wordt vijflaags."

Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kweken de plantjes op, tot ze de kiemkas uit kunnen en zijn ook verantwoordelijk voor het ompotten.

Minder water nodig

Momenteel wordt in Eindhoven ongeveer 200 kilo sla per week geoogst. Chemische bestrijdingsmiddelen zijn niet nodig. Een dubbele deur leidt naar de kas, waardoor insecten niet zomaar binnenkomen. Bovendien zwemmen in het water bij de planten twee steuren rond die de wortels van alle sla en kruiden schoonhouden van eventuele slakken.

Een voordeel van aquaponics: het is veel duurzamer dan reguliere landbouw, aldus Peeters. "We verbruiken 90 procent minder water dan in de traditionele landbouw. De wortels zuigen een klein deel op en er verdampt wat." Een tweede voordeel: er is geen schaarse landbouwgrond voor nodig. Zo staat de kas van Phood Farm in een hal van een oude melkfabriek, waar vroeger Campina zat.

Microgroenten

In een andere hal op het terrein startte het bedrijf in april met een nieuw project. Hier worden microgroenten verbouwd. Het gaat om de jonge scheuten van bijvoorbeeld zonnebloem, erwt of radijs. De steeltjes bevatten twee tot vier blaadjes. Dat lijkt niet veel, maar in zo'n zaailing zitten volgens Peeters alle gezonde stoffen van de volwassen plant, maar dan veel geconcentreerder. "Het verschilt per soort, maar honderd gram microgroente is ongeveer 40 keer geconcentreerder dan honderd gram volgroeide broccoli", stelt Peeters.

De microgroenten staan -in tegenstelling tot de sla en de kruiden- wel in de aarde. "Maar ze hebben een hele korte cyclus, na twee weken kun je al oogsten. En de scheuten staan heel kort op elkaar, in tegenstelling tot volwassen planten, dus de kweek neemt weinig ruimte in."

Terwijl hij praat, plukt hij continu wat microgroenten om ze te proeven. Hij biedt ook enkele scheuten aan. "Dit is zonnebloem, dit is broccoli, boerenkool, rode kool, radijs en erwt", zo wijst hij wat scheutjes aan.

De scheut van een jong erwtenplantje, smaakt exact als gewone erwten. "Dat geldt ook voor die van radijs en de scheut van een zonnebloem smaakt als zonnebloempitten. Andere scheuten smaken soms net iets anders. Het wordt in salades of in pasta's verwerkt."

Urban farming

Nieuwe uitbreidingsplannen liggen klaar. Tegenover het fabrieksterrein ligt een woonwijk met een grote groenstrook van drie hectare. "We willen de helft gebruiken om samen met de bewoners om een natuurlijke wijze, met gebruik van regeneratieve landbouwmethodes, groente te gaan verbouwen."

Ploegen hoeft bij dit voedselbos niet, dat doen de beestjes in de grond zoals de wormen. "Het gaat om urban farming. Buurtbewoners kunnen meehelpen en zo punten verzamelen. Daarmee krijgen ze korting op de groenten."

Kosten

Met aquaponics kun je bijna alle soorten groenten kweken, bijvoorbeeld tomaten, aubergine en graan. De kosten zijn door de hoeveelheid mest die deze planten nodig hebben echter nog te hoog ten opzichte van conventionele landbouw. Slaplanten hebben minder mest nodig. Voor sommige groenten en fruit, zoals appels is de groeimethode minder geschikt.

In Nederland is aquaponics op commerciële schaal nieuw, in het buitenland wordt het al jaren gebruikt. Zelfs NASA experimenteert ermee om op andere planeten voedsel te kunnen verbouwen. "Het is een oplossing voor het stikstofprobleem en het wereldwijde tekort aan zoet water", weet Peeters.

Dubbele omzet

Als de Eindhovense koikarpers groot zijn, worden ze verkocht aan liefhebbers met een vijver. In andere landen worden via aquaponics bijvoorbeeld tilapiavissen geteeld, waardoor er zowel omzet te halen is uit de groenteverkoop als uit de visverkoop.

Een bijkomend voordeel is dat je de groenten in een stedelijke omgeving, bijvoorbeeld in een kelder of op een dakterras kan kweken. Er is dus minder transport nodig om het bij de bevolking te krijgen die met name in de stad woont.