'Waarom heb ik geen nee gezegd?': 3FM-dj Jamie voelt zich schuldig over eigen verkrachtingen

'Fucking domme koe, je bent letterlijk met dit onderwerp bezig. Hoe kun je het wéér laten gebeuren?' Het zijn pijnlijke woorden van Jamie Reuter aan zichzelf in de BNNVara-documentaire Had dan nee gezegd. Terwijl ze deze documentaire aan het maken is, over een eerdere verkrachting – die ze overigens zelf nog steeds niet zo durft te noemen – overkomt het haar een tweede keer.

Uit onderzoek blijkt dat jaarlijks ongeveer de helft van de jonge vrouwen weleens een vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaakt. Dat varieert van ongewenste seksuele opmerkingen tot verkrachting met geweld. Veel vrouwen schamen zich ervoor en voelen zich schuldig omdat ze denken dat ze het zelf hebben uitgelokt. Zo ook Jamie.

De eerste keer was het een man die ze mee naar huis had genomen die zijn lusten ongevraagd en ongewild op haar botvierde. Ze voelde zich eenmaal thuis niet veilig bij hem, maar durfde hem niet de deur te wijzen. Ze liet hem doen wat hij wilde doen, en ook toen ze de volgende ochtend door hem wakker werd gepenetreerd, kwam ze niet in opstand. Terwijl: wat gaf hem het recht haar te nemen in haar slaap?

Vieze nasmaak

Ze vertelde er lachend over tegen vriendinnen en stopte het incident daarna heel diep weg. Tot het in therapie voor iets anders weer naar boven kwam. "Al die beelden kwamen ineens weer terug", vertelt ze. "Toen werd me duidelijk dat het echt niet oké was wat daar was gebeurd." 

Ze begon erover te praten met anderen, en velen bleken soortgelijke ervaringen te hebben. Seksuele ervaringen met een vieze nasmaak, omdat ze helemaal niet goed voelden. Maar stuk voor stuk worstelden de vrouwen die ze sprak met schuldgevoelens over hun eigen aandeel in de situatie. Het zette Jamie ertoe aan om een documentaire te maken over de grens tussen plezier en grensoverschrijdend gedrag.

Maar terwijl ze die documentaire aan het draaien is, gaat het opnieuw mis. Op een avond belandt ze na het uitgaan met een groep vrienden bij een kennis thuis. Zodra ze met hem alleen is, slaat de sfeer om. Hij wordt opdringerig, agressief en hardhandig en er gebeuren dingen die ze op geen enkele manier wil. Toch lukt het haar weer niet dat aan de jongen duidelijk te maken. Ze verstijft. 

Depressief, angstig en paniekerig

Na deze keer is het wegstoppen geen optie meer. "Ik kon het niet meer goedpraten voor mezelf, omdat ik er nota bene een documentaire over aan het maken was." Ze krijgt er fysiek en mentaal last van en het begint haar leven te beheersen. 

"Ik werd erg depressief, angstig, paniekerig en had minder controle over mijn emoties. Ik kon zomaar in huilen uitbarsten, trillen, hyperventileren. In radio-uitzendingen rende ik tijdens de platen steeds op en neer naar de wc om mezelf kalm te krijgen, om weer mooi weer te kunnen spelen op het moment dat ik moest praten."

Jamie wist niet goed wat haar nu precies was overkomen. Kon ze het wel verkrachting noemen? Ze had zichzelf toch in die situaties gebracht? Ze had die mannen toch niet weggeduwd? Ze had toch geen nee gezegd? Hoe hadden ze dan kunnen weten dat ze het niet wilde?

"Ik gaf mezelf de schuld. Het voelde alsof ik me aanstelde. Van mijn psycholoog begreep ik later dat het een veelgebruikte manier is om ermee om te gaan. Als je de schuld bij jezelf legt, kun je jezelf namelijk wijsmaken dat je er een volgende keer misschien controle over hebt. Dat je het dan kunt voorkomen. Terwijl als het buiten jouw schuld om is gebeurd, het bij wijze van spreken altijd kan gebeuren."

Lastig het 'verkrachtingen' te noemen

Nog steeds vindt ze het lastig om het verkrachtingen te noemen. "Als anderen me over soortgelijke situaties vertellen noem ik het meteen zo, maar ik vind het moeilijk om over mezelf te zeggen dat ik ben verkracht. Het gaat al wel een stuk beter dan twee jaar geleden, maar er zit nog steeds een oordelend stemmetje in mijn hoofd: je stelt je aan, het was je eigen schuld, dus wat ben je nu aan het doen?"

