Chantal: 'Ik ben een pleaser. Kan ik dit ooit nog veranderen?'
Ik vraag dit voor een vriend: elke week behandelen we een vraag over je gezondheid die je niet snel aan je eigen arts durft te stellen. Deze week: Chantal is al haar hele leven een ontzettende pleaser. Nu ze merkt dat daar misbruik van wordt gemaakt, wil ze weten of ze ooit van deze karaktereigenschap afkomt.
"Zolang ik me kan herinneren ben ik iemand die het allerliefst conflicten uit de weg gaat. Ik ben – zoals je dat noemt – een echte 'pleaser'," zegt Chantal (37). Deze karaktertrek vond Chantal al langer irritant, maar de laatste tijd ergert ze zich er steeds meer aan. "Veel mensen kennen me inmiddels en maken dan ook wel eens mis-/gebruik van mijn goedheid. Zoals mijn collega’s die vaak als eerste aan mij vragen of ik hun dienst wil overnemen. Ik vind het dus heel moeilijk om daarop nee te antwoorden en doe dat dan ook bijna nooit."
Mee leren leven?
Maar niet alleen op het werk heeft Chantal er last van, ook in haar privéleven. "Ook bij vrienden en mijn familie stuit mijn eigen geplease me steeds vaker tegen de borst – 'ik doe het wel' en ja-knikken terwijl ik iets eigenlijk niet zie zitten. Ik ben inmiddels 37 jaar en vraag me af of ik deze karaktereigenschap ooit nog kan veranderen? Zo ja, hoe pak ik dit aan? Of hoort zoiets nou eenmaal bij mij en moet ik er maar mee leren leven?"
Gezondheidszorgpsycholoog Bjarne Timonen durft de stelling wel aan dat niemand van nature een pleaser is. "Iemand kan wel van zichzelf helpend, verzorgend en sociaal zijn – eigenschappen die je niet hoeft te veranderen, want die zijn allemaal mooi – maar als je hierin doorslaat, dan word je een pleaser. En als je merkt, zoals Chantal, dat mensen misbruik van je maken, dan baal je daar natuurlijk ontzettend van. Het mag dan automatisch gedrag zijn geworden, maar als je weer over jezelf hebt laten heenlopen, dan ga je toch weer met een ontevreden gevoel naar huis."
Niet gedoemd
Timonen – die regelmatig patiënten met dezelfde problemen begeleidt – weet uit ervaring dat mensen zoals Chantal niet gedoemd zijn om altijd maar te moeten blijven pleasen. "Mijn advies is om te oefenen met het aangeven van je eigen grenzen en je eigen behoeften. Wat pleasers vaak doen is helpen zonder dat er daadwerkelijk door een ander om hulp is gevraagd. Stop daar als eerste mee. Je hoeft niet voor een ander te vullen of degene hulp nodig heeft."
Een ander 'gedragsexperiment' is om alleen nog maar dingen te doen die jij zelf wilt. Niet omdat een ander dat wil. En: stop met het zeggen van het woord 'sorry', als jijzelf niet de schuldige bent. Timonen: "Pleasers zeggen over het algemeen heel vaak 'sorry'. Daarmee bevestig je het beeld dat jij minder ruimte mag innemen dan een ander. Stop daarmee."
Geen échte vrienden herkennen
Dat dit niet altijd even makkelijk is, weet psycholoog Timonen ook. "Het kan zeker zo zijn dat mensen in je omgeving - die gewend zijn dat jij overal maar 'ja' op zegt - in eerste instantie weerstand gaan bieden tegen jouw nieuwe gedrag, namelijk jouw grenzen. Dat is direct ook de grote onderliggende angst van pleasers: dat mensen afwijzend, negatief of zelfs boos op jou gaan reageren. Die angst blijkt heel vaak irrationeel, maar mochten mensen tóch zo op jou reageren, dan weet je ook meteen dat je niets aan deze mensen hebt. Dat deze zogenaamde vrienden gaan echte vrienden zijn, maar mensen die misbruik van jou maken. Het is meteen een goede manier om het kaf van het koren te scheiden. Fuck them, zou ik zeggen."
Vaak hebben pleasers volgens Timonen weinig zelfbewustzijn. "Daarmee bedoel ik dat deze mensen op het moment dat zij iets doen waar ze eigenlijk geen zin in hebben, maar weinig contact maken met hun eigen lijf. Door mindfulness-oefeningen te doen, leer je jezelf letterlijk aanvoelen dat je een grens bereikt. Hierdoor en door het ondervinden van de voordelen van het innemen van meer ruimte en de irrationale angsten voor afwijzing die vaak niet uitkomen, zul je zien dat je op een gegeven moment niet meer terug wil naar je oude pleasegedrag."
Rubriek: Asking for a friend
In deze wekelijkse rubriek Asking for a friend leggen we lezersvragen over gezondheid voor aan één van onze experts. Heb jij ook een prangende gezondheidsvraag voor een huisarts, verloskundige, diëtist, psycholoog of een andere gezondheidsexpert? Mail die dan naar weekendmagazine@rtl.nl en wie weet zie jij het antwoord hier op deze plek snel verschijnen.