Als kinderen krijgen niet lukt: 'Het verdriet gaat niet over, het verandert met je mee'

Simone Sinjorgo (54) blijft na een potje golf nog even iets drinken met haar teamgenoten. Stuk voor stuk vrouwen, een aantal van hen net oma geworden. Al snel worden de smartphones erbij gepakt, koppen bij elkaar gestoken en foto's van blozende kleinkinderen over en weer bewonderd. Simone zit er roerloos bij, terwijl een voor haar inmiddels zo bekende sensatie door haar lichaam trekt. De steen in haar maag, de dichtgeknepen keel, de spanning die haar hele lichaam op scherp zet. Het gevoel: ik moet hier weg, maar tegelijkertijd niet in beweging kunnen komen.

Het is een gevoel dat ze nu uit duizenden herkent, maar het heeft jaren geduurd voordat ze het voor zichzelf onder woorden kon brengen: de pijn die ze voelt omdat ze zelf nooit moeder is geworden, ook al had ze dat heel graag gewild. De rouw om een kind dat ze nooit heeft mogen krijgen. Het verdriet van een moeder zonder kind, een oma zonder kleinkind.

Het is pijn die ze altijd ergens in haar lichaam met zich meedraagt, maar die ze lang niet wilde voelen. Tenminste, niet echt. “Ik dacht altijd dat ik heel goed over mijn onvervulde kinderwens kon praten. Omdat ik er open over was. Maar ondertussen deed ik enorm mijn best niet echt te hoeven voelen. Ik zette mijn emoties uit, werkte keihard en rende door het leven. Tot ik instortte en met een burn-out en chronische rugklachten op de bank zat.” Dat het allemaal samenhing met haar onvervulde kinderwens, dat realiseerde ze zich toen nog niet.

Het is nu al meer dan twintig jaar geleden dat Simone en haar ex besloten om voor een gezinnetje te gaan. Moeder worden was haar grote wens, maar haar baarmoeder bleek misvormd en haar ex verminderd vruchtbaar. Een lijdensweg volgde, vol behandelingen, pogingen, hormonen, hoop, verdriet en teleurstelling. Na vijf jaar besloten zij en haar ex zich neer te leggen bij de pijnlijke realiteit: het kind dat zo welkom was, zou er niet komen. Simone en haar ex gingen uiteindelijk uit elkaar. Hun onvervulde kinderwens was niet de reden, maar droeg wel bij aan hun verwijdering, vertelt ze.

Inmiddels heeft Simone een boek geschreven over de verborgen impact van een onvervulde kinderwens en helpt ze als lichaamsgericht therapeut en ervaringsdeskundige anderen voor wie kinderen krijgen niet vanzelfsprekend is. Volgens haar is het grootste misverstand over ongewenste kinderloosheid dat het verdriet vanzelf wel over gaat. “Veel mensen denken als je eenmaal voorbij de leeftijd bent dat de meeste mensen kinderen krijgen, dat je het dan wel ‘een plekje’ zal hebben gegeven. Maar zo werkt het niet. Het verdriet gaat niet over, het verandert met je mee,” zegt ze.

“Eerst ben je verdrietig omdat je andere vrouwen zwanger ziet worden. Maar later ben je verdrietig om het kind dat je nooit voor het eerst naar school zal brengen of zal zien afstuderen. Of het kleinkind dat je nooit zal krijgen. Het is een blijvende pijn die zich steeds weer in een andere gedaante aandient.” Dat betekent overigens niet dat een onvervulde kinderwens per se leidt tot een ongelukkig leven, benadrukt ze. “Ook als je ongewild kinderloos blijft, kun je ontzettend van het leven genieten. Dat doe ik ook. Maar het is wel iets dat je altijd met je meedraagt.”

Voor Mariska van Dam (40) is dat herkenbaar. Ook zij droomde er als jong meisje al van om moeder te worden. Ze was 23 toen ze stopte met de pil en samen met haar man Hans (47) vol goede moed begon aan het avontuur van samen een gezin stichten. Maar het zwanger worden ging niet vanzelf. Dus sprongen ze in de achtbaan van hormonen, echo’s, puncties, terugplaatsingen, hormonen en steeds weer opnieuw dat telefoontje: ‘Sorry mevrouw, maar het is weer niet gelukt.’  Mariska: “Die woorden galmen soms nog steeds na in mijn oren.”

