Als corona je vriendschappen verwatert: 'Ga voor kwaliteit boven kwantiteit'

Dat een bruisend sociaal leven niet zo makkelijk gaat als pre-corona, dat is evident. Geen borrels met hoge frequentie, minder spontane plannen. Nu met de tweede coronagolf de maatregelen weer strenger zijn geworden, zullen onze langzaam heropgebouwde sociale contacten weer wat afbrokkelen. Daarom is het belangrijk om stil te staan bij wat de onthouding van spontane bezoekjes doet met onze vriendschappen. Wij vroegen Beatrijs Ritsema, journalist en etiquettespecialist naar haar visie op vriendschappen, die in 2020 aan zoveel veranderingen onderhevig zijn. De columnist van Beste Beatrijs denk niet dat echte vrienden bij bosjes zullen vallen, maar we kunnen er niet omheen dat we veel sociale contacten niet meer zo makkelijk tegenkomen dan vroeger.

Aanleiding om Ritsema te bellen was dit artikel in de New York Times. De krant noemt deze periode een ‘friendship quiet season’. Zoals veel elementen van het ‘oude normaal’ staan ook onze vriendschappen op een laag pitje. Schrijver en ‘connectie coach’ Kat Vellos geeft in de Amerikaanse krant aan dat er vier basisingrediënten zijn voor een goede vriendschap: fysieke nabijheid, op reguliere basis interacties, een goed verdeelde inverstering in elkaar en een gemeenschappelijke visie op het leven.

Vellos noemt dit de ‘seeds of connection’ waarmee een vriendschap tot bloei kan komen. Als een van de onderdelen niet compleet is, is er volgens Vellos een grotere kans op falen. We kennen allemaal het credo ‘liefde is een werkwoord’. Maar ook voor vriendschap geldt dat, in tegenstelling tot familierelaties, de band niet bestaat zonder dat eraan gewerkt wordt. Hoe onvoorwaardelijk vriendschap ook kan lijken.

Als je deze vier punten hoort, schept het RIVM niet bepaald een goed klimaat voor vriendschappen om in te floreren. Moeten we dus maar bij de pakken neer gaan zitten en vaarwel zeggen tegen een fijn sociaal leven? Volgens Ritsema worden mensen niet zo snel lone wolves. Toch kan de pandemie wel voor een tijdelijke vereenzaming zorgen. Maar de nadruk ligt volgens Ritsema op het woord ‘tijdelijk’.

Vriendschap op variabele afstand

Eerst maar eens dat eerste punt: fysieke nabijheid. Er bestaat daarin niet één soort vriendschap. Je hebt vrienden die je maanden niet ziet, maar bij wie je weet dat je altijd kan aankloppen. Of juist vrienden die eigenlijk op het randje van ‘goede kennis’ hangen, maar die je toch vaak ziet. Deze tweede categorie zijn mensen met wie je heus goed kan lachen, maar met wie je niet je hartsgeheimen deelt (behalve misschien per ongeluk na te veel wijntjes op de anderhalvemeter vrijmibo).

Waar in een borrelende samenleving je veel contacten ‘zo maar even tegenkwam’, is nu meer dan ooit een proactieve houding nodig om sociaal contact te blijven behouden. Gelukkig zitten we niet meer in de strenge horecaloze beginfase van de pandemie, maar toch is alles anders. Al helemaal nu de maatregelen weer worden aangescherpt.

“Goede vrienden blijven wel”, volgens Ritsema. “Je vindt met deze categorie vrienden vaak wel een manier om regelmatig contact te houden.” Juist voor die verre, maar goede vriend geldt: daar had je waarschijnlijk toch al geen continu (offline) contact mee. Een vriendschappelijke langeafstandsrelatie heeft vaak wel meer overleefd dan social distancing. Met buurtgenoten is het ondanks corona juist vaak nog mogelijk om elkaar even te zien. Je hoeft niet on-coronaproof lange afstanden af te leggen. Wie weet wat dat wandelingetje met de buurvrouw of dat praatje bij de bakker voor toekomstige vriendschappen kan opleveren.

