Romke is blind en al 35 jaar rechter: 'Ik hoor of mensen oprecht verdrietig zijn'
Romke de Vries (68) is al 35 jaar rechter. Op zijn 19de verloor hij al zijn zicht. Hij kan niet beoordelen hoe de mannen, vrouwen en kinderen die voor hem zitten eruit zien. "Maar dat doet er ook niet toe, het dossier is leidend."
Net als Vrouwe Justitia ziet De Vries niks, maar hij hoort alles. "Een zucht van ergernis of van opluchting, zenuwachtig geschuifel met de voeten, vrouwen die ineens in hun tas gaan rommelen." Hij onderscheidt echte tranen van gemaakte snikken. "Ik merk het verschil als mensen oprecht overvallen worden door verdriet of een verstikte stem."
Als kinderrechter heeft hij zijn plek gevonden. "Kinderen zijn eerlijk en oprecht. Zonder oordeel. Ze zijn niet zenuwachtig omdat ik blind ben, voor hen is het gewoon zo." Het enige dat kinderen vaak doen, is knikken in plaats van antwoord geven. "Als ik zeg 'zeg het antwoord maar', dan zegt het kind 'ik heb toch 'ja' geknikt?'" Vaak geeft de griffier De Vries een seintje als een kind knikt.
Het dossier is leidend
De zaken die hij nu nog doet zijn vooral civiele zaken, zoals een ondertoezichtstelling of een uithuisplaatsing van een kind. Vaak moet hij ouders beoordelen van wie Jeugdzorg of de Kinderbescherming het idee heeft dat ze hun kind niet zelf kunnen opvoeden.
De Vries kan niet zien of een moeder eruitziet als een drugsverslaafde of een zakenvrouw. "Maar dat doet er ook niet toe, het dossier is leidend. Soms willen collega-rechters de ouders eerst zien voor ze een oordeel vellen. Ik moet het visuele beeld anders vormen. Dat doe ik door ouders en kinderen langer aan het woord te laten, of ik stel ze meer of andere vragen waardoor ik een goed beeld krijg van iemand."
Lezen met een loep
De Vries was niet zijn hele leven blind. Hij werd twee maanden te vroeg geboren en werd in een couveuse met zuurstof gelegd. Later ontdekten artsen dat die extra zuurstof oogproblemen veroorzaakten. Als kind zag De Vries maar 5 tot 10 procent. Wiskundeboeken met grafieken kon hij met een loep lezen en begrijpen. Hij durfde nog op de fiets. "Maar soms botste ik tegen een groepje jongeren die langs de kant van de weg stonden."
Tijdens zijn eindexamen viel zijn zicht ineens weg. "Misschien kwam het door de spanning, maar ik zag mijn eigen handschrift niet meer. De opgaven waren in braille, de wiskundeteksten werden op een bandje voorgelezen. Ik weet niet hoe het is gelukt, maar op de tast schreef ik de antwoorden in mijn blokletterhandschrift op." Hij slaagde voor het gymnasium.
Alles op de tast
Zijn zicht werd helaas alleen maar slechter. Het enige wat hij zag als student Rechten waren schimmen en incomplete beelden. "Ik moest alles op de tast doen." Toch was zijn studentenleven vrij normaal. Hij vertrok naar een studentenhuis en werd lid van een studentenvereniging. "Ik dacht: laat ik dat maar doen, dan ben ik onder de mensen en moet ik mezelf zien te redden."
Tijdens de ontgroening hoefde hij niet te tijgeren door moeilijke gangetjes, wel werd zijn hoofd - net als bij zijn mannelijke jaargenoten - kaal geschoren. Zijn huisgenoten haalden grappen met hem uit. "Ze hingen mijn jas ergens anders of verplaatsten iets en keken dan hoe ik het ging oplossen." Maar De Vries vond het niet erg. Het hoorde erbij.
Blinde rechter
Na zijn studie koos De Vries voor de opleiding tot rechter. De vraag was: welke rechtbank durfde het aan een blinde rechter op te leiden? "In Utrecht kreeg ik de kans, maar na een jaar kreeg ik te horen dat ze het niet meer zagen zitten met me. Ik moest te veel administratie doen en dat redde ik niet in dezelfde tijd als mijn collega's." Hij vertrok naar Den Haag en werkte onder andere als advocaat en officier van justitie. "Ik kreeg een aanbod om als rechterhand van de rechter te werken, maar ik wilde zelf recht spreken, net als mijn opleidingsgenoten."
