Europese top over ongelooflijk veel geld: dit staat er op het spel
Vandaag vindt er via een videoverbinding een Europese top plaats over geld, geld en nog eens geld. De regeringsleiders van de 27 EU-landen moeten het eens zien te worden over de nieuwe begroting voor de komende jaren én over een gigantisch steunpakket om uit de crisis te komen.
Een begroting voor meerdere jaren? Hoe zit dat?
De Europese Unie werkt met meerjarenbegrotingen, waarin wordt vastgelegd wat de EU mag uitgeven in een periode van zeven jaar, en waaraan. Het voordeel van zo’n langlopende begroting is dat je niet ieder jaar hoeft te bakkeleien over geld én dat je voor een langere periode zekerheid hebt over bijvoorbeeld subsidies en de bekostiging van projecten.
Het nadeel is wel dat het dus om enorm veel geld gaat en als er eenmaal ja tegen is gezegd, is bijsturen haast onmogelijk. En dus duren de onderhandelingen om het eens te worden over zo'n begroting vaak lang. Heel erg lang.
Het lijkt nu nog lastiger dan anders, hoe komt dat?
Het is ook lastiger dan ooit. Toen de Europese Commissie alweer een paar jaar geleden met een eerste voorstel kwam, waren veel rijke landen zoals Nederland, Duitsland, Oostenrijk en Zweden al helemaal niet enthousiast.
De Europese Commissie wil namelijk dat de EU veel meer kan uitgeven dan voorheen: zo'n 1100 miljard euro, nog los van het coronanoodpakket (daarover straks meer). Dat is bijna 1,1 procent van de omvang van de totale economie in de EU.
Nederland en een aantal andere landen willen dat het op het oude niveau blijft van 1 procent, wat neerkomt op zo'n 1000 miljard euro. Na het vertrek van de Britten is de EU kleiner geworden, dan zou de begroting zeker niet moeten groeien, is het idee.
Bovendien worden in het voorstel dat nu op tafel ligt de kortingen voor landen die meer betalen aan de EU dan ze krijgen, de zogenoemde nettobetalers, afgebouwd op termijn. Dat wil Nederland al helemaal niet, omdat we dan nog meer gaan afdragen.
Zorgt de crisis voor extra problemen?
Zeker weten, hoewel daardoor sommige landen ook wat dichter naar elkaar groeien. Zo was Duitsland nog maar kort geleden geen voorstander van een hogere begroting, maar door de crisis denken de Duitsers dat het toch noodzakelijk is om er weer bovenop te komen met zijn allen. Het clubje landen dat zich verzet is daarmee kleiner en meteen ook veel minder sterk geworden, want Duitsland geldt als het belangrijkste land van de EU.
Maar naast de gewone begroting wil de Europese Commissie, net als heel veel EU-landen, dat er eenmalig een heel erg groot steunpakket komt om de economie weer uit het slob te trekken. En ook dat zorgt voor veel verdeeldheid. En ook hier ligt Nederland dwars.
Wat is dat voor noodprogramma dan?
Het voorstel van de Europese Commissie is om het astronomische bedrag van 750 miljard euro extra uit te trekken om de economie in de EU-landen weer aan te jagen. Dat geld wordt verdeeld via meerdere potjes en programma's, maar het komt erop neer dat het grootste deel gebruikt moet worden om te investeren in groei van de economie en ook nog op een duurzame manier.
Voor de verdeling van het geld is een ingewikkelde formule verzonnen, waarbij de werkloosheid, de omvang van de economie en het aantal inwoners wordt meegewogen. En daarbij geldt: hoe slechter een land ervoor stond op 31 december 2019, hoe meer het land krijgt. In de praktijk betekent dat dat landen als Italië en Spanje meer dan 60 miljard euro aan steun krijgen, en Nederland maar een fractie daarvan.
Wat is dan het probleem?
De meeste landen in de EU zijn best wel positief over dit plan, maar Nederland, Zweden, Finland en Oostenrijk moeten er helemaal niks van hebben. Het grootste bezwaar: de EU heeft dat geld helemaal niet liggen en de EU-landen gaan het ook niet ophoesten.
Dus moet het geld geleend worden. Maar de 'vrekkige vier' zijn er mordicus op tegen dat de EU geld leent om het vervolgens als giften te verdelen. Want dat betekent dat de landen van de EU in feite samen een schuld aangaan, en dus ook samen de verantwoordelijkheid dragen daarvoor. De regering vreest dat Nederland dan op termijn op kan draaien voor schulden van andere landen.
Bovendien vindt de Nederlandse regering dat Brussel zijn huiswerk niet goed heeft gemaakt. Minister Hoekstra van Financiën vindt dat de verdeling van het geld gekoppeld moet zijn aan in hoeverre landen het geld nodig hebben als gevolg van de crisis. Nu is het zo dat vooral armere landen geld uit de pot kunnen krijgen, maar wordt er eigenlijk niet gekeken naar de behoefte aan steun die het gevolg is van de coronacrisis.
Gaan ze er vandaag uitkomen?
Waarschijnlijk niet. "In Den Haag verwacht men op de aankomende top absoluut geen akkoord. Via een videoconferentie is het lastig om onder druk een deal te sluiten, dus wordt eerder op juli gemikt, wanneer de leiders waarschijnlijk fysiek bij elkaar komen", zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
"Nederland houdt tot nu toe stand in de samenwerking met - afhankelijk van wie je het vraagt - de 'verstandige vier' of 'vrekkige vier'. Toch zie je premier Rutte benadrukken dat het ook in het Nederlands belang is dat een compromis wordt gevonden. Geen akkoord is geen optie, de vraag is alleen wanneer. Misschien al in juli, anders in het najaar."
Ook voorzitter Charles Michel van de Europese Raad, zoals de club van regeringsleiders heet, verwacht niet dat er morgen een deal wordt gesloten. "We willen zo snel mogelijk tot een akkoord komen. Dat ligt nog niet meteen binnen bereik, dus zullen we de komende dagen en weken hard moeten werken. Als we de gesprekken aanvatten met zin voor verantwoordelijkheid en de wil om deze enorme uitdaging eensgezind en krachtig te boven te komen, dan zullen we slagen in onze opzet."