 - de tekst gaat na de Instagrampost verder -

Het klassieke beeld van een verkrachting is nog steeds dat van de onbekende man op straat die je bruut van je fiets trekt en de bosjes in sleurt. Maar zoals een andere vrouw in de documentaire zegt: het kan je ook op een geniepige manier overkomen. Sterker nog: zo gebeurt het veel vaker. 

Dat geniepige is waar veel slachtoffers mee worstelen. Niet alleen geven ze zichzelf de schuld, zoals Jamie en anderen die in de documentaire aan het woord komen doen, ook hun omgeving heeft de neiging te victimblamen of de gebeurtenissen te bagatelliseren. 

Onenightstand 

Jamie merkte dat vooral na de tweede keer. "Omdat mijn vrienden de bewuste man kenden, merkte ik dat ze het begonnen goed te praten voor hem. Een vriendin zei: misschien is dit gewoon hoe een onenightstand gaat, omdat er minder liefde in zit."

"Mijn gevoel en verdriet werden niet erkend. Dat heeft me wel een extra knauw gegeven. Je gaat de schuld dan nog meer bij jezelf leggen. Ik voelde me alleen en onbegrepen en wist niet wat ik met mezelf aanmoest."

Ze had uiteindelijk veel steun aan haar vriendinnen, maar in het begin hadden zij veel vragen. "Hóé dan, dachten ze. Jamie heeft normaal zo’n grote bek, waarom kon ze dan niet haar grens aangeven in deze situaties? Ze konden het bijna niet geloven." 

In de documentaire gaat ze met hen in gesprek over wat er is gebeurd en over of en hoe dit soort leed te voorkomen is. Hoe kun je bijvoorbeeld op een goede manier consent vragen als je bedpartner aangeeft zulke vragen 'niet geil' te vinden? En kun je überhaupt een grens aangeven als je ligt te slapen?

Ouders confronteren 

In de documentaire confronteert Jamie ook haar ouders. Waarom hebben ze het er nooit meer over gehad nadat ze het hen had verteld? "Ze vonden het zoiets heftigs, dat ze zich er compleet van hebben afgesloten. Daar hebben ze nu spijt van. Dat gesprek was heel helend voor mij."

Het maken van de documentaire heeft haar sowieso erg geholpen om milder naar zichzelf te worden. Na intensieve therapie en veel helende gesprekken met professionals, familie en dierbaren, kijkt ze met wat meer empathie naar zichzelf. "Door therapie ben ik gaan inzien dat ik er niets aan kon doen, omdat ik bevroor. En het was echt wel aan mijn gezicht af te lezen dat ik het niet fijn vond wat er gebeurde."

Inmiddels is ze gelukkig in de liefde, maar het heeft lang geduurd voordat ze weer mannen fysiek dichtbij durfde te laten komen. "Ik vertrouwde mezelf daarin ook niet. Kennelijk bevries ik als er over mijn grenzen wordt gegaan, dus kan ik de volgende keer wel nee zeggen?"

Ze noemt het maken van de documentaire 'een groot cadeau' aan zichzelf. "Het dwong me om het er continu over te hebben. Dat was heftig en vermoeiend, maar is met de kennis van nu heel goed geweest. Het heeft me geholpen om het recht in het gezicht aan te kijken en op zoek te gaan naar een oplossing. Erover praten met anderen is ook zo belangrijk voor de verwerking. Er zit nog zo’n taboe op dit onderwerp, je merkt hoe ongemakkelijk mensen het vinden om het erover te hebben."

Communiceren voor en tijdens de seks 

Ze hoopt dat haar documentaire daar verandering in brengt. "Ik hoop dat het mensen helpt om meer te communiceren voor en tijdens de seks. Op het moment dat je je veilig genoeg voelt om met elkaar te praten over je voorkeuren, voel je je ook veilig genoeg om aan te geven dat iets niet fijn is. Dan zijn de grenzen veel duidelijker. Het kan in het begin wat ongemakkelijk zijn, maar het zou zo goed zijn als we dit meer kunnen normaliseren. Het kan veel leed voorkomen."

NPO doc: Had dan nee gezegd is op 3 april om 21.15 te zien bij BNNVara op NPO 3.

Video: auteur Alma Mathijsen maakte zelf seksueel misbruik mee en volgde de rechtszaak rond het Franse verkrachtingsslachtoffer Gisèle Pelicot op de voet: 

Klik hier voor meer Lifestyle