Ook Hans herinnert het zich als een heel pittig traject. “Stond ik daar te oefenen met een injectiespuit op een sinaasappel, omdat ik mijn vrouw hormonen moest toedienen. En als man sta je nog enigszins aan de zijlijn. Voor Mariska was het pas echt zwaar. Ik vond het heel triest om dat te zien. Die pijnlijke puncties, die hormonen. Dat allemaal moeten ondergaan en dan weer teleurgesteld worden. Jezelf steeds weer bij elkaar rapen. Dat is bijna niet te doen.”  

Na zes IUI-behandelingen en twee IVF-pogingen, hadden ze nog één laatste keer IVF voor de boeg. Maar zonder het expliciet naar elkaar uit te spreken, voelden ze allebei: het is op, genoeg is genoeg. “Dat was bevrijdend en droevig tegelijk,” vertelt Mariska. “Maar aan verdriet kwam ik in eerste instantie helemaal niet toe. Tijdens al die behandelingen had ik uit zelfverdediging mijn gevoel zo’n beetje uitgeschakeld. Maar na dat besluit dat we ermee zouden stoppen, ging ik ineens keihard onderuit.”

Ze kreeg last van paniekaanvallen, stond plotseling wankelen op haar benen, terwijl de kamer om haar heen leek te draaien. “Nadat ik weer eens zwetend naast mijn bed stond, heb ik me ziekgemeld en heeft Hans me naar een coach gereden,” vertelt ze. “Ik dacht dat ik gek werd.” Dat het met die kinderwens en dat hele traject te maken had? Daar dacht ze helemaal niet aan. “Welnee. Ik had een druk leven en een uitdagende baan waar ik me vol overgave op gestort had. Ik was ervan overtuigd dat ik gewoon overwerkt was.”

Volgens Simone is het geen toeval dat zowel zij als Mariska in de periode na het fertiliteitstraject door burn-out-achtige klachten tot stilstaan werden gebracht. “De weg die je aflegt bij zo’n onvervulde kinderwens is fysiek, emotioneel en mentaal ontzettend belastend. Dan is het heel logisch dat je niet continu zin hebt om met die gevoelens bezig te zijn. Maar als je die stress, spanning en emoties altijd wegdrukt, uit het zich op den duur in allerlei klachten.”

In haar boek besteed ze expliciet aandacht aan de verborgen fysieke impact van een onvervulde kinderwens. En in haar coaching van mannen en vrouwen die ongewild kinderloos zijn, benadrukt ze het belang van ontspanning en ontlading. “Ontladen kun je doen met behulp van ademhalingsoefeningen of meditatie. Maar het kan ook gewoon door even te gaan wandelen, te sporten, met iemand te praten, te huilen of juist even heel hard te lachen.”

Zelf is ze daar in de loop der jaren steeds beter in geworden: “Na dat moment op de golfbaan, toen al mijn teamgenoten hun kleinkinderen lieten zien, ben ik bijvoorbeeld naar huis gegaan, heb ik mijn schoenen uitgetrokken en ben ik met mijn voeten in het gras van de achtertuin gaan staan en heb ik even lekker geschreeuwd. Dat lucht enorm op. Ik weet inmiddels dat het oké is om soms even overmand te worden door die gevoelens. Maar je moet ze vervolgens wel weer kwijt. Anders loop je op den duur vast.”

Ook Mariska ontdekte hoe belangrijk het is om het verlies niet alleen rationeel te benaderen. “Ik dacht altijd dat ik prima met mijn onvervulde kinderwens kon omgaan, omdat ik niet bang was om erover te praten. Maar praten en begrijpen is toch nog wat anders dan voelen. Via onder andere ademhalingsoefeningen heb het contact met mijn lijf weer gevonden. Ik ben niet meer op de vlucht voor het verdriet, maar durf het op de moeilijke momenten echt te beleven, zodat ik het daarna ook weer even los kan laten.” 

Ook heeft ze geleerd om veel beter haar grenzen aan te geven. Iets waar volgens Mariska veel ongewenst kinderloze vrouwen mee worstelen: “In het begin vond ik dat ik vooral heel blij voor iedereen in mijn omgeving moest zijn die wel kinderen kreeg. Ik moest van mezelf dan ook vrolijk naar al die kinderverjaardagen en op kraambezoek. Nu weet ik dat ik mezelf ook best in bescherming mag nemen. Als ik voel dat ik het even niet op kan brengen, dan bel ik gewoon: ‘Joh, kan ik niet een ander keertje op de koffie komen?’ Ik zorg nu beter voor mezelf.”

