'Beatrix' Elsie de Brauw: 'Koningin zijn lijkt me een hondenbaan'

Voor de nieuwe serie Máxima kroop actrice Elsie de Brauw in de huid van koningin Beatrix, maar ze is weleens nóg dichter bij de koninklijke familie gekomen. Als kind zag ze toenmalig koningin Juliana eens toneelspelen op Paleis Soestdijk. Een ervaring die overigens losstaat van haar reden om ja te zeggen tegen de rol van Beatrix. 

Elsie vindt het vooral belangrijk om vrouwenrollen te spelen die niet ondergeschikt zijn aan mannenrollen. "Vooral in de toneelliteratuur zijn vrouwen vaak sidekicks, tweederangsburgers, die geen eigen wereld hebben en vooral iets moeten bijdragen aan het leven van een man." 

We leggen haar 11 keuzes voor.

1. Nieuwsjunk of zappend langs het journaal?

"Eerder een nieuwsjunk. Ik zit veel in de auto en luister onderweg vaak naar het nieuws, meestal op NPO Radio 1. Waar ik allemaal naartoe rijd? Ik woon in de Betuwe, geef les in Amsterdam en heb net Huis van Troje van ITA (Internationaal Theater Amsterdam, red.) door heel Nederland gespeeld. Ook ga ik vaak naar Duitsland, voor mijn werk bij Schauspielhaus Bochum. 

En ik heb een stichting, Kunst in de Klas, waarvoor ik met studenten van kunstopleidingen naar basisscholen ga waar niks aan kunst wordt gedaan. Veel kinderen zijn gevlucht voor oorlog of komen uit andere moeilijke situaties. We maken met de hele school een voorstelling, bijvoorbeeld over een jongetje dat naar de zon vliegt. Ze moeten wennen aan een verhaal dat niet realistisch is, maar dan gaat hun fantasie open en kan ineens alles. Een sleutel tot verbeelding."

2. Fictief of bestaand personage? 

"In het eerste seizoen van Máxima speel ik eigenlijk een fictief personage, want bijna alle gesprekken vinden plaats achter gesloten deuren. De eerste ontmoeting tussen Beatrix en Máxima bijvoorbeeld, een gesprek in de keuken: het zijn allemaal onderonsjes waarvan niemand iets weet. Ik heb het benaderd alsof het fictief is, en regisseur Saskia Diesing volgens mij ook. Maar ik heb wel goed gekeken naar Beatrix’ aankondiging van het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima. 

In het tweede seizoen zullen veel meer momenten voorkomen die gebaseerd zijn op openbare verschijningen. Dan moet ik me meer aan Beatrix gaan aanpassen. Leuk, want zoiets heb ik nog nooit gedaan. Of ik haar echt ga nadoen? Dat weet ik nog niet. Ik vind haar heel aardig, leuk en dapper. Iemand met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ik probeer haar dus vooral zo warm mogelijk neer te zetten."

3. Fan of geen fan van het koningshuis?

"Eerlijk gezegd eigenlijk niet zo, maar door Máxima komt het wel dichterbij. Mijn vader was jurist van toenmalig koningin Juliana. Zij kwam weleens bij ons thuis, ze was zo gewoon. En ze had lak aan alle regels, daar had ze echt last van. Ik vond haar een lieve, aardige, grappige mevrouw. Toen ik een jaar of acht was, mocht ik zelfs eens mee naar een uitvoering van haar toneelclub op Soestdijk. Of ik dat spannend vond? Helemaal niet. Ze was ontzettend toegankelijk. Koningin zijn lijkt me trouwens een hondenbaan, hoor. In de schijnwerpers staan, altijd naar plichtplegingen moeten en iedereen die wat over je zegt."

4. De Betuwe of je geboortestad Den Haag?

"De Betuwe. Ik ben er 33 jaar geleden naartoe verhuisd en woon in een oude school, vlak bij een rivier. Een superfijne plek om thuis te komen, juist als je een druk leven hebt. In het begin moest ik enorm wennen, want ik had nog nooit in een dorp gewoond. Er is veel cohesie en geen anonimiteit, daar had ik geen idee van. Een totaal andere wereld. Toevallig is het wel een heel erg leuk dorp, met een heel ruimdenkende bevolking. 

Tussendoor hebben we met het hele gezin wel zes jaar in Gent gewoond, omdat mijn man (theaterregisseur Johan Simons, red.) en ik bij NTGent werkten. Daarna vlogen de kinderen uit en zijn we samen teruggegaan naar ons oude huis. Ik zou hier niet meer weg willen."

