Vrouwen delen hun bevallingstrauma’s: 'Ik riep nog 'hou op, ik wil het niet, nee!''

'Ik voelde me zo ... verkracht bijna'

Esmée (30, niet haar echte naam) wil niet meer zwijgen over haar ervaring. Het duurde even voordat ze er überhaupt over kón praten, zo getraumatiseerd was ze erdoor. Toen ze in 2015 in het ziekenhuis beviel van haar eerste kindje, was dat op z’n zachtst gezegd geen fijne ervaring. "Het begon prima, met een hele aardige klinisch verloskundige, in wie ik heel veel vertrouwen had. Maar na een dienstwissel kwam er een arts-assistent en veranderde de hele sfeer en toon van de bevalling. Ineens werd ik zakelijk en autoritair toegesproken."

Echt vervelend werd het toen Esmée commentaar kreeg dat ze te vaak ging plassen. "Dat vonden ze gedoe, want ik had een ctg-band (waarmee de hartslag van de baby en de activiteit van de baarmoeder wordt gemeten, red.) om mijn buik en die moest dan steeds af en weer om. Het was druk op de afdeling, werd me de hele tijd ingeprent, en ze gaven me de indruk dat ze wel wat beters te doen hadden dan zich met mijn toiletbezoekjes bezighouden." Toen ze met een katheter aankwamen en Esmée expliciet zei dat ze dat niet wilde omdat ze prima zelf naar de wc kon, namen de zorgverleners daarmee geen genoegen.

Terwijl haar moeder en haar man machteloos toekeken en zij zelf een weeënstorm lag weg te puffen, werden de benen van Esmée uit elkaar getrokken en werd de katheter zonder haar toestemming in haar plasbuis geduwd. "Ik riep 'ga weg, hou op, ik wil het niet, nee!', maar ze gingen gewoon door. Ik voelde me zo… verkracht bijna. Ze stoppen gewoon iets in je lichaam terwijl je je verzet. Ik voelde me een gebruiksvoorwerp. Als het nou medisch noodzakelijk was geweest was het nog verdedigbaar dat ze het zouden voorstellen, maar dit was echt omdat ze het lastig vonden om steeds te moeten komen."

Traumatherapie

De katheter bleek achteraf ook helemaal niet goed te zitten. Maar herhaalde opmerkingen van Esmée en haar moeder – zelf ook zorgverlener – daarover, werden weggewuifd. Nee hoor, dat het een beetje bloedt en meer pijn doet dan je weeën is normaal, werd gezegd. Pas tijdens de spoedkeizersnede die ze moest ondergaan omdat de hartslag van haar zoontje dipte, bevestigde de gynaecoloog dat de katheter inderdaad niet goed zat.

Na traumatherapie (EMDR) kon Esmée de ervaring enigszins een plek geven. "In het begin kon ik alleen maar huilen als ik eraan dacht. Ik droomde er vaak over en wilde nooit meer kinderen krijgen, als dit de zorg was waar ik op moest vertrouwen. Nu heb ik het een plek gegeven, maar nog steeds krijg ik de rillingen als ik eraan terugdenk. Je voelt je zo machteloos en niet gehoord. Je zegt 'nee', maar er wordt gewoon niet naar je geluisterd. Stel je voor dat je bij de huisarts komt en ongevraagd een spuit krijgt. Dat zou absurd zijn. In geen enkele andere beroepsgroep binnen de zorg is zoiets normaal, maar op de een of andere manier is het wel geaccepteerd om zo met zwangere vrouwen om te gaan. Terwijl het echt niet altijd voor je eigen bestwil is."

Dat is een van de redenen dat ze meedoet aan #GenoegGezwegen2020. "Het is niet normaal, maar er wordt te makkelijk overheen gestapt. Als je erover begint, zeggen mensen vaak: ah joh, je hebt toch een gezond kind, zet je eroverheen. Terwijl veel vrouwen therapie nodig hebben om over zo’n ervaring heen te komen. Er moet meer bewustwording komen over de impact die zoiets kan hebben. Ik hoop dat het delen van mijn ervaring daar iets aan bijdraagt. Al is er maar één zorgverlener die het leest en denkt: dat had ik kunnen zijn, en daarop reflecteert, of een vrouw die zich gewapend voelt om nee te zeggen – of überhaupt beseft dat nee zeggen een optie is."