Frequent sociaal contact noodzakelijk?

Dat je elkaar regelmatig moet zien om de relatie te onderhouden, is het kenmerk van een bepaald soort 'tweederangs' vriendschappen, volgens Ritsema. Deze categorie vrienden is in een mensenleven wel vaker aan verandering onderhevig, niet alleen nu. Als je bijvoorbeeld verhuist, raak je ook vaak een groot deel van je cirkel van tweederangs vrienden en kennissen kwijt. Ouders die je tegenkomt naast de lijn van het voetbalveld van je kinderen, met wie je nooit meer een drankje kan doen omdat je koter in plaats van voor het Groningse Pekelder Boys, nu doelpunten scoort (of niet) voor het Noord-Hollandse FC Medemblik. Zo verplaatste je netwerk altijd al: de mensen die misschien niet aan je sterfbed horen, maar wel in je leven, zoals Ritsema het noemt. 

Alleen is er één verschil tussen de pandemie en een verhuizing: je gelegenheidsvrienden maken niet plaats voor dezelfde soort vrienden in een andere regio. Stel dat je normaal gesproken je beste vrienden kent uit een koor, dan kan je nu niet meer schouder aan schouder zingen.

Vereenzaming, huidhongerproblematiek, het zijn thema’s waar we niet omheen kunnen. Maar voor de lange termijn denkt Ritsema dat als je sociale leven niet hot and happening is, dat niks hoeft te zeggen over of je na de coronatijd je sociale vleugels weer kunt spreiden. Al is het op dit moment natuurlijk hartstikke balen. Met name voor jongeren, waarvan het sociale leven vaak een en al uit spontane plannen bestaat. Daarnaast zitten bepaalde doelgroepen net in een overgangsfase, en kunnen ze dus minder goed op oude contacten teren. Een eerstejaars student kan bijvoorbeeld nou eenmaal niet bepaald zijn plekje in zijn studie vinden via een tweewekelijks Zoom-college. Hetzelfde geldt voor mensen die net een nieuwe baan hebben en hun collega’s niet of nauwelijks in het echt zien.

En ook al is het gebrek aan nieuwe contacten voor veel mensen hartstikke vervelend, deze fase gaat ook weer voorbij. Er komen weer gelegenheden voor gelegenheidsvrienden. “Als de restricties op het sociale leven weer verdwijnen, dan zullen we weer dezelfde of vergelijkbare routines krijgen”, denkt Ritsema. Alhoewel voor sommigen de calm after the social storm misschien als een warm bad voelt, staan de meeste mensen waarschijnlijk te springen om weer in het oude sociale normaal nieuwe vrienden en kennissen te ontmoeten. Juist omdat we nu allemaal in hetzelfde social distancing-schuitje zitten, zullen we na de pandemie vast weer behoefte hebben aan sociaal contact.

Filter in wie je investeert

De derde pijler is ‘een goed verdeelde investering’. Met andere woorden: aan wie besteed je energie en aandacht, en van wie krijg je dat terug? Heel ingewikkeld hoeft het allemaal nie te zijn. Volgens de New York Times is op reguliere basis een telefoontje plegen dé manier om verwatering tegen te gaan. Ze noemen dit ‘check-ins as if they were a work meeting’. Voor vrienden die je niet dagelijks spreekt, kan een gepland moment ideaal zijn om even te vragen hoe het met de ander gaat en om elkaars anekdotes aan te horen. Een andere tip van NYT: schrijf handgeschreven brieven naar vrienden met wie je dreigt het contact te verliezen. Deze old timey manier van contact leggen heeft ten eerste iets romantisch. En het klinkt als best een goede manier om te laten zien dat je aan iemand denkt. Een leuk kaartje ontvangen, is altijd fijn toch?

