Dít is waarom je een uitstrijkje moet laten maken

Elk jaar wordt bij ongeveer 750 vrouwen in Nederland baarmoederhalskanker vastgesteld. Per jaar overlijden 200 tot 250 vrouwen aan de ziekte. Hoewel het bevolkingsonderzoek gratis is, laten nog lang niet alle vrouwen zich testen. Remko Bosgraaf, gynaecoloog (i.o.) van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, was samen met het onderzoeksteam van het Radboudumc betrokken bij de ontwikkeling van een zelfafnameset, in de volksmond ook wel de HPV-zelftest.

1. Hoeveel vrouwen negeren de oproep voor een uitstrijkje?

"Helaas neemt maar minder dan de helft van de opgeroepen vrouwen op hun 30e levensjaar deel aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Uit onderzoek weten we dat juist in de groep die níet deelneemt, het vaakst baarmoederhalskanker wordt vastgesteld. Baarmoederhalskanker komt vooral voor bij jonge vrouwen tussen de 35 en 45 jaar. Dit is anders dan bij de meeste kankersoorten. Daarom is het extra belangrijk om vrouwen in deze leeftijdscategorie te screenen." 

"We weten uit onderzoek dat de belangrijkste redenen waarom vrouwen geen gehoor geven aan de oproep, praktisch van aard zijn: een druk leven, geen tijd hebben. Op de tweede plaats staan angst voor pijn en schaamde voor de huisarts."

2. Waarom is een uitstrijkje zo belangrijk?

"Baarmoederhalskanker en de voorstadia daarvan zijn gemakkelijk op te sporen. In een vroeg stadium zijn ze goed te behandelen. Omdat baarmoederhalskanker en de voorstadia vaak geen of weinig klachten geven, word je niet altijd door klachten gealarmeerd. Als je er vroeg bij bent, kun je baarmoederhalskanker voorkomen."

3. Waarom hoef je pas op je 30e een uitstrijkje te laten maken – en niet eerder?

"Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door een virus: het humaan papillomavirus (HPV). Meisjes worden gemiddeld rond hun 15e jaar seksueel actief en vanaf dat moment kunnen ze besmet raken met HPV. Een HPV-infectie kan zich ontwikkelen tot baarmoederhalskanker. Gemiddeld duurt dit 10 tot 15 jaar. Daarom komt baarmoederhalskanker vooral voor bij vrouwen vanaf 30 jaar en wordt er ook vanaf die leeftijd pas getest in het bevolkingsonderzoek."

4. Maar je kunt nu ook zelf testen op HPV?

"Ja, het HPV-virus zit in de vagina en rondom de baarmoedermond. Een HPV-zelftest is een vrouwvriendelijke zelfafnameset waarmee een vrouw eenvoudig en betrouwbaar vaginaal materiaal kan afnemen. Zo kunnen vrouwen meedoen met het bevolkingsonderzoek, zonder langs de huisarts te hoeven. Je krijgt een envelop thuisgestuurd met daarin een dunne huls (dunner dan een tampon), die een stukje vaginaal ingebracht dient te worden. Door op een knop te duwen, komt er een klein borsteltje uit het hulsje. Deze moet een paar keer rondgedraaid worden om voldoende materiaal te verzamelen. Vervolgens gaat het borsteltje weer terug in de huls en wordt de huls afgesloten. De huls stuur je op naar het laboratorium."

5. Wat zijn de mogelijke uitkomsten van een HPV-test?

"In het laboratorium wordt het materiaal beoordeeld op de aan- of afwezigheid van HPV. Bij minder dan 1 op de 10 vrouwen wordt HPV gevonden. Dit betekent dat er een verhoogd risico is op baarmoederhalskanker en er een vervolgonderzoek nodig is. HPV is een virus dat de cellen in de baarmoederhals kan veranderen. Bijna iedereen loopt een keer een HPV-infectie op. Dat is niet erg, want het lichaam ruimt het virus in de meeste gevallen zelf op. Lukt dit niet, dan zal blijken dat er toch afwijkende cellen zijn en is een vervolgonderzoek nodig."

6. Is een HPV-test even betrouwbaar als een uitstrijkje?

"Ja. Met het onderzoeksteam van het Radboudumc heb ik kunnen concluderen dat met een zelftest, het HPV-virus even effectief kan worden vastgesteld als met een regulier uitstrijkje bij de huisarts. In vele onderzoeken hierna is dit nogmaals bevestigd."

7. Hoe kom ik aan zo'n HPV-zelfafnameset?

"Vrouwen tussen de 30 en 60 jaar worden automatisch uitgenodigd voor bevolkingsonderzoek. Deze uitnodiging bevat ook informatie over de aanvraag van een zelfafnameset. Alle vrouwen kunnen deze test aanvragen, via mijn bevolkingsonderzoek. Ook kun je contact opnemen met je regionale screeningsorganisatie."

Paula Vaarkamp / Healthy Fest