Nederland loopt achter met vaccinatie: 'Waarom wachten als we nu al betere bescherming kunnen bieden?'

Nederland loopt achter op andere Europese landen als het gaat om de vaccinatie van volwassenen. Tijdens de Europese Immunisatieweek vorige week publiceerde een brede coalitie van zorgprofessionals het pamflet ‘Vooruit met vaccineren’. In het pamflet doet de coalitie een viertal oproepen aan de overheid: snellere besluitvorming rondom vaccinatie, structurele financiering voor volwassenenvaccinatie vergelijkbaar met het rijksvaccinatieprogramma voor kinderen, gerichte acties om de vaccinatiebereidheid te verhogen en vaccinatie dichterbij huis mogelijk maken.

Nederland voorop

Ted van Essen is naast oud-huisarts, griepexpert en voorzitter van de Nederlandse Immunisatie Stichting ook één van de initiatiefnemers van het pamflet. "Ik ben dertig jaar geleden gepromoveerd op de griepprik en in die tijd liepen we in Nederland juist voorop. We hadden destijds de hoogste vaccinatiegraad van Europa en ik werd regelmatig door andere landen uitgenodigd om te vertellen hoe we dit in Nederland organiseerden."

Routine en desinformatie

De vaccinatiegraad onder personen uit de risicogroepen was destijds volgens Van Essen zo’n 75%, exact de streefnorm vanuit de WHO. In landen als Denemarken en Portugal ligt de vaccinatiegraad nog steeds rond of boven die norm, terwijl deze in ons land nu rond de 55% blijft steken. Wat is er in de tussentijd gebeurd? Volgens Van Essen zijn er meerdere factoren die hier een rol spelen: "Waar huisartsen het organiseren van de griepprik in eerste instantie -dertig jaar geleden dus- erg belangrijk en leuk vonden, werd dit later steeds meer routine. Huisartsen kregen en krijgen natuurlijk ook meer en meer taken op hun bord. Daarnaast waren mensen, en ouderen zeker, destijds nog wat meer gezagsgetrouw: als de huisarts het zegt, zal het wel goed zijn. Inmiddels heeft iedereen natuurlijk veel meer informatiebronnen tot zijn beschikking en daardoor helaas ook veel meer desinformatie."

Onnodig ingewikkeld

Maar ook de voorlichting en communicatie rondom de griepprik kan beter aldus Van Essen: "In de jaren ’90 werden er tv-spots uitgezonden om de griepprik te promoten, daar is de overheid tegenwoordig erg terughoudend in terwijl we uit onderzoek weten dat campagnes via social media tegenwoordig heel succesvol kunnen zijn."
Marco Goeijenbier is intensivist in het Spaarne Gasthuis en -net als Van Essen- actief bij de Europese wetenschappelijke werkgroep voor influenza (ESWI). Ook Goeijenbier ziet ruimte voor verbetering aan de kant van de overheid: "Het wordt je in Nederland niet bepaald gemakkelijk gemaakt om een vaccinatie te halen. Bij de griepprik ligt de verantwoordelijkheid voor de logistiek volledig bij de al enorm drukke huisarts. Die moeten vervolgens een moment kiezen en hoe flexibel het verkrijgen van de vaccinatie is  wisselt sterk per praktijk. Dat is voor veel mensen een mogelijk afhaakmoment. Bovendien worden in Nederland veel vaccinaties apart van elkaar geregeld, waardoor je meerdere keren naar de huisarts of GGD moet als je zowel de griepprik als een covid-vaccinatie wilt."

Simultaan vaccineren

Goeijenbier pleit daarom voor simultaan vaccineren, net als bij kinderen: "Waarom kun je de griepprik, covidvaccinatie en pneumokokkenprik in ons land niet combineren en al deze vaccinaties op hetzelfde moment en op dezelfde plek halen? En waarom kunnen we onze vaccinaties alleen bij de huisarts of GGD krijgen en bijvoorbeeld niet bij de apotheek? Dit is in veel andere Europese landen wel mogelijk, in Portugal is dit bijvoorbeeld een heel groot succes. Juist mensen die in een risicogroep vallen moeten geregeld naar de apotheek."

Prik bij de apotheek

Ook Van Essen ziet een belangrijke rol weggelegd voor apothekers in het Nederlandse vaccinatielandschap: "In het buitenland zien we dat de vaccinatiegraad aanzienlijk hoger is wanneer vaccinaties bij de apotheek gehaald kunnen worden. Waarom zouden we dat in Nederland niet ook doen? Als het om een pil voor te hoog cholesterol gaat vinden we het heel normaal om dit van de apotheker te krijgen, maar omdat dit een prikje is ligt het opeens ingewikkelder. Terwijl apothekers dit met een beetje training prima kunnen toedienen. Sterker nog, apothekers weten precies wie ervoor in aanmerking komt, dus kunnen ook heel goed bijdragen aan de bewustwording van vaccinatie bij de mensen die het betreft."

Nieuwe generatie vaccins

Beide experts hebben daarnaast hun hoop gevestigd op de nieuwe generatie vaccins met betere griepbescherming voor ouderen. Maar ondanks een positief advies van de gezondheidsraad over deze nieuwe vaccins, heeft de overheid nog altijd geen stappen ondernomen om ze in het vaccinatieprogramma op te nemen. Van Essen: "Terwijl deze vaccins in veel landen om ons heen al wel gebruikt worden en gemiddeld tien tot dertig procent succesvoller zijn in het voorkomen van ziekenhuisopnamen door griep dan de huidige vaccins. Waarom wachten als we nu al betere bescherming kunnen bieden? Een infectieziekte zoals griep kan niet alleen leiden tot lange ziekteperioden en hogere druk op de zorg, maar ook tot uitval in het sociale leven, als mantelzorger en op het werk".

Investeren in de toekomst

Dat de implementatie van deze nieuwe griepvaccins voor ouderen zo lang duurt heeft meerdere redenen, volgens Van Essen: "In Nederland gaan we na zo’n advies eerst een commissie instellen die zich over deze adviesaanvraag moet buigen en dan ben je zo weer een aantal maanden verder. Daarnaast is het natuurlijk ook een financiële kwestie. Want de kosten van zo’n nieuw vaccinatiebeleid drukken op de begroting van VWS, terwijl zij de opbrengsten of voordelen ervan niet meteen voelen. Er wordt naar mijn idee soms iets teveel aan de korte termijn gedacht, terwijl dit echt een investering in de toekomst is."

MAT-NL-2500326-v1.0-05/2025