Een trap na: 'Onze familieband verdween snel toen de erfenis geregeld moest worden'
Het is al verdrietig genoeg als een dierbare overlijdt. En toch komt het steeds vaker voor: de kist is nog niet de grond in, of er is al ruzie over de nalatenschap. Barbara (40) overkwam het: "Vooral het verlies van vertrouwen is heel pijnlijk."
Jeroen en Michou overleden in 2016 op hun huwelijksreis, vlak achter elkaar, waarschijnlijk aan voedselvergiftiging. Ze waren pas 12 dagen getrouwd. Nu, bijna drie jaar later, liggen hun families nog altijd met elkaar in de clinch. Volgens de wet zou de hele erfenis van het stel naar de familie van Jeroen gaan - hij stierf een paar uur later dan zijn vrouw en had dus officieel recht op haar nalatenschap. Maar nadat de rechter bepaalde dat in dit uitzonderlijke geval de erfenis over beide families verdeeld moet worden, ging de moeder van Jeroen deze week in hoger beroep: zij vindt dat het volgens de wet moet en zij dus recht heeft op alles. Een ruzie die de tragedie compleet maakt.
Als je net nog middenin je verdriet bent omdat je een dierbaar familielid hebt verloren, is het laatste waar je zin in hebt ook nog eens gedoe met je familie krijgen om het nalatenschap. Toch is dat wat er steeds vaker gebeurt, vertelt notaris Lucienne van der Geld van Netwerk Notarissen: “Steeds vaker ontstaat er onenigheid om de erfenis. Dat zien wij in publicaties van rechters die gaan over dit onderwerp. Het komt steeds meer voor dat familieleden tegenover elkaar komen te staan in de rechtbank omdat ze er niet uit komen met de erfenis.”
'Mensen hechten steeds minder hun familiebanden. Daardoor is de stap naar de rechter bij gesteggel kleiner'
Dat heeft voornamelijk te maken met de maatschappij en de tijd van nu, vertelt Van Der Geld: “De familiebanden veranderen. Mensen worden steeds minder hecht met hun familie, de banden worden losser. Dat hebben we ook al meerdere malen terug zien komen in onderzoeken die wij zelf houden. Waar vroeger mensen op hun vrije zondag bijvoorbeeld tijd maakten voor hun familie, lijkt dat nu steeds minder een prioriteit te worden. Daardoor worden de contacten ook minder goed en is de stap naar de rechtbank bij gesteggel om een erfenis kleiner. Goedmaken of contact houden is niet meer zo belangrijk. Zeker als beide ouders wegvallen, is er minder begrip meer voor de familiebanden.”
Ook Barbara (40, moeder van twee kinderen, ic-verpleegkundige) kwam in een juridische strijd toen haar vader plotseling overleed.
“Hij kreeg nu bijna een half jaar geleden aan een hartstilstand, hij overleed op een te jonge leeftijd. Dat was een grote shock voor onze familie. Samen stonden we te huilen boven zijn kist op de begrafenis. Maar die verbondenheid was al snel voorbij toen de erfenis geregeld moest worden en we met elkaar om de tafel moesten. Ik en mijn twee broers, maar ook twee zussen van mijn vader die al snel allerlei spullen van hem ‘in bewaring’ hadden genomen.
De notaris die aangesteld was om het testament uit te voeren, zag er in dit geval geen brood in. Hij weigerde de functie van executeur. Hierdoor stonden wij na het voorlezen van het testament zonder kennis van zaken op straat. We moesten opeens alles zelf gaan uitzoeken. Het bezit dat mijn vader had bestond mede uit een huis in het buitenland waar nog een hypotheekschuld op rust en een groot aantal schilderijen die hij - hij was kunstenaar - tijdens zijn leven had gemaakt.
'Mijn tantes namen zonder overleg enkele werken mee. Ik overweeg een advocaat in te schakelen... Ik had nooit gedacht dat ik zo'n stap zou moeten nemen'
Ik moest gaan beslissen of ik de erfenis zuiver zou aanvaarden of afwijzen. In dat eerste geval kreeg ik ook te maken met een mogelijke schuld. In dat tweede had ik helemaal geen recht meer op al zijn spullen, dus mocht ik bijvoorbeeld niet eens iets kleins uit zijn huis meenemen. Uiteindelijk heb ik ontdekt dat er ook nog een middenweg bestaat: beneficiaire aanvaarding van de erfenis. Zo ben ik niet persoonlijk verantwoordelijk voor de schuld, maar mag ik wel iets zeggen over zijn nalatenschap en spullen.
