U of jij zeggen tegen je ouders? 'Het creëert afstand'

Frans Duijts deelde een bericht waarin zijn dochter vraagt of ze hem mag brengen naar een interview. "Mag ik uw chauffeur zijn?", schrijft ze.

Reacties

Dat leidt tot wisselende reacties. Marianne schrijft: "Ik vind het heel netjes en respectvol dat ze u zegt! Beter zo dan dat ze zeggen: hey ouwe." Peggy zegt: "Mijn kinderen zeggen ook u tegen mij, niks mis mee. Een stukje respect, vind ik."

Maar Angelique vindt het maar afstandelijk. "Het is je eigen vlees en bloed, dan zeg je geen u." Robin is het daarmee eens: "Een kind hoort zijn ouders nooit aan te spreken met u."

Maar vanwaar die aversie tegen het woord u? "We leven in een cultuur waarin we graag laten zien dat we bevriend zijn met elkaar, legt taaldeskundige Suzanne Aalberse uit aan EditieNL. "U is toch afstandelijker en wordt daardoor door sommige mensen als minder prettig ervaren. Je kunt er zelfs mensen mee beledigen, omdat ze liever met 'je' aangesproken willen worden."

Tegelijkertijd zijn er ook mensen die het júíst prettig vinden om met u aangesproken te worden. "Zij zeggen: we kennen elkaar niet dus laten we niet doen alsof dat wel zo is door te tutoyeren. Het heeft met stijl en afkomst te maken."

Ze gaat verder: "Onderzoek van een aantal jaren geleden toont aan dat vooral in grote, protestantse gezinnen het heel gebruikelijk is om u te zeggen. Hoe meer kinderen, hoe groter de kans dat ze u zeggen. Voor grote gezinnen is de hiërarchie tussen ouders en kinderen extra belangrijk, dus het gebeurt deels om orde te houden." Het betekent volgens Aalberse niet dat die relatie niet liefdevol of intiem kan zijn. 

Oorsprong van 'u'

Waarom vousvoyeren we überhaupt? "In Nederland gebruikten we in het verleden 'du' om iemand aan te spreken", legt Aalberse uit. "Op een gegeven moment ging men op zoek naar een beleefdere aanspreekvorm, net zoals ze dat deden in de Franse hoofse cultuur waarin respect heel wenselijk was. 'Du' vond men toch wel wat boers en onontwikkeld. Zo ontstonden beleefdheidsvormen om iemand aan te spreken." 

Het begon met gi/gij – het werd op die twee manieren gespeld – in combinatie met u. "Zo zei je bijvoorbeeld 'gij hebt u vergist'. U bestond als onderwerp nog niet. Maar later is de taal zo doorontwikkeld dat alleen u overbleef."

We mogen tegenwoordig dan veel tutoyeren; de taaldeskundige denkt niet dat de u-vorm verdwijnt. "We zien dat een aanspreekvorm juist sneller verdwijnt als het heel veel wordt gebruikt. Dan gaat men op zoek naar nóg beleefdere vormen die nóg meer respect uitdragen. Doordat 'u' niet zo vaak wordt gebruikt, blijft de waarde behouden." 

Daarnaast zijn er ook situaties waarin vousvoyeren heel gebruikelijk is. "Zoals bij het aanspreken van de koning en tijdens sollicitaties waar de afstand groot is." Het wordt zelfs gebruikt om onbeleefd te zijn. "Door u te gebruiken, wordt de afstand namelijk nog meer benadrukt. Stel: je wil dat iemand weggaat en zegt 'kunt u daar nu weggaan', dan is de afstand groter dan wanneer je zegt 'kun je weggaan'. De aanspreekvorm wordt dus niet alleen gebruikt vanwege respect."

Grens

Tegen wie zeg je u en tegen wie jij? "In principe geldt: als je iemand niet kent – en zeker als diegene volwassen is – begin je met u", zegt etiquette- en imago-expert Anne-Marie van Leggelo tegen EditieNL. "Ik sprak mijn ouders als kind ook aan met u. Later veranderde dat."

Ook zij denkt niet dat het gebruik van u verdwijnt. "En dat is maar goed ook. Het is een vorm van beleefdheid. In de horeca of als een vreemde je aanspreekt, hoort het erbij. Ik ben er niet zo van om alles amicaal te maken. Soms kun je daar de plank flink misslaan."

Ze raadt overheden en bedrijven aan om hier ook goed over na te denken. "In het ov hebben ze een tijd getutoyeerd, maar dat sloeg toch niet zo aan. Ook steeds meer gemeenten doen dit. Ik adviseer de tekst dan in u-vorm te schrijven en er dan 'je' van te maken. Zo blijft de tekst formeler."