Glutenallergie? Bestaat niet.

Het eten van gluten kán allerlei vervelende gevolgen hebben: darmklachten bijvoorbeeld, maar ook vage klachten als vermoeidheid, botontkalking of zelfs onvruchtbaarheid? Gelukkig heeft lang niet iedereen daar last van. Hieronder beschrijven we welke aandoeningen door het eten van gluten veroorzaakt kunnen worden, wat het verschil is en hoe je ermee om kan gaan.

Gluten kunnen glutensensitiviteit, glutenintolerantie en tarwe-allergie oproepen bij mensen. Een glutenintolerantie wordt ook wel coeliakie genoemd en is een serieuze aandoening die veel schade kan aanrichten in de darmen.

Een glutenallergie bestaat niet

Hoewel vaak de term ‘glutenallergie’ wordt gebruik, hoort deze niet thuis in het rijtje van aandoeningen die worden veroorzaakt door gluten. Een glutenallergie bestaat niet. Bij een allergie is er namelijk sprake van een overdreven reactie van je immuunsysteem. Het immuunsysteem maakt dan meer antistoffen aan dan nodig is.

Die reactie komt niet voor bij gluten. Wel kan je last hebben van glutenintolerantie. 

Glutenintolerantie

Glutenintolerantie, ook wel coeliakie genoemd, heeft wel te maken met het immuunsysteem, maar is een auto-immuunziekte. Dat houdt in dat je immuunsysteem zich tegen jezelf richt. Het heeft geen overdreven reactie, maar een omgekeerde reactie. Goed functionerende cellen kunnen worden afgebroken, omdat deze worden aangevallen door het eigen immuunsysteem. Dat kan de organen waarin die cellen zich bevinden beschadigen. In het geval bij gluten gaat het dan om het darmslijmvlies en de darmwand.

Omdat een glutenintolerantie een auto-immuunziekte is, kan je er niet (zoals bij een allergie) overheen groeien. Je zal er altijd last van hebben en zal je moeten houden aan een streng glutenvrij dieet om verdere beschadiging aan de darmen te voorkomen.

Als je coeliakie hebt, kan je onder meer last hebben van aanhoudende diarree, of juist verstopping en bijvoorbeeld een opgezette buik of verminderde eetlust. Een aantal symptomen heeft niet direct met je darmen te maken, maar kunnen wel het gevolg zijn van glutenintolerantie, zoals vermoeidheid, bloedarmoede of botontkalking. 

Op de lange termijn kan coeliakie ernstige schade aanrichten. Het tast immers het slijmvlies van de dunne darm aan. Bij ernstige beschadiging aan het darmslijmvlies ontstaan er problemen met de opname van voedingsstoffen. Daardoor kunnen de volgende klachten ontstaan:

• Gewichtsverlies of ondergewicht
• Bloedarmoede
• Vermoeidheid
• Depressiviteit en/of veel huilen
• Groeiachterstand
• Te late pubertijd
• Onvruchtbaarheid
• Humeurigheid
• Botontkalking
• Het gevoel hebben dat je ziek bent

Glutensensitiviteit

Over glutensensitiviteit is nog niet veel bekend. Er zijn mensen met klachten die lijken op die van mensen met een glutenintolerantie, maar bij wie glutenintolerantie niet kan worden aangetoond. Toch voelen ze zich beter door het weglaten van gluten uit het dieet. Hier kan je er meer over lezen.

Tarwe-allergie

Tarwe-allergie is een allergie voor (producten van) tarwe. Het eten van tarwe kan leiden tot jeuk, een verstopte neus of buikklachten. Mensen met een tarwe-allergie kunnen wel goed tegen andere granen.

Wat zijn gluten?

Gluten zijn een soort eiwit dat we terugvinden in granen uit de tarwefamilie. Het bestaat uit de onderdelen gliadine en glutenine. Bij een intolerantie voor gluten (coeliakie) zijn gliadinen vaak de boosdoeners. Gluten zijn heel plakkerig. De naam gluten komt uit het latijn, waar het ‘lijm’ betekent. Gluten geven het eten dan ook een bepaalde structuur. Het is de reden dat er zoveel rek in brood of een pizzabodem zit.