In het bijzijn van een wat oudere rechter deed hij een echtscheidingszaak. "Die rechter was benieuwd hoe ik de zaak zou aanpakken. Op een gegeven moment stak iemand zijn vinger op. Ik voelde een intensiteit bij die man en vroeg: 'U wilt wat zeggen?' De rechter die me beoordeelde was verbaasd. Na de zitting zei hij: 'Jij kunt het.'"
Technische hulpmiddelen door de jaren heen
Soms denkt De Vries dat hij twintig jaar te vroeg is geboren. "Als ik later was geboren, had ik meer profijt van technische ontwikkelingen gehad. Stel je voor dat ik zelfstandig in een zelfrijdende auto naar de rechtbank kan, in plaats van met mijn blindengeleidehond in de bus en de trein."
Toen De Vries in 1982 als rechter begon, had hij een persoonlijke assistent die cassettebandjes met informatie over een zaak voor hem insprak. Belangrijke aantekeningen die hij tijdens de zitting nodig had, typte hij 's avonds over op een braillemachine. Tot laat in de avond bereidde hij zijn zaken voor. In 1988 kreeg hij zijn eerste laptop met een brailleleesregel. Tegenwoordig worden zaken ingescand of door juridische medewerkers samengevat en is de tekst via de aangepaste computer direct toegankelijk.
Hond in de rechtszaal
Zijn blindengeleidehond creëert een ongedwongen, haast huiselijke sfeer in de rechtszaal. "Als mensen mijn hond zien, zeggen ze vaak: 'Dat vind ik nou gezellig.' Bij autistische kinderen is de hond een middel om contact te maken." De hond werkt niet altijd. "Mensen uit Libanon durfden de zaal niet meer in en een Marokkaans gezin vond de zwarte hond onrein. Het is niet anders. Meestal ligt Eros rustig onder de tafel. Maar soms maakt hij een ommetje en snuffelt hij even bij de advocaat."
Thierry, de linker hond, heeft De Vries 8 jaar als geleidehond gediend. Rechts zit Eros, die sinds drie maanden zijn blindengeleidehond is.
In een jeugdinstelling hadden de begeleiders als geintje een jongen wijsgemaakt dat als hij De Vries als rechter had, hij moest uitkijken voor de hond. Blaft die twee keer, dan moet je zeker langer blijven in de instelling. "In zijn slaap deed mijn hond zachtjes wroef, wroef. 'Wat is er met jou?' Vroeg ik de jongen die terechtstond. 'De hond heeft twee keer geblaft,' zei hij 'Nu moet ik zeker blijven.'"
Zaken die bijblijven
De Vries is nu 35 jaar rechter. Sommige zaken zullen hem altijd bijblijven. Zoals die van een dertienjarige dochter die was weggelopen bij haar moeder. "Ze woonde bij een familielid. We hadden de zaak behandeld, het kind kon blijven wonen waar ze woonde. Toen ik vroeg wat er met haar jongere broertje ging gebeuren, zei Jeugdzorg: 'Daar moeten we nog onderzoek naar doen, dat is op dit moment niet belangrijk.' Twee weken later liep de moeder samen met haar zoon van drie de zee in. Het jongetje verdronk. Natuurlijk vraag ik me dan af: wat zou er gebeurd zijn als ik had doorgepakt?"
In 2015 ging De Vries met pensioen. Maar door onderbezetting bij de rechtbank in Amsterdam en Rotterdam doet hij als rechter-plaatsvervanger nog een tot twee zittingen in de week. "Rechter ben je voor het leven." Als De Vries zeventig jaar is, moet hij stoppen. Maar voorlopig kan hij nog wel even door. "Ik ben fit, accuraat en genoeg bij de tijd." Toch vindt hij het prima om over twee jaar zijn toga voorgoed in de kast te hangen. "Ik ben er trots op dat ik als blinde rechter een pioniersfunctie kon en mocht vervullen."
Meer op rtlnieuws.nl: