Posttraumatische groei: sterker door ellende

En ingrijpende gebeurtenis kan je leven sterk beïnvloeden, weten ook Anja Jongkind en Greet Vonk. Zij schreven het boek ‘PostTraumatische Groei’. "Het fenomeen posttraumatische stresstoornis is bij vrijwel iedereen bekend. Maar posttraumatische groei, ook wel PTG, niet. Dat is jammer, want het biedt een positief en hoopvol gedachtegoed bij ellende en dit kan je herstel aanzienlijk bevorderen en versterken", zegt Vonk.

Maar wat is posttraumatische groei dan precies? "Hoe heftig of ellendig die ingrijpende gebeurtenis dan ook mag zijn: moeilijke tijden kunnen je leven uiteindelijk ook in positieve zin transformeren. We leggen het ook wel eens uit als 'What doesn’t kill you, makes you stronger', die uitdrukking hebben de meeste mensen wel eens gehoord", legt Jongkind uit.

Grote kans dat jij PTG nog niet kende, voor je dit artikel las. Volgens Vonk en Jongkind kan dit liggen aan de traditionele manier waarop psychische klachten behandeld worden. "De gebruikelijke zorg is momenteel vooral gericht op het verminderen van klachten, terwijl het uitgangspunt ons inziens juist ‘groei’ zou moeten zijn. Er wordt over het algemeen aangenomen dat mensen met psychisch of emotioneel gerelateerde klachten blijvend kwetsbaar zijn, terwijl dit in werkelijkheid niet zo hoeft te zijn", zegt Vonk.

PTG zelf toepassen

Het uiten van emoties is cruciaal om PTG te kunnen bereiken. Door negatieve emoties te ontkennen, worden ook plezierige dingen ondermijnd – en dat wil je niet. Denk bijvoorbeeld aan je gezondheid, ondernemendheid en levenslust. Volgens Jongkind zijn er een aantal aspecten te noemen die belangrijk zijn bij PTG. "Uit je emoties. Dit is iets anders dan er alleen over praten in de derde persoon. Huil. Of word boos. Wees betrokken bij jouw eigen gevoel."

Heb je moeite met het uiten van je emoties? Je kunt het leren. Leer welke emotie bij jou past en stimuleer jezelf om deze echt te uiten. Ga op zoek naar begeleiding of hulp als je er niet uit komt. "Daarnaast is het belangrijk om altijd je eigen krachten, talenten en vaardigheden te blijven benoemen. En vooral ook de ontwikkeling die je daarin ziet", voegt Jongkind toe.

De meeste mensen hebben van nature niet zo’n grote 'veranderbereidheid'. Pas als iets ergens echt pijn gaat doen, vergroot die bereidheid om te veranderen. Dit inzicht is nodig om te weten dat een moeilijke periode ook positief gebruikt kan worden.

Het verhaal van..

Een mooi voorbeeld waarbij PTG een belangrijke rol heeft gespeeld, is het verhaal van Brigit (59). Na een huwelijk van 25 jaar verliet zij in 2013 de vader van haar kinderen. Daarna volgde een moeilijke periode met veel verdriet.

"Na een moeizame scheiding vond ik in 2016 opnieuw de liefde. Echte liefde. Ik was ontzettend gelukkig en binnen twee jaar woonden we samen. Ik kon eindelijk weer mijn leven op de rails krijgen. Een vaste woonplek creëren, waar ik op dat moment erg aan toe was. We verbouwden het hele huis precies zoals wij dat op dat moment wilden. Met in de keuken het AGA-fornuis, wat mijn vriend zo graag wilde. Heerlijk hadden we het samen. Maar in april 2018, nog geen twee maanden nadat we samenwoonden, kregen we het verschrikkelijke nieuws dat mijn partner kanker had. We schrokken ons rot, maar gingen de ziekteperiode vol optimisme in."

Een zware tijd vol chemo en operaties brak aan. "Maar we deden het samen. En dat konden we heel goed. Ik was er van overtuigd dat hij zou genezen. Maar naast het optimisme was er ook zeker wel verdriet. Mijn vriend had maagkanker. Wat na de operaties overbleef van zijn maag functioneerde niet meteen en daarom moest hij aan de sondevoeding blijven. Dan pas besef je hoe erg je sociale leven afhangt van eten en drinken. Waar je ook heen gaat, overal is eten of drinken bij betrokken. We waren altijd echte Bourgondiërs, maar tijdens zijn ziektetijd zat ik vaak alleen aan tafel te eten. Het AGA-fornuis heeft hij nauwelijks gebruikt."