'Dit zouden we niet normaal moeten vinden'

Liz Moerbeek (32) organiseert #GenoegGezwegen2020 vanuit de GeboorteBeweging. Deze organisatie komt op voor de rechten van vrouwen tijdens zwangerschap, bevalling en kraamtijd en organiseerde in 2016 voor het eerst #GenoegGezwegen. "We weten dat er sinds onze eerste actie van alles is veranderd, maar we zien nog elke dag nieuwe verhalen voorbijkomen van vrouwen bij wie over hun grenzen is gegaan. Daarom vonden we het nodig dat die verhalen opnieuw worden gehoord. Dit zijn dingen die we niet normaal zouden mogen vinden met z’n allen, en het is tijd om het taboe te doorbreken."

De actie is er nadrukkelijk niet op gericht om zorgverleners zwart te maken. Ook zij worden uitgenodigd om hun verhalen te sturen en geven daar ook gehoor aan. "Zij zijn evengoed 'slachtoffer' van het systeem, dat er in veel gevallen niet op ingericht is om echt naar mensen te luisteren. Het is geen simpel probleem en er is geen simpele oplossing. Maar het begint bij het taboe doorbreken door er eerlijk over te praten met elkaar."

Al meer dan 100 vrouwen zonden hun ervaring dit keer in, en Liz verwacht dat er nog veel meer inzendingen bij zullen komen. "De verhalen zijn heel verschillend, maar de gemene deler is het verlies van controle en het feit dat vrouwen niet werden gehoord of gezien tijdens de bevalling, kraamtijd of zwangerschap."

Weeënopwekkers

Zelf deelde Liz ook haar verhaal in de Facebookgroep van de GeboorteBeweging. Zij kreeg tijdens haar bevalling weeënopwekkers toegediend terwijl ze dat niet wilde én niet wist. "Er werd een infuus bij me aangelegd. Ik zei dat ik dat niet wilde, maar het was alleen een zoutvloeistof, zeiden ze, dat hoort erbij. Achteraf bleek dat ik wel degelijk weeënopwekkers heb gekregen, ergens in het proces. Dat is toch raar? Je krijgt toch ook geen medicijnen toegediend zonder dat je daar toestemming voor geeft? Laat staan zonder dat je het wéét."

"Mijn verhaal lijkt misschien klein vergeleken met de heftige verhalen die ertussen zitten, maar het klopt gewoon niet. Ik had het gevoel dat ik mee moest gaan in een bepaald protocol. Ik wou dat ik had geweten dat ik het volste recht had gehad om dat infuus te weigeren. Ik hoop dat andere vrouwen dat meenemen uit deze actie."

'Laat je me leegbloeden?'

Als voorzitter van de GeboorteBeweging wil Marjolein van Gelderen (31) de aandacht vestigen op het beginsel informed consent, geïnformeerde toestemming. Voordat je instemt met een behandeling of onderzoek, moet je behandelaar je alle informatie geven die je nodig hebt om een goede afweging te kunnen maken. Maar dat gebeurt lang niet altijd, blijkt wel uit de vele verhalen die hen bereiken. "Sommige vrouwen zijn letterlijk in hun gezicht geslagen, getoucheerd terwijl ze dat expliciet weigerden of ingeknipt zonder toestemming. Met deze actie willen we bewustzijn creëren. Niets moet tijdens je zwangerschap en daarna, en toch horen we maar al te vaak dat vrouwen zich gedwongen voelden tot bepaalde interventies."

Ook bij Marjoleins eigen bevalling, vorig jaar oktober, ging van alles mis. "Ik wilde thuis bevallen en dat is ook gelukt, maar daarna verloor ik zoveel bloed dat ik met spoed naar het ziekenhuis moest. Met een hoogwerker ben ik door de brandweer naar buiten getakeld. Eenmaal in het ziekenhuis – ik was toen al 1,8 liter bloed verloren – zei de gynaecoloog dat ik naar de operatiekamer moest. Maar op een gegeven moment verstomde het rumoer. Terwijl ik het bloed uit me voelde stromen, stond mijn doula te discussiëren met artsen. 'Wat is hier aan de hand? Waar wachten we nog op?', vroeg ik. Bleek dat ze mijn polsbandje niet konden printen, omdat ik niet in het computersysteem stond. Dat meen je toch niet? Laat je me daarom maar leegbloeden?"

