Mannen en de overgang: ‘Ze gaan steeds meer op vrouwen lijken’

1. Het komt allemaal door je hormonen

"Bij mannen wordt naarmate ze ouder worden steeds minder testosteron aangemaakt", vertelt Ralph Moorman, schrijver van onder meer De Hormoonfactor. Dit fenomeen staat bekend als de penopauze. "Bij vrouwen daalt in de overgang de hoeveelheid oestrogeen en progesteron in het lichaam." De hoeveelheid eicellen raakt dan op.

2. Mannen reageren anders op hormoonschommelingen

Bij vrouwen zet die overgang vrij plotseling in, bij de man gaat het heel geleidelijk: bij hen zet halverwege de 20 de testosterondaling al in, en boven de 50 gaan ze er echt wat van merken. Overgangsklachten kunnen bij beiden zeer hevig zijn. Bij vrouwen uit de overgang zich onder meer in (soms heftige) opvliegers, slaapproblemen, veranderend eetgedrag en stemmingswisselingen, tot depressies en zware mentale problemen aan toe. Bij vrouwen worden ook de slijmvliezen in vagina, ogen en mond droger. Ook je huid kan volgens Moorman veranderen, waardoor je een versnelde uiterlijke veroudering kunt ervaren. Pijn aan de borsten komt bij vrouwen ook voor. Verder worden de botten brozer vanwege de daling in de vrouwelijke hormonen; osteoporose (botontkalking) ligt dan op de loer.

"Mannen merken vooral dat ze moeilijker spiermassa aanzetten met trainen en dat vet heel graag op de buik wil zitten", zegt Moorman. "Verder wordt hun libido minder, ochtenderecties kunnen wegblijven. En mentaal krijgen ze minder daadkracht, ze worden wat rustiger. Sommige mannen krijgen depressieve klachten."

3. Mannen gaan steeds meer op vrouwen lijken (en andersom!)

Moorman: "Bij mannen daalt de hoeveelheid testosteron en krijgt juist het vrouwelijke oestrogeen meer kracht, helemaal wanneer ze ook nog eens overgewicht hebben. In vetweefsel wordt testosteron deels omgezet in oestrogeen. Hoe ouder en hoe vetter je als man wordt, hoe vrouwelijker." Bij een vrouw gebeurt hormonaal het tegenovergestelde. “Bij hen verplaatst het vet zich van de benen en billen naar de buik. De hoeveelheid vrouwelijke hormonen in het lichaam daalt, en de mannelijke hormonen krijgen relatief meer kracht. Vrouwen krijgen zo een mannelijker vetverdeling."

4. Mannen hebben er minder vaak last van

Voor vrouwen is de kans op klachten door de overgang groter. Volgens Moorman krijgt 80 procent van hen in zekere mate last en bij 2 op de 10 vrouwen zijn die klachten ernstig. Bij mannen gaat het om 12 procent die kampt met klachten.

5. De midlifecrisis heeft er weinig mee te maken

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, gaat die meestal juist vooraf aan de overgang. Voor zover die hele crisis al bestaat. Psycholoog Jeffrey Wijnberg gelooft er niet zo in. In de DSM-5, het standaardwerk voor de psychiatrie, komt de midlifecrisis niet voor. Volgens hem is het meer een excuus om fout gedrag goed te praten.

In de praktijk komt Wijnberg bijna altijd hetzelfde tegen: "Hij gaat vreemd, zij komt erachter. Hij voelt zich betrapt en toch ook wel schuldig, zij is woedend, maar heeft al zoveel in die relatie geïnvesteerd dat ze toch niet bij hem weg wil, en er dus voor vecht om die relatie te behouden. Psychisch kan zij dan niet geloven dat hij niet meer om haar geeft. Nee, hij moet wel een midlifecrisis hebben. En dan word ik verzocht om hem daarvoor te behandelen." Wijnberg ziet de midlifecrisis als een populaire term om de verantwoordelijkheid voor je eigen handelen te ontlopen en de schuld buiten jezelf te leggen. "Het is vooral een herkenbaar containerbegrip voor iemand die ineens opvallende fratsen uithaalt voor zijn of haar doen."

Wijnberg spreekt liever van faseproblematiek dan van de midlifecrisis. "Je hebt in het leven veel verschillende fases, waaronder de is-dit-het-dan-fase. Als de helft van je leven voorbij is, kun je teleurgesteld zijn over wat er van je geworden is. Wat natuurlijk heel veel voorkomt is dat mensen vanuit een soort rouw uit hun verloren jeugd die terug proberen te pakken, door een racefiets of motor aan te schaffen, een plastisch chirurg te bezoeken of het helemaal over een andere boeg gooien, in een poging de dreigende saaiheid van het leven af te wenden en zingeving te zoeken. Dat is een bepaalde vlucht."

Ralph Moorman ziet wel degelijk een verband tussen die bekende midlifeclichés en de hormoonhuishouding. "Je ziet wel dat mannen om het gebrek aan testosteron te compenseren het alfamannetje gaan uithangen; proberen bovenaan in de rangorde te komen, een sportauto kopen, een jongere vrouw veroveren."

6. Mannen googelen zich suf op termen als 'overgang' en 'penopauze', maar praten er zelden over

"Je ziet in de statistieken van Google dat er veel op gezocht wordt, maar mannen hebben het er liever niet over", zegt Moorman. Hij analyseerde dit voor zijn nieuwe boek Hormoonbalans voor Mannen, dat na de zomer zal verschijnen. Aan die zoektermen zie je wat er echt speelt bij de (ouder wordende) man, wat niet helemaal hetzelfde is als wanneer je het ze vraagt.

Dat mannen niet praten over problemen, merkt ook psycholoog Jeffrey Wijnberg in zijn praktijk. "Het grootste verschil tussen mannen en vrouwen is dat mannen überhaupt niet zo snel ergens een probleem van inzien, en vrouwen des te meer."

7. Je leefstijl kan de symptomen van de overgang verminderen (en erger maken)

Genetische aanleg bepaalt voor het grootste deel hoezeer je lijdt onder de overgang, maar je leefstijl speelt ook zeker een rol. In de overgangsjaren kan er veel stress zijn, is er vaak weinig beweging en laat de voeding nogal eens te wensen over. Dat zijn dingen die de klachten kunnen doen verergeren. Wil je de klachten verminderen, dan is er volgens Moorman niet één quick fix: je zult je hele leefstijl moeten aanpakken. Als man is krachttraining bovendien belangrijk, daarbij komt testosteron vrij en spiermassa biedt een belangrijk korset om alles bij elkaar te houden. Zo zak je niet als een poef in elkaar.

8. Er zijn wel middeltjes om de symptomen te bestrijden

Zoals bepaalde kruidenpreparaten of stoffen in voeding die lijken op oestrogenen. Deze fyto-oestrogenen zitten bijvoorbeeld in soja of in geconcentreerde vorm in een overgangssupplement en kunnen bij vrouwen de klachten verminderen, zegt Moorman. “Het is een zoektocht, bij de een werkt het, bij de ander niet.” Als leefstijl en deze middeltjes geen effect hebben, dan is er nog grover geschut: het lichaam dwingen met hormonen. “Je kunt hormonen laten toedienen door een gespecialiseerde arts om de symptomen te bestrijden, in Amerika is dat al jaren populair."