5. Theater of film & tv?

"De afwisseling vind ik heel leuk. Bij films en televisie speel je realistische en alledaagse scènes, bij theater kun je fantasievoller te werk gaan. En je repeteert langer, soms wel zes, zeven weken. Die repetitietijd heb je bij film en tv niet, dat heeft altijd met geld te maken. Máxima was een uitzondering: we hebben elke zin met de regisseur gerepeteerd. Heel bijzonder."

6. Podiumdier of podiumangst? 

"Toch echt een podiumdier. Ik vind spelen gewoon heerlijk, omdat je de alledaagsheid achter je kunt laten. Een toneelstuk gaat nooit over een gewone dag uit iemands leven, maar over bijzondere momenten en situaties: het einde van een oorlog, een ontdekking. Het is erg leuk om iemand anders te spelen, en andermans problematiek. 

Omdat ik erg stotterde, lag het niet voor de hand dat ik ging acteren. Maar juist als je iemand anders speelt, stotter je niet. Het duurde even voor ik daarachter kwam, maar ik ontdekte zo wat een bevrijding het is om niet de hele tijd jezelf te hoeven zijn."

7. Alle rollen aannemen of selectief in je keuze?

"Ik vind het belangrijk om vrouwenrollen te spelen die niet alleen maar dienend voor mannenrollen zijn. Dat is heel erg mijn stokpaardje geworden, bij sommige regisseurs tot het irritante aan toe. Ik wil écht niet dat vrouwen sidekicks zijn, die geen eigen wereld hebben en alleen wachten tot mannen hen zien, of die met andere vrouwen ruziemaken over mannen. 

In de toneelliteratuur, van Shakespeare tot de Grieken, zijn er heel weinig goede vrouwenrollen. Dat heeft vooral met de tijd te maken waarin stukken zijn geschreven. Je kunt vrouwenrollen meestal indelen in hysterisch, ideaal en oud. Altijd zijn ze tweederangsburgers die vooral iets bijdragen aan het leven van een man. Je moet dus altijd aan het bewerken slaan of een mannenrol spelen, wil je er een stuk van nu van maken."

8. Sparen of spenden?

"Ik ben een spaarder, maar mijn man is een spender. Dus samen zitten we daar een beetje tussenin."

9. Single of samen?

"Samen. Mijn man en ik zijn meer dan dertig jaar samen. Het geheim van een goede relatie? We geven elkaar heel erg de ruimte om ons te ontwikkelen als individu. Dat is heel fijn. We hebben dezelfde levenshouding en smaak, maar zijn dus niet echt een twee-eenheid.

Johan is regisseur bij Schauspielhaus Bochum en is veel vaker in Duitsland dan ik, dus doordeweeks zijn we vaak apart. Maar het weekend is voor ons heilig. Dat proberen we vrij te houden, dan maken we echt tijd voor elkaar."

10. Theo d’Or of Gouden Kalf?

"Nou, ik heb twee Theo d’Ors (toneelprijs voor de beste vrouwelijke hoofdrol, red.) en één Gouden Kalf, dus dan kies ik voor een Kalf. Dan staat het tafeltje niet zo te wiebelen, haha. Of ik die prijzen een mooie plek heb gegeven? Ja, ze staan in een soort kastje onder een trap. Niet pontificaal in de kamer, maar ook niet weggemoffeld. Ik ben er echt trots op. Theater is een vluchtig medium en acteur een heel moeilijk vak. Het is goed dat daar aandacht voor is. 

Ik vind het wel jammer dat er nog maar één prijs is, die zowel mannen als vrouwen kunnen winnen. Dat is bedoeld om de boel gelijk te trekken, maar vrouwen maken hierdoor juist nog minder kans op die prijs. Gelijktrekken moet gebeuren bij een casting. Zolang castingdirectors kiezen voor een mánnelijke dokter, advocaat of journalist in een toneelbewerking, omdat dat in het boek nou eenmaal zo was, helpt dat de zaak niet."

11. Hard werken: geeft of vreet dat energie?

"Dat geeft energie, anders zou ik het niet doen. Maar ik heb nu zo ontzettend lang en hard gewerkt, dat ik een beetje moet oppassen. Dan krijg je zo’n adrenalineterugval. Maar ook daar is een dorp goed voor. Het interesseert het dorp niks wat je allemaal doet, hier ben je gewoon dezelfde. Zo kom je heel sterk terug bij je basis."

Vanaf zaterdag 4 mei is aflevering 4 van Máxima te zien op Videoland.