Hans: “Die kinderverjaardagen, daar ben ik een tijdje geleden al mee gestopt. Niet zozeer omdat ik het te pijnlijk vindt, maar ook omdat het grootste gedeelte van de gesprekken over kinderen en het ouderschap gaan. Eventjes is dat niet erg, maar zo’n hele middag, dat vind ik toch een beetje veel van het goede. Dat doe ik mezelf niet meer aan.”

Mariska: “Laatst had ik voor Vaderdag familie bij ons thuis uitgenodigd, om die dag samen te vieren, met alle kinderen erbij. Toen zei Hans dat hij daar eigenlijk helemaal niet zo op zat te wachten. Dat hij dat toch wel confronterend vond. Daar had ik helemaal niet over nagedacht. Toen is hij lekker naar zijn eigen ouders gegaan en heb ik die dag bij ons thuis met familie gevierd. We leren zelf dus ook nog steeds hoe we het beste met sommige dingen om kunnen gaan.”

Volgens Mariska is dat een van de lastigste dingen van ongewenste kinderloosheid: dat maar weinig mensen echt begrijpen hoe groot de impact is. “Mensen snappen wel dat het verdrietig is als het niet lukt om kinderen te krijgen, maar niet hoezeer het alles in je leven beïnvloedt. Je krijgt niet alleen geen kinderen, je wordt ook buitengesloten van de hele wereld van het ouderschap. Dat is best eenzaam. En niet alleen in de jaren dat je kinderen probeert te krijgen, maar ook daarna nog.”

Hoewel het verdriet om het kind dat er nooit is gekomen bij hun leven hoort, genieten Mariska en Hans ook volop van wat er wel is. Hans: “Waar ik heel blij om ben is dat we elkaar nooit zijn kwijtgeraakt. We hebben er altijd goed over kunnen praten en we hebben elkaar ook de vrijheid gegeven om er elk op onze eigen manier mee om te gaan. Mariska praat er meer over. Ik zoek mijn uitlaatklep in werken en reizen. Dat begrijpen we van elkaar. Ik geloof echt dat we er samen sterker uit zijn gekomen.”

Volgens Simone is dat lang niet altijd vanzelfsprekend. “Ongewilde kinderloosheid legt vaak een grote druk op een relatie. Niet alleen omdat partners vaak anders omgaan met het verdriet, maar ook omdat men vaak vergeet dat een onvervulde kinderwens vraagt om een herijking van de relatie. Alles wat je met elkaar bedacht had, de toekomst die je voor je zag, verandert. Om goed samen verder te kunnen, is het van belang om dat expliciet te maken. Om elkaar in de ogen kijken en uitspreken: wat nu? Wat willen we? Hoe gaan we ons leven nu invullen? Gaan we dat samen doen? En zo ja: hoe dan?”

Hans: “Toen we eenmaal wisten dat het niet meer ging gebeuren hebben we echt bewust tegen elkaar gezegd: oké, dit is ons niet gegeven, maar we gaan wel genieten van het leven. Van alles wat wél mogelijk is. We hebben toen een prachtig huis in de Betuwe gekocht, allebei de auto waar we van droomden. Ik heb altijd met heel veel plezier hard gewerkt en daarvoor de hele wereld over gereisd. Mariska heeft onlangs haar baan opgezegd om haar eigen droom achterna te gaan.”

En die droom is: haar werkende leven wijden aan het bespreekbaar maken van ongewenste kinderloosheid. Via haar blog en podcast deelt ze haar eigen ervaringen en verhalen van andere vrouwen die tegen hun wil nooit kinderen hebben gekregen. Ook coacht ze vrouwen die hulp nodig hebben bij het verwerken van het verdriet. “Mijn missie is om mensen die die hiermee worstelen te laten weten dat ze niet alleen zijn. Maar ook om te laten zien dat je met een onvervulde kinderwens nog steeds gelukkig kan worden in het leven.”

De sleutel? “Eén van de belangrijkste dingen die ik zelf geleerd heb, is het omarmen van “en-en”-denken. Accepteer dat meerdere emoties altijd naast elkaar kunnen bestaan. Zo ben ik bijvoorbeeld heel blij voor mijn broer dat hij wel prachtige kinderen heeft gekregen EN ik ben soms even woedend en stikjaloers dat ik ze zelf niet heb. Ik vind het leuk dat ik in een mooie auto kan rijden EN ik had dat ding heel graag ingeruild voor een bakfiets met twee gezonde kinderen erin. Het is niet of-of, het is en-en. Sinds ik dat heb omarmd, is er naast het verdriet ook weer lucht en lichtheid in mijn leven gekomen. En dat gevoel gun ik iedereen.”