Kwetsbare groepen komen nog steeds moeilijk aan een baan

Dat schrijft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in Arbeidsmarkt in kaart, een analyse van het personeelsbeleid in verschillende sectoren tussen 2007 en 2018. 

Goede voornemens te over

Aan de goede voornemens van bedrijven ligt het niet. 81 procent van de werkgevers voelt zich bijvoorbeeld verantwoordelijk om werknemers te ondersteunen bij het combineren van werk en zorg.

Tegelijkertijd biedt minder dan de helft van de bedrijven mogelijkheden tot thuiswerk aan. Flexibele werktijden zijn de norm bij zo'n 15 procent van de organisaties. Volgens de onderzoekers is dit een gemiste kans. Juist de vrijheid om zelf te bepalen waar en wanneer je werkt, kan de druk verlagen voor werknemers met jonge kinderen of mantelzorgtaken, stellen ze.

Ook andere speerpunten van bedrijven bestaan vaak alleen op papier, stelt het SCP. Zo zegt twee derde van de werkgevers zich in meer of mindere mate verantwoordelijk te voelen om mensen met arbeidsbeperkingen aan te nemen. Maar in de praktijk verwacht 11 procent van hen in de komende twee jaar daadwerkelijk iemand uit deze doelgroep aan de bak te helpen.

Efficiëntie boven alles

Ton Wilthagen, hoogleraar Arbeidsmarkt aan Tilburg University, is niet verbaasd door dit verschil tussen theorie en praktijk. Hij verwijst naar een ander rapport dat vandaag verscheen van het World Economic Forum, waaruit blijkt dat Nederland de meest concurrerende economie van Europa is.

"Wij moeten het hebben van efficiëntie, van lean, mean en agile", zegt hij. "Bedrijven willen wel mensen aannemen met een afstand tot de arbeidsmarkt, maar ze hebben er simpelweg geen banen voor. Vroeger konden zij een baan krijgen in de postkamer of de koffiekamer, maar dat werk is nu geautomatiseerd." 

In vergelijking met andere Europese landen werken mensen met een arbeidsbeperking in Nederland het minste aantal uren, in vergelijking met de reguliere beroepsbevolking.

Volgens Wilthagen willen Nederlanders wel sociaal zijn, maar zijn ze er eigenlijk niet toe in staat: "Ons mensbeeld in Nederland is meer dan in andere landen hoogproductief. Als een Nederlander in Griekenland zes obers aan de bar ziet staan ziet, klaagt hij over het gebrek aan efficiëntie. In Amsterdam word je met veertig andere tafels bediend door één student."

Diversiteit

Op het gebied van diversiteit is op de Nederlandse arbeidsmarkt ook nog weinig vooruitgang te bespeuren, stellen de onderzoekers van het SCP. Het aantrekken van werknemers met een migratie-achtergrond heeft weinig prioriteit bij werkgevers, in vergelijking met andere thema's in het personeelsbeleid. In 13 procent van de gevallen is van dit thema een speerpunt gemaakt. Het aandeel werkgevers dat prioriteit gaf aan het stimuleren van 'meer vrouwen aan de top' ligt met 16 procent niet veel hoger.

De onderzoekers noemen het resultaat opmerkelijk. Volgens hen nemen werkgevers doorgaans eerder mensen met een niet-westerse migratieachtergrond aan als de economie goed draait. Die ontwikkeling is nu niet zo sterk te zien.

Ouderen

Het beleid voor oudere werknemers krijgt wat meer aandacht. Bij vier op de tien werkgevers heeft dit prioriteit. Het gaat dan vooral om maatregelen voor 55-plussers die al bij het bedrijf werken. Door hen bijvoorbeeld minder uren of minder zware taken te geven, kunnen zij beter en prettiger functioneren.

Toch worden er, als je het over heel Nederland bekijkt, juist steeds minder van zulke 'ontzie- en ontwikkelmaatregelen' aangeboden. Bovendien: als oudere werknemers eenmaal hun baan kwijt raken, is het vinden van een nieuwe baan voor hen nog steeds lastiger dan voor jongere werkzoekenden.

Ingesleten patronen

Volgens Hans van der Spek, arbeidsmarktconsultant bij Berenschot, begint bij veel werkgevers weliswaar het besef in te dalen dat het voordelen heeft om een divers team samen te stellen: "Daar is geen discussie over, uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat die teams betere resultaten halen." Toch houden veel bedrijven in de praktijk vast aan ingesleten patronen.

"Mensen gaan op zoek naar een kopie van zichzelf of een andere medewerker, omdat ze denken 'wij doen het goed'. Dat is niet per se met kwade bedoelingen, maar meer vanuit automatisme", zegt Van der Spek. "Dat zul je heel bewust moeten doorbreken."

Zijn tip aan werkgevers: "Stuur nadrukkelijk op diversiteit en vier je successen. Als een afdeling resultaten boekt, laat dan aan de rest van het bedrijf zien dat het werkt! Zo inspireer je anderen."