Esther biedt steun aan zorgpersoneel: 'Elke dag mensen zien overlijden doet wat met je'

"Als de nachtdienst erop zit en de dagdienst begint, ben ik vaak in het ziekenhuis om het personeel op te vangen", vertelt Esther. Ze is peersupporter en helpt collega’s als ze het moeilijk hebben. Een patiënt die van een gastvrouw net een beschuitje had gekregen en leek op te krabbelen, was ineens een half uur later overleden.

Ander voorbeeld: een man lag op de intensive care aan de beademing te vechten voor zijn leven. Hij had niet eens in de gaten dat zijn vrouw al was overleden én begraven. "Dat is niet alleen voor de familie ingrijpend, maar ook voor het zorgpersoneel."

Covid-19, het wereldwijde slopende virus, sloeg hard toe in Amphia, het ziekenhuis in de regio Breda, midden in het epicentrum van de Brabantse corona-uitbraak. Om de plotselinge toestroom van honderden patiënten aan te kunnen, ging het personeelsbestand op de schop.

Verpleegkundigen die op andere afdelingen werkten, kwamen ineens op de cohort-afdeling terecht, een speciaal ingerichte afdeling waar coronapatiënten werden verpleegd. Doktersassistentes en andere polimedewerkers die hun balies op de poli-afdelingen zagen leeglopen, werkten ineens in wisselende diensten. Sommigen hielpen op de intensive care coronapatiënten omdraaien.

Verwerking van verdriet 

Esther werkt normaal op de oncologie-afdeling. "Ik heb gesprekken met kankerpatiënten en hun naasten, die zijn gericht op de psychische en sociale gevolgen van de kankerbehandeling op hun leven of bij verwerking hiervan. Bij kanker is er vaak een traject en een behandeling en tijd om afscheid te nemen."

Covid-19 is anders. "De ziekte is grillig en onvoorspelbaar. Ervaren artsen en verpleegkundigen kunnen niet meer vertrouwen op hun klinische blik en visie. Tijd voor familie om goed afscheid te nemen is er vaak niet. Dat maakt het werk ingrijpend, helemaal als je niet gewend bent elke dag met de dood om te gaan."

Twee jaar geleden richtte Amphia ‘peersupport’ op, een systeem waarin gelijkgestemden elkaar helpen. Bij een ingrijpende gebeurtenis vangt een arts een arts op, een verpleegkundige een collega. "Het is fijn je verhaal kwijt te kunnen bij een collega die snapt wat je doormaakt."

Er zijn 45 ‘luisterende oren’ verdeeld over verschillende disciplines. Het zijn artsen en verpleegkundigen, maar ook receptionisten en bewakers. Ze zijn uitgekozen door collega’s en speciaal getraind. Als het zorgpersoneel na een lange dienst hun beschermingspak afstroopt en hun veiligheidsbril en mondkapje weggooit, staan de peersupporters klaar ze op te vangen, mocht dat nodig zijn.

In vertrouwen 

De gesprekken zijn in vertrouwen. Er wordt geen verslag van gemaakt, het komt niet in een dossier. Een leidinggevende komt het niet eens te weten. "Zorgverleners zijn het niet gewend hun verhaal te doen als ze iets heftigs hebben meegemaakt. Daarom bieden we ons laagdrempelig aan. We zitten we bij de briefings, lopen voor of na een dienst rond op de afdelingen en spreken collega’s aan in de keuken of op de gang."

Soms is één gesprek genoeg, soms drie. Maar de peersupporters zijn ook getraind signalen te herkennen als het mis dreigt te gaan. Dan kunnen ze doorverwijzen naar bijvoorbeeld de medisch psycholoog van Amphia.

Esther heeft rondgelopen op de corona-afdelingen en weet hoe extreem het eraan toe gaat. Sommige patiënten sterven alleen, of de familie was net te laat. Soms durfde familie niet eens te komen uit angst voor het virus.

Denk ook aan de schoonmaakster. Elke keer als een bed wordt weggereden met een wit laken over een lichaam, moet zij die kamer weer desinfecteren. "Dat doet wat met je. Om dit werk vol te houden en niet in te storten, is het belangrijk goed voor jezelf te zorgen: gezond eten, genoeg slapen, een stuk wandelen, ontspanning zoeken." Wie daar moeite mee heeft, kan leefstijladvies krijgen van lifestyle coaches die vanuit Defensie worden aangeboden.

In het begin hoorde ze dat het ziekenhuispersoneel thuis doorging met de coronaobsessie. "Na een lange dienst, keken ze het nieuws en alle actualiteitenprogramma’s. Ze werden opgeslokt door corona. Maar steeds vaker gaven mensen aan na hun werk 'coronamoe' te zijn. Ze wilden vooral ontspannen." Dat is belangrijk, want als je jezelf over de kop werkt, ligt uitval of een burn-out op de loer. "Daar willen we voor waken."

Hiërarchie is weggevallen

Het zorgpersoneel heeft vervelende dingen gezien en meegemaakt, maar corona zorgt ook voor mooie momenten. Voor verbondenheid, saamhorigheid en soms zelfs voor een carrière-inzicht. "Een doktersassistente ontdekte dat ze goed gedijt in hectiek en wil zich nu laten omscholen tot verpleegkundige.'

De gastvrouw die het eten rondbrengt, was het kwarkje vergeten en vroeg aan iemand die al helemaal in beschermende kleding was of hij dat kwarkje uit de kar kon pakken. "Het bleek een arts te zijn. Normaal zou ze die nooit zomaar hebben aangesproken. Nu is iedereen gelijk aan elkaar. De hiërarchie is weggevallen."

‘Niet iedereen begrijpt je’

Wekenlang werken artsen, verpleegkundigen, gastvrouwen, schoonmaaksters in speciaal samengestelde teams. Het is alle hens aan dek, schouders eronder en doorgaan. Maar nu het aantal nieuwe besmettingen afneemt, ic-bedden langzaam vrij komen, de noodafdeling is opgedoekt, wordt de reguliere zorg weer opgepakt en gaat het personeel terug naar hun eigen afdeling.

Kinderartsen, geriatoren en dermatologen werkten zij aan zij in een crisisteam onder leiding van een longarts. Nu gaan ze terug naar hun eigen team. "Ze zijn blij dat ze die zweterige jassen en mutsen niet meer op hoeven. Maar niet alle collega’s hebben op de covid-afdeling gestaan. Het is soms moeilijk uit te leggen wat je hebt meegemaakt.'

Plan voor na de crisis

Komt de echte klap nu? "Mensen krijgen meer rust en ruimte in hun hoofd om te beseffen wat ze hebben meegemaakt." En dan staat Esther daar, of een andere peersupporter. "Maar als heftige beelden na een tijdje nog steeds blijven hangen, nare dromen blijven aanhouden, of mensen komen psychisch toch in de knel, verwijzen we ze door."

Om ook na de crisis goed voor het personeel te zorgen ligt er een plan klaar, gebaseerd op ervaringen en kennis van Defensie die weet hoe om te gaan na een crisis bij uitzendingen. "Door ervaringen te blijven delen, hopen we dat het zorgpersoneel ook na de crisis gezond blijft."