Ritsema laat weten dat als je behoefte hebt aan contact zoeken, je dat zeker mag doen. Maar haar devies is ook: in het onderhouden van vriendschappen moet je gaan voor kwaliteit boven kwantiteit. Ze benadrukt dat het belangrijk is om onderscheid te maken in de mensen aan wie je echt behoefte hebt, en de mensen die wel even kunnen wachten. Je bent op dit moment niet verplicht om je via-via vrienden die je normaal zou zien op verjaardagen, berichtjes te sturen. (Al mag dat natuurlijk wel als je dat leuk vindt.)

En als er vanuit anderen stilte is, moet je dat niet als een belediging ervaren. De New York Times benadrukt dat een ‘nee’ niet persoonlijk moet worden opgevat in deze roerige tijd. Je hoeft je niet krampachtig aan vriendschappen vast te houden. Het is oké om sommigen voor nu te laten varen, misschien dat je het in corona-vrij vaarwater weer hartstikke gezellig hebt samen.

Niet alle onenigheid is een dealbreaker

Volgens de New York Times zijn deze afwijkende tijden niet het moment om drastische stappen te nemen in vriendschappen. Al sta je volledig anders tegenover de pandemie-maatregelen, een friend break-up is niet meteen noodzakelijk. Wil je die ene vriendin die te coulant doet met het desinfecteren van haar handen even geen knuffel geven? Dan betekent dat niet einde vriendschap, zegt ook Ritsema. Ze is het eens dat een gemeenschappelijke visie op het leven een ingrediënt is voor een goede vriendschap, de vierde pijler van Kat Vellos. Maar ook bij de beste boezemvriendinnen komt het voor dat ze op bepaalde punten zich volledig niet kunnen vinden in elkaars morele kompas.

Normaal gesproken kun je, als bepaalde onderwerpen voor te veel frictie zorgen, er gewoon een non-topic van maken. Eet een vriendin bijvoorbeeld dagelijks vlees en kan ze zich niet vinden in jouw angst voor klimaatverandering? Dan kan je dat onderwerp best vermijden. Het verschil met corona is dat, indien jij het niet eens bent met de stiekeme illegale feestjes van een vriendin, je als gevolg hiervan niet prettig kan voelen bij een afspraakje met deze raveteef. “Zo heeft onenigheid over het onderwerp corona dus in de praktijk effect op vriendschappen”, aldus Ritsema. Maar, zelfs dan hoeft dit nog geen einde vriendschap te betekenen. Geen ttyn, misschien ttyl. Je kunt de vriendschap tijdelijk on hold zetten. Als we op een gegeven moment uit de pandemie geraken, denk je misschien ‘boeien wat we toen dachten.’

Is de pandemie een goede graadmeter om te weten wie tot je inner circle behoort? Of zegt wat nu werkt niets over wat in ‘het normale leven’ in je vriendenkring thuishoort? We legden deze vraag aan Ritsema voor. Aan de ene kant lijkt het misschien een logische gedachte dat je in crisistijd je echte vrienden leert kennen. Maar als je nu niet in elkaars leven past, of er nu vanuit beide kanten niet genoeg moeite wordt genomen om in elkaars leven te zijn, betekent dat niet dat je niet na de pandemie de vriendschap niet gewoon weer kan oppakken.

Op zich kan deze periode van sociale stilte best een moment zijn van reflectie op je inner circle. Met meer tijd om na te denken, kom je er misschien achter dat je sommige vrienden liever kwijt bent dan rijk. The New York Times geeft aan dat het goed kan zijn om zo iemand langzaam naar de buitenste rand van je vriendencirkel te schuiven. Maar, zegt Ritsema we moeten deze tijdelijke fase niet gaan zien als de ultieme vriendschapstest. Voel dus geen druk om nu geforceerd al je vriendschaplijntjes te behouden. Als het sociale leven weer verder opent, vind je elkaar vast wel weer, en als dat in sommige gevallen niet zo is, is er ook geen man overboord.