Pure frustratie en onmacht

Toen ze uiteindelijk onder narcose werd gebracht en bijkwam op de ic (bij gebrek aan gewone uitslaapkamers), werd ze voor haar gevoel opnieuw aan haar lot overgelaten. "Ik wilde mijn kind zien, maar dat was volgens de ic-verpleegkundige niet de bedoeling. Even later hoorde ik haar bellen. Bleek er weer een probleem met het computersysteem te zijn. 'Dan wacht ik rustig af', hoorde ik haar zeggen aan de telefoon. Ja ho eens even, dacht ik. Ik probeerde haar aandacht te trekken, maar ze negeerde me gewoon. Uit pure frustratie en onmacht heb ik mijn hartmonitor eraf getrokken. Toen kwam de verpleegkundige wel boos naar me toe. Uiteindelijk heb ik tot drie keer toe die monitor losgetrokken omdat er niet naar me werd geluisterd. Na die derde keer liet ze me eindelijk ophalen."

Marjolein kreeg niet de zorg die ze had moeten krijgen, vindt ze. "Ze hadden zich niet moeten laten leiden door het computersysteem en hun richtlijnen, maar door hun gezond verstand. Ze hadden mijn paspoort in hun handen, ze wisten wie ik was. Ik lag daar leeg te bloeden, maar in plaats van dat het over mij ging, ging het alleen maar over het computersysteem. En op de ic precies hetzelfde. Het was niet nodig om me zo lang te laten wachten. Maar het systeem ging voor."

Buitenspel gezet

Zo worden veel vrouwen tijdens hun bevalling buitenspel gezet, zegt ze. "Ik zeg niet dat het met kwade opzet gebeurt, maar het gebeurt wel. En veel vrouwen herkennen het niet eens als het hen is overkomen, ze denken dat het normaal is. Maar als je tot iets werd gedwongen, er iets bij je werd gedaan waarvoor je geen toestemming hebt gegeven of een tijd niemand hebt gezien en aan je lot werd overgelaten, is er ook over jouw grenzen heen gegaan. Daar hoef je niet getraumatiseerd over te zijn, maar het is niet hoe het hoort."

'Confronterend'

Koen Deurloo, gynaecoloog bij het Utrechtse Diakonessenhuis, las veel van de verhalen onder #GenoegGezwegen2020 en verdiepte zich ook in de studie die naar aanleiding van de vorige campagne werd gedaan. "Zo’n campagne komt natuurlijk best wel aan. Het is confronterend, maar zo is het, dus we zullen er wat mee moeten. Er zitten serieuze, pijnlijke verhalen bij, over alle lagen van de geboortezorg."

Het is duidelijk dat er nog ruimte is voor verbetering. "Als beroepsgroep moeten we hier weer lessen uit trekken. Zo moeten we ons er altijd van bewust zijn dat wat voor ons routine is, voor een vrouw een van de indrukwekkendste gebeurtenissen in haar leven is. En informed consent en refusal blijven belangrijk. De tijd van de dokter die ervoor heeft geleerd en zijn protocol afdraait is voorbij, maar er zijn nog wel wat artsen die zo zijn opgeleid. Het vergt een omslag in denken. Dat helpt dit soort acties wel inzien, hoe confronterend ook."

Geen kwade bedoelingen 

Hij plaatst er wel een paar kanttekeningen bij. "Dit zijn ingrijpende verhalen, zonder context, en je hoort één kant. Daar moet je voorzichtig mee zijn. Het is natuurlijk niet zo dat artsen denken: we gaan nu eens iemand mooi inknippen of er een lekker traumatische bevalling van maken. Soms komt dit soort dingen bij zorgverleners voort uit angst om iets niet goed te doen. Je wilt vooral iets doen om te helpen. Zorgverleners zijn ook echt bang voor juridische consequenties als ze iets van een patiënt niet mogen doen. Informed refusal – waarbij patiënten een behandeling weigeren terwijl je het daar als arts misschien niet mee eens bent – is voor sommigen daarom moeilijk te accepteren. Dat is geen excuus, ik wil het ook absoluut niet bagatelliseren of goedpraten, maar het komt niet voort uit kwade bedoelingen."

* De naam van Esmée is op verzoek gefingeerd. Haar echte naam is bekend bij de redactie.