Jaloezie, ergernis en competitiedrang: heb jij een vijand op je werk?

Dat blijkt uit nieuw Brits onderzoek. Zes op de tien werkende Britten heeft een zogeheten 'werkvijand'. Bijna 70 procent van respondenten zegt dat het om een collega gaat met wie ze dagelijks werken.

Werkvijand heeft vrijwel nooit een lagere functie

Uit het Britse onderzoek kwam een aantal kenmerken van een werkvijand naar voren, zoals:

• Ruim 70 procent zegt dat hun werkvijand dezelfde leeftijd heeft of ouder is
• Vrouwen hebben vaak een vrouwelijke vijand, mannen een mannelijke
• Niemand gaf aan dat hun werkvijand een lagere functie had dan zijzelf

'Wraak, jaloezie en wedijver'

Ook in België blijken veel vijanden op de werkvloer rond te lopen. Daar zegt één op de vier werknemers regelmatig gevoelens van 'wraak, jaloezie en wedijver' te voelen jegens één of meerdere collega's.

Het is niet bekend hoeveel Nederlanders een vijand op de werkvloer kennen, maar volgens arbeidspsycholoog Tosca Gort komt het ook hier regelmatig voor. "Vijandschap heeft te maken met de cultuur binnen een bedrijf. Bij bedrijven waar een werknemer individueel moet scoren, zie je vaker dat er sprake is van vijandschap. Als je juist veel moet samenwerken met collega's, komt het een stuk minder vaak voor."

'Helemaal gek'

Volgens het Britse onderzoek zijn werkvijanden collega's die liegen om er zelf beter van te worden, veel commentaar hebben op anderen en zich passief-agressief opstellen. Dat beaamt Gort. "Vaak is het iemand waar je helemaal gek van wordt. Ze zijn niet respectvol en gaan op een botte manier met mensen om."

Wat doen werkvijanden dat ons zo irriteert?

• De waarheid verdraaien zodat ze er zelf beter van worden
• Commentaar hebben op andermans werk
• Collega's om de haverklap storen
• Collega's passief-agressief aanspreken
• Vooral mannen kunnen in werkvijanden veranderen als ze vaak schelden, ongepaste grappen maken en anderen bespotten
• Vrouwen maken zich tot andermans vijand als ze roddelen, collega's buitensluiten en te veel praten over hun privéleven.

Bron: Onderzoek Total Jobs

Prikkelend effect

Toch is er volgens Gort ook iets opvallends aan zo'n werkvijand. "Het zijn vaak mensen die enigszins op je lijken, of ze hebben iets wat jij ook graag wil." Een werkvijand hoeft dan ook niet altijd iets negatiefs te zijn. Drie procent van de respondenten zou het jammer vinden als hun werkvijand weg zou gaan en acht procent af aan dat ze door hun werkvijand juist gemotiveerder waren op hun werk.

Ook dat herkent Gort: "Als jouw werkvijand je een streek levert, denk je: wacht maar, ik pak jou ook nog een keer terug."

Volgens Gort is het hebben van een werkvijand dan ook iets anders dan pesten op de werkvloer. "Dat is vaak structureel en heel erg op de man gericht. Bij een werkvijand is het anders. Zijn of haar botte opmerkingen kunnen juist ook een prikkelend effect hebben waardoor je kritisch naar jezelf gaat kijken en misschien dingen kunt veranderen."

Ook bevordert een werkvijand de competitiedrang. "Je wil graag beter presteren dan je werkvijand." Dit zie je volgens Gort ook bij hoogopgeleide stellen. "Die zijn vaak ook competitief naar elkaar toe, maar bereiken daardoor ook meer. Eigenlijk is onze hele samenleving, het kapitalisme, op competitiviteit gebouwd. En dat werkt goed."

'Keep your enemies closer'

Maar wat moet je nou doen als je gaat lunchen en jouw werkvijand dreigt naast je te gaan zitten? "Als je nog niet helemaal in de haatmodus zit, moet af en toe met hem of haar lunchen zeker kunnen", vindt Gort. "Zo hou je het ook luchtig voor jezelf, anders creëer je een bom van irritatie."

Volgens Gort is communicatie, zoals vrijwel altijd, de oplossing. "Ga het gesprek aan, stel vragen zodat je ook te weten komt waarom iemand zich op een bepaalde manier gedraagt. Durf je kwetsbaar op te stellen, dan is de kans groot dat jouw werkvijand dat ook doet. En je weet wat ze zeggen: keep your friends close, but your enemies closer."