Waar zitten gluten in?

Gluten zitten in producten van tarwe, rogge, gerst of spelt. Ook worden meelsoorten met gluten in sommige producten als bindmiddel gebruikt, waardoor het ook niet ongewoon is dat er gluten zitten in vleeswaren, snoepjes, bouillon, sauzen of ijs.

Bevat een product een van de volgende ingrediënten dan is de kans groot dat het om een product gaat waar gluten in zitten:

• Griesmeel
• Tarwe, rogge, gerst, kamut, triticale, spelt
• Zemelen, grutten
• Couscous, bulgur, seitan
• Gort, gestemoutbloem, parelgort
• Haver
• Muesli, cruesli
• Bindmiddel
• Vermicelli, macaroni, spaghetti, mie, tagliatelle, lasagnevellen, paneermeel
• Mout, moutstroop of moutextract
• Plantaardige vezels
• Plantaardig eiwit

Op het eerste gezicht lijkt het misschien alsof je nu helemaal niets meer kunt eten. Gelukkig zijn er voor bijna alle producten goede alternatieven te vinden. Hier vind je meer informatie over producten waar geen gluten in zitten.

Zitten er gluten in haver?

Haver is een apart geval in dit rijtje. In principe is haver namelijk glutenvrij. De haver die je in Nederland vindt is vaak ‘besmet’ met gluten. Dat kan gebeuren als de haver samen wordt geteeld of getransporteerd met glutenproducten. Daarom wordt haver in Nederland sterk afgeraden bij mensen die klachten hebben bij het eten van gluten. Alleen haver dat wordt geproduceerd in een glutenvrije keten (dus van planting tot het in de winkel ligt) is glutenvrij. Op die producten staat het glutenvrij logo. Hetzelfde geldt voor boekweit.

Feiten & fabels

Over het eten van gluten en eventuele bijbehorende aandoeningen bestaan veel fabels. Wij bespreken hier drie vragen die steeds terugkomen.

Feit of fabel: 'Van glutenvrij eten val je af'

Fabel: afvallen gebeurt bij een gezond dieet waarbij je niet meer eet dan nodig. Afvallen kan dus ook met een dieet dat gluten bevat. Een glutenvrij dieet is van oorsprong iets wat mensen met coeliakie noodgedwongen volgen om van hun klachten af te komen. De hype waarbij mensen zonder glutenintolerantie of glutensensitiviteit tóch glutenvrij eten lijkt eerder ongezond dan gezond.

Feit of fabel: 'Je kunt over coeliakie heen groeien'

Fabel: glutenintolerantie is een auto-immuunziekte en dat betekent dat het nooit meer over gaat. Coeliakie heb je voor het leven. De enige manier om van de klachten af te komen is door glutenvrij te eten. Het darmslijmvlies kan zich dan herstellen wat de opname van voedingsstoffen en daarmee de gezondheid bevordert.

Feit of fabel: 'Een glutenintolerantie is erfelijk'

Feit: de precieze oorzaak van glutenintolerantie is nog niet bekend. Wel is bekend dat zowel erfelijke factoren als omgevingsfactoren een rol spelen bij het krijgen van glutenintolerantie. Eén op de honderdvijftig tot tweehonderd mensen in Nederland heeft glutenintolerantie. Dat betekent dat de kans om glutenintolerantie te krijgen ongeveer een half tot één procent is. Heeft een eerstegraadsfamilielid (vader, moeder, broer, zus of kind) een glutenintolerantie dan is de kans op een glutenintolerantie ongeveer tien procent.

Een glutenintolerantie gaat niet altijd samen met heftige klachten. Maar zelfs met milde klachten kan het veel schade aanrichten. Is bekend dat een eerstegraads familielid een glutenintolerantie heeft, dan is het verstandig om onderzoek te doen. Dat geldt uiteraard ook als je geen familieleden hebt met glutenintolerantie maar jezelf wel herkent in de symptomen.

Voor dit artikel werkten we samen met Gezondheidsplein.nl. Daar vind je nog veel meer artikelen over gezondheid, gecontroleerd door artsen en medisch specialisten.