Het gemaakte werk van mijn vader is voor mij het belangrijkste. Het zijn voor mij de herinneringen aan mijn vaders levenswerk, waarvan ik wil dat ze goed terecht komen. Mijn tantes hebben al enkele van die werken meegenomen en zijn vooralsnog niet van plan om die aan ons terug te geven. We hebben het meerdere keren vriendelijk gevraagd, maar ze geven geen sjoege. Ze willen niet meer met ons praten en de volgende stap is dat we een advocaat in gaan schakelen om die spullen terug te krijgen. Ik had nooit kunnen bedenken dat ik zo een stap zou moeten zetten.
Met mijn ene broer kan ik het hier goed over hebben, mijn andere broer lijkt het maar weinig te interesseren, dus dat maakt het al met al ook een lastige situatie. Om tot besluiten te komen, moeten we namelijk op een lijn zitten. Daarnaast heb ik vanaf het moment dat mijn vader is overleden alleen maar kosten moeten maken om alles te regelen. Notariskosten, kosten bij de rechtbank en vliegtickets naar het buitenland. Ik ben alleenstaande moeder en heb maar een klein budget, ik moet dat geld eigenlijk aan andere dingen besteden. Ik heb ook geen idee wat ik er misschien ooit nog van terugkrijg. Ik heb er zoveel stress door gekregen dat ik me al een paar keer ziek heb moeten melden op mijn werk omdat ik mij er zo verdrietig door voel. Alle keuzes die gemaakt moeten worden vragen ontzettend veel energie. Gelukkig is er veel begrip.
'Door al het gedoe, ben ik aan rouwen nog niet goed toe gekomen'
Geld is voor mij niet belangrijk. Ik wil vooral dat al mijn vaders kunst in ons bezit blijft en als collectie misschien ergens kan worden ondergebracht. Maar dat ik nu net na zijn dood al in zo’n lastige situatie terecht ben gekomen waarin ik ingewikkelde beslissingen moet nemen, valt me zwaar. Vooral het verlies in vertrouwen in bepaalde mensen is erg pijnlijk. Er zijn keuzes voor mij gemaakt, die niet gemaakt hadden mogen worden. Aan rouw ben ik daardoor nog niet toegekomen.”
Hoe voorkom je dat je in zo’n strijd met je familie terecht komt? Van der Geld: “Deels kun je dit natuurlijk voorkomen door een testament op te laten stellen. Maar ik denk wel dat de opdracht voor notarissen op dit moment is om zo’n goed mogelijk en daardoor misschien wel uitgebreider testament op te stellen waarin verschillende scenario’s worden geschetst.
En ik denk ook dat als iemand is overleden, mensen op tijd hulp moeten zoeken. Als je voelt dat het met elkaar niet de goede kant op gaat, schakel dan hulp in van een notaris, want die is onpartijdig. Ik vraag in mijn praktijk altijd aan mijn cliënten: wil je eruit komen met elkaar? Of wil je voor de rechter komen te staan met alle financiële en emotionele gevolgen die daarbij komen kijken?”
Drie tips om gesteggel over een erfenis te voorkomen
- Zorg dat je een goed en uitgebreid testament hebt, waarin meerdere scenario’s worden omschreven. Bespreek dat het liefst bij leven met elkaar, en leg dan uit waarom je bepaalde keuzes maakt. Van der Geld: “Maar dat is voor veel mensen toch een brug te ver blijkt uit de praktijk. Dus doe het dan vooral goed en uitgebreid in het testament.” Voor het opstellen van een testament rekent een notaris vanaf 400 euro exclusief btw.
- Het allerbeste is om het testament bijvoorbeeld een keer in de vijf jaar na te lezen en daar waar nodig aan te passen. Je leven verandert, de verhoudingen veranderen soms. Een aanpassing is dus ook soms nodig. Voor het doen van een kleine aanpassing of wijziging rekent een notaris vanaf 200 euro exclusief btw.
- Neem de tijd om er rustig met elkaar uit te komen. Sommige dingen - bijvoorbeeld doorlopende abonnementen en aangiftes bij de Belastingdienst - moeten snel gedaan worden na het overlijden. Andere dingen kunnen nog even blijven wachten. Neem die tijd, want tijd voor rouw is ook nodig.