Betere tijden

Tegen het eind van het jaar ging het beter. Brigit en haar vriend pakten langzaam het leven weer op en maakten uitstapjes die ze het jaar daarvoor niet hadden kunnen doen. Theaterbezoeken, vakanties, ook gingen ze nog op wintersport. "We zagen een lichtpuntje en daar leefden we naar toe. Alles leek beter te worden, tot er in maart 2019 opnieuw pijnklachten opspeelden."

"Na het verwijderen van de tumor, bleek één snijvlak niet helemaal schoon. Ik wist dat hij waarschijnlijk geen 80 zou worden, maar we waren ervan overtuigd dat hij nog zeker een aantal jaar zou hebben. Na een opname van twee weken in het ziekenhuis kwamen ze erachter dat de kankercellen waren uitgezaaid naar zijn beenmerg. We kregen te horen dat we beter konden denken in weken, in plaats van jaren of maanden. Tweeënhalve week later heb ik afscheid van hem moeten nemen."

Al snel na het overlijden van haar partner pakte Brigit de draad weer op. "Ik heb een eigen bedrijf met mensen in dienst, en daar voelde ik me verantwoordelijk voor. Ik ging op de automatische piloot door: wat moest ik anders doen? De hele dag thuis gaan zitten huilen? Natuurlijk is het verdriet heftig en afschuwelijk. Het is echt een enorme stomp in je gezicht. Maar ik kon niet niks doen."

'Hulp zoeken vond ik lastig'

Een paar maanden hield Brigit dat vol en ging ze elke dag naar haar werk, tot haar collega’s op de rem trapten. "In september vonden mijn collega’s dat het echt niet meer ging en dat ik hulp moest zoeken. Dat vond ik lastig en ik wilde wel gedeeltelijk blijven werken."

Brigit stopte ruim een half jaar met een groot aantal taken en in die tijd focuste ze zich op haar herstelproces. "Ik had veel steun: vier prachtige kinderen en lieve vriendinnen. Toch voelde ik dat ik meer hulp nodig had en zo kwam ik bij Greet Vonk en Anja Jongkind uit. Dankzij hen maakte ik kennis met PTG. Ze lieten mij inzien hoe ik op een goede manier met mijn rouw om kan gaan."

"Ik leerde dat je wereld niet instort als er een traumatische gebeurtenis plaatsvindt. Elk mens heeft het in zich om recht vooruitkijkend weer een nieuwe horizon te zien. 

Loslaten

Met haar werk gaat het inmiddels ook beter: "PTG heeft me laten inzien dat ik soms dingen moet loslaten. Dan komen daar mooie dingen voor in de plaats. Ik ben bezig met het uitwerken van nieuwe ideeën, daar krijg ik energie van. De dingen waar ik ongelukkig van word laat ik achter me. Wel rouw ik nog steeds. Als ik verdriet voel komen, dan laat ik dat gebeuren. Ik stop het niet weg."

Volgens Brigit is rouw iets heel persoonlijks. "Iedereen rouwt op zijn eigen manier. Bij mij komt het verdriet en de pijn in golven. Na een tijdje gaan de scherpe randjes eraf. De één doet daar langer over dan de ander – en helemaal weggaan doet het nooit. Als iemand je ontvalt waar je zó veel van houdt, blijft de pijn altijd. Als een soort litteken. Ik haal kracht uit de wetenschap dat de pijn minder wordt."

"Komt er weer zo’n golf, dan denk ik: laat maar komen. Op de top ben ik dan even wanhopig, maar daarna besef ik dat het wel weer gaat. In het begin komen die golven snel na elkaar, maar naar mate de tijd verstrijkt komen ze minder snel en zijn ze minder heftig. Ook uit ellendige gebeurtenissen kun je altijd dingen halen waar je iets mee kunt. Lichtpuntjes zijn er, je moet ze alleen zien te vinden. Daar ben ik van overtuigd."

"Waar ik door alle ellende mijn richting en balans kwijt was, heb ik deze door mijn traject bij Anja en Greet weer hervonden en méér zelfs. Ik leerde stil te staan bij mijn verdriet en heb ook mezelf veel beter leren kennen. Ik voel me sterker dan ooit."