Dit is waarom we dromen: 'Wat je overdag doet, bepaalt je slaap'

Iedereen droomt. Of je je droom onthoudt, verschilt per persoon. De één weet nog feilloos na te vertellen wat zich heeft afgespeeld, terwijl de ander niet eens meer weet of hij of zij überhaupt gedroomd heeft. Hoe komt dit? En wat is de reden dat we in periodes van stress levendiger gaan dromen? Redacteur Paula Vaarkamp zocht het uit.

Onrustiger dan ooit

Sinds een jaar schrijf ik regelmatig mijn dromen op in mijn notities. De ene keer is dat ’s ochtends nadat ik wakker word, maar ook wordt mijn droom vaak al middenin de nacht verstoord door een plaspauze. Hoe dan ook, het is iedere keer geweldig als ik die notities een paar dagen later teruglees. Enerzijds omdat het de raarste dromen ooit zijn, anderzijds omdat ik me er niets meer van kan herinneren.

De afgelopen maanden slaap ik onrustiger dan ooit en heb ik het gevoel dat ik levendiger droom. Ik vraag me af hoe dat komt en stelde mijn vragen aan slaapexpert Floris Wouterson.

Waarom droom ik de laatste tijd zo levendig?

Er lijkt een trend te zijn dat mensen intensiever dromen tijdens stressvolle tijden, zoals nu tijdens de coronacrisis. Hoewel wetenschappers het daar nog niet helemaal over eens zijn, denkt Wouterson dat dit wel degelijk een verklaring zou kunnen zijn. "Mijn analyse is dat het te maken heeft met een verhoogd cortisolniveau. Cortisol is een hormoon dat er ’s ochtends voor zorgt dat je fris en fruitig je bed uitkomt en met goede energie aan je dag begint."

’s Morgens hoort je cortisolniveau hoog te zijn, maar ’s avonds wil je dat het zo laag mogelijk is, zodat melatonine het daarna kan overnemen: de tegenspeler van cortisol. Melatonine lokt slaap uit en zorgt dat je gedurende de nacht goed kunt doorslapen. "Ervaar jij overdag veel stress, dan is je cortisolniveau aan het eind van de dag hoger dan je eigenlijk wilt. Hierdoor kan melatonine minder goed haar werk doen en kom je niet of minder goed in je diepe slaap", legt Wouterson uit.

Sluimerslaap

In plaats van je diepe slaap te bereiken, blijf je hangen in een lichtere slaap, ook wel 'lichte slaap' of 'N2 slaap' genoemd. Tijdens elke slaapfase droom je, maar je droomt vooral tijdens de REM slaapfase, die zo belangrijk is voor cognitief herstel. Een mogelijke oorzaak voor het levendiger dromen, is dat je lichter slaapt dan normaal. "Naast stress heeft ook je voeding invloed op de hoeveelheid cortisol in je lichaam. Veel suikers en snelle koolhydraten jagen je cortisolgehalte omhoog."

Hoe zit het met de verschillende slaapfasen?

Er zijn vier fasen die je doorloopt tijdens het slapen, te beginnen bij de inslaapfase. Tijdens deze fase bevind je je tussen waken en slapen: ogen vallen dicht, hersenactiviteit neemt af. Zodra je in slaap bent gevallen, breekt je lichte slaap aan, die wordt gevolgd door de overgangsfase. Deze tel je eigenlijk niet als fase, maar is wel belangrijk.

Emotioneel herstel

De derde fase is de diepe slaapfase die tijdens elke cyclus wordt afgewisseld met lichte slaap en REM-slaap. REM-slaap is erg belangrijk voor emotioneel herstel. Alles wat je overdag hebt meegemaakt, wordt uitgesorteerd. "Je geheugen wordt als het ware ‘opgeruimd’ of krijgt een ‘wasbeurt’. Wat overbodig is wordt verwijderd en wat nuttig is, wordt opgeslagen in het langetermijngeheugen."

Hoe kan het dat je je dromen soms wel, en soms niet, onthoudt? 

Het is voor iedereen verschillend of je je dromen kunt onthouden. Er wordt veel onderzoek naar gedaan, vooral in Japan, maar tot op de dag van vandaag is er nog geen wetenschappelijke verklaring hoe dat precies komt. Wel onthoud je je dromen beter als je ze direct opschrijft nadat je wakker wordt. Hoe langer je wacht, hoe kleiner de kans is dat je ze nog kunt herinneren.

Hebben dromen een betekenis?

Ook hier wordt veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan, maar het blijft gissen. "In Japan zijn ze op het gebied van dromen momenteel het verst ontwikkeld. Ze doen daar onderzoeken naar ‘droomduiding’ en proberen met behulp van gecompliceerde technologieën en data te achterhalen of hetgeen wat je overdag hebt meegemaakt of gezien, invloed heeft op wat jij ’s nachts droomt", legt de slaapexpert uit, die die aangeeft dat de gebeurtenissen overdag je slaapgedrag beïnvloeden.

Spiegel

"The night mirrors the day", zegt hij altijd. Hiermee bedoelt hij dat wat je overdag doet, bepaalt hoe goed jij ’s nachts slaapt. Toch blijft het wat dromen betreft berust op veel aannames, gezien er wetenschappelijk te weinig over bekend is.

Is slaapwandelen een vorm van dromen?

Volgens Wouterson is slaapwandelen een zogenoemd ‘somnambulisme’. Hierbij kunnen mensen bijvoorbeeld ’s nachts tijdens hun slaap rondlopen door het huis en de volgende dag niet meer weten dat ze dat hebben gedaan. "Het is een soort kortsluiting in het centraal zenuwstelsel, waarbij iemand zich bevindt tussen wel en niet wakker zijn. Somnambulisme is een bewezen slaapafwijking, maar we weten nog niet wat het verband is met dromen."

Soms lijken dromen lang te duren, is dat ook echt zo?

Uit onderzoeken naar hersenactiviteit blijkt dat we vaak veel korter dromen dan we denken. "Slaap heeft een gekke invloed op ons. We verliezen compleet de realiteit met betrekking tot tijdsbesef. Soms lijkt een droom twee uur te duren, omdat er voor je gevoel ontzettend veel gebeurt, maar in werkelijkheid is dit dan een paar minuten. Gemiddeld droom je maar een kwart van je hele nacht slaap."

Volgens de slaapexpert is het lastig om concrete uitspraken te doen over de betekenis en het herinneren van je dromen, maar wel staat vast dat het een essentieel deel is van je mentale herstel. "Alle ballast die je niet nodig hebt, wordt weggegooid en alles in je hersenen wordt geordend zodat jij de volgende ochtend weer fris en fruitig wakker wordt."