Twee pleisters over de navel of een watje in het oor: wat helpt écht tegen wagenziekte?

Met de vakanties in het vooruitzicht komen er voor velen ook weer lange autoreizen naar Frankrijk of Duitsland aan. Hartstikke leuk, maar niet als één of meer passagiers last hebben van bewegingsziekte. Het is dan ook niet verrassend dat mensen op zoek gaan naar manieren om daar voor altijd van af te zijn. 

Maar wat helpt nou echt? Als je Instagram moet geloven, dan zijn het de eenvoudigste dingen: een watje in het oor aan de niet-dominante kant van het kind (oftewel de hand waar het kind níet mee schrijft, red.), of twee pleisters kruislings over de navel, bijvoorbeeld:

Er zijn zelfs mensen die dit geadviseerd hebben gekregen door een kinderarts, zo vertellen ze.

Raymond van de Berg, kno-arts in het Maastricht UMC+ en gespecialiseerd in evenwichtsziekten, ziet veel patiënten met zogeheten bewegingsziekten. Dat veel mensen ziek worden als ze in een auto, boot of vliegtuig zitten, is volgens hem niet gek. "Het is een heel natuurlijk verschijnsel: je lichaam is niet gewend aan een bepaalde beweging, en krijgt daar last van." 

Lichaam in de war

De theorie over het ontstaan van bewegingsziekten is dat je hersenen de hele dag proberen te begrijpen wat er gebeurt, zegt Van de Berg. "Van oudsher willen we bijvoorbeeld weten waar in de ruimte we ons bevinden, zodat we weg kunnen bij gevaar. Daarvoor gebruiken we onder meer onze ogen, evenwichtsorganen en voeten. Geven die verschillende signalen – je ogen denken bijvoorbeeld dat je stilstaat terwijl je evenwichtsorganen zeggen dat je beweegt – dan raakt je lichaam in de war." 

"Bij een deel van de mensen gaat er dan een sterk signaal naar de hersenen dat misselijkheid of andere klachten veroorzaakt, bij anderen is dat signaal minder sterk." Volgens Van de Berg kan iedereen hier last van hebben, maar komt bewegingsziekte vaker voor bij kinderen en mensen met migraine.

Wat klopt er volgens Van de Berg van de oplossingen die op sociale media worden genoemd, zoals het plakken van twee pleisters over de navel? "Fysiek is er geen enkele reden waarom dit zou werken", zegt hij. "Maar veel mensen die last hebben van bewegingsziekte, kunnen al met een knoop in hun maag in een auto stappen omdat ze weten dat ze weer ziek gaan worden. Die knoop veroorzaakt een Pavlov-effect: doordat je denkt dat je ziek wordt, word je ook sneller ziek."

Niet aan kinderen vertellen

"Door twee pleisters over je navel te plakken, en te denken dat dat werkt, kun je omgekeerd dan ook zorgen dat je minder snel ziek wordt – wat dat betreft is het dan ook niet handig als ouders dit aan hun kind vertellen voordat ze die pleisters plakken."

Ook als je een watje in het oor aan de niet-dominante kant stopt, is er sprake van een placebo-effect, zegt Van de Berg. "De theorie dat je evenwichtsorgaan in je oor zit en je dat met een watje raakt, is onzin. Het evenwichtsorgaan zit in een bot, achter je trommelvlies, je hamer, aambeeld en stijgbeugel: daar komt een watje echt niet tegenaan."

Irritant gevoel

"Maar het kan er wel voor zorgen dat het watje irritant zit, zeker als je het maar in één oor hebt zitten. Dan ga je beter focussen om gesprekken te kunnen voeren, of ben je druk met dat vervelende gevoel. Dat leidt allemaal af van de gedachte dat je wel weer ziek zult worden door de bewegingen."

Wat werkt wél?

Ben jij zelf degene die last heeft van bewegingsziekte, of werken dergelijke placebo-oplossingen niet genoeg voor je kind? Dan zijn er wel dingen waarvan wetenschappelijk is bewezen dat ze werken, zegt Van de Berg:

• "Ben je in de positie dat je zelf kunt autorijden? Doe dat dan. Je weet dan beter welke kant je op gaat en voelt bewegingen ook aan je stuur, op die manier hebben je hersenen minder moeite met verwerken wat er gebeurt."
• "Kun je niet zelf rijden? Kijk dan of het mogelijk is om voorin te zitten, dan heb je beter zicht op wat er gebeurt dan wanneer je op de achterbank zit. Mag dat niet, dan is achterin in het midden om diezelfde reden de beste plek."
• "Zorg dat je een beetje hebt gegeten voordat je vertrekt, maar niet te veel. Vetten zijn bijvoorbeeld niet handig, die zijn moeilijk te verteren, maar een lege maag helpt ook niet. Een boterham met jam kan wel helpen."
• "Zorg dat het koel is in de auto. Bij warmte voel je je van nature al minder goed. Dus zet het raam open of de airco aan, het liefst wat frisser dan je normaal zou doen."
• "Rij je in een elektrische auto en heb je een passagier die last heeft van wagenziekte? Trek dan rustig op en rem rustig. Met elektrische auto's, of andere snelle auto's, kun je dat heel snel doen, maar daarmee vergroot je de kans dat het misgaat."
• "Kies waar mogelijk voor een route met veel snelwegen, en vermijd waar mogelijk bergweggetjes of andere hobbel- of kronkelwegen. Dat zorgt voor minder beweging, en dus voor minder bewegingsziekte."
• "Kijk niet op je telefoon of iPad en lees geen boek. Beter is het om naar buiten te kijken. Er is wel een functie op je iPhone die zegt te helpen tegen bewegingsziekte, die zou je kunnen proberen als je je telefoon echt niet zo lang kunt wegleggen. Vehicle Motion Cues heet die. Maar ik heb nog geen onderzoek gezien waaruit blijkt of hij wel of niet helpt."
• "Zit je in een vliegtuig of boot? Zorg ook dan dat je wat in je maag hebt zitten voordat je vertrekt. En kies daarnaast voor een plek waar je zo min mogelijk last hebt van turbulentie of golven. In een vliegtuig is dat een plek aan het raam ter hoogte van een vleugel. Bij grote boten kun je het best midden op het dek gaan zitten, bij kleine boten in de buurt van de motor."
• "Werkt dit allemaal niet of onvoldoende? Dan kun je ook een reistabletje slikken. Dat dempt het evenwichtssysteem waardoor signalen minder hard binnenkomen. Het zorgt er wel voor dat je sneller in slaap valt. Doe dit dus niet als je zelf moet rijden."

Heb je veel last van bewegingsziekte? Dan heeft Van de Berg goed nieuws: het wordt vaak minder naarmate je ouder wordt. 

"Dat komt doordat je lichaam went aan die bewegingen en je evenwichtssysteem naarmate je ouder wordt, minder gevoelig wordt. Denk aan een balletdanseres die honderd pirouettes achter elkaar kan draaien. Ik ben na twee al misselijk. Het enige verschil daarin is dat zij dit keer op keer hebben geoefend en ik niet. Zo werkt het ook met bewegingsziekte: de meeste mensen groeien eroverheen zodra hun lichaam de bewegingen gaat herkennen."

Klik hier voor meer Lifestyle