Mijlpaal in oorlog: akkoord tussen VS en taliban over 'verminderd geweld'
Amerika en de taliban hebben een tijdelijke wapenstilstand afgesproken. Vanaf vanavond wordt er een week lang niet gevochten. Daarna volgen gesprekken tussen de strijdende partijen over een vredesdeal. Inzet: het terugtrekken van de meeste westerse troepen.
Het akkoord hing al een week in de lucht. Nu wordt het bevestigd door woordvoerders van de taliban, en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Pompeo. "Dit is een belangrijke stap op een lange weg naar vrede", meldt Pompeo in een tweet.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
De oorlog in Afghanistan duurt al ruim achttien jaar en heeft tienduizenden mensen het leven gekost. De fase die nu aanbreekt, kan beslissend zijn.
We beantwoorden hieronder de belangrijkste vragen over wat zich er precies in Afghanistan afspeelt.
1. Hoe bijzonder is deze vredesdeal?
Dit is een doorbraak. Na lange, uitzichtloze jaren van vechten is er nu voor het eerst een deal tussen de Amerikanen en de taliban, de grootste gewapende en machtigste groep in Afghanistan. Er is achter de schermen in Qatar lang en moeizaam onderhandeld, maar nu liggen er dus echte afspraken. Bijvoorbeeld over de terugtrekking van de Amerikaanse troepen.
Vooral voor president Trump is dit een opsteker. Het beëindigen van de dure oorlogen in het buitenland was één van zijn verkiezingsbeloften. En laat het nu weer een verkiezingsjaar zijn in de VS. Trump wil graag laten zien dat hij inderdaad de man is die de soldaten naar huis haalt. Maar zover is het nog niet, en het kan natuurlijk nog fout gaan.
2. Hoe begon de oorlog ook alweer?
De directe aanleiding vormden de aanslagen van 11 september 2001, toen terreurgroep al-Qaeda de VS aanviel. Gekaapte vliegtuigen vlogen de Twin Towers binnen, en het Pentagon. Die dag kwamen bijna 3000 mensen om.
De top van al-Qaeda, met leider Osama bin Laden, hield zich schuil in Afghanistan. De groep had daar ook trainingskampen. De streng-religieuze taliban, die de macht hadden in Afghanistan, weigerden Bin Laden uit te leveren. Ook een resolutie van de VN-Veiligheidsraad om dat te doen, legden ze naast zich neer.
In oktober 2001 begon de Amerikaanse aanval, operatie Enduring Freedom. In november dat jaar viel de hoofdstad Kabul, en sloeg het talibanregime op de vlucht. Maar verslagen waren ze niet. Wat volgde was een gewapende opstand tegen de westerse troepen in het land. Want veel landen kwamen Amerika te hulp. Ook Nederland. Er zijn nu 160 Nederlandse militairen in het land.
Geholpen heeft dat niet veel, want inmiddels hebben de taliban het halve land weer onder controle. En zijn er nog steeds aanslagen. Osama bin Laden wist te vluchten, maar werd uiteindelijk in mei 2011 door de Amerikanen gedood in buurland Pakistan.
3. Wat is nu precies afgesproken?
Vanaf middernacht Afghaanse tijd gaat de wapenstilstand in. Dus geen aanslagen, geen bermbommen, geen Amerikaanse bombardementen meer. Als de wapenstilstand het houdt, wordt volgende week een vredesakkoord getekend, op 29 februari.
De Amerikanen beginnen dan met het terugtrekken van alvast 4000 van de 12000 militairen in het land. Al is de verwachting dat er nog wel militairen in het land blijven. De taliban beloven plechtig dat Afghanistan geen toevluchtsoord meer zal worden voor terreurgroepen.
Afghanistan in cijfers
Afghanistan is voor de Amerikanen de langstlopende oorlog ooit. Het geweld heeft volgens een inventarisering van het Watson Institute sinds 2001 aan ongeveer 150.000 mensen het leven gekost:
- 2409 Amerikanen
- 1141 bondgenoten (onder wie 25 Nederlandse militairen)
- 42.200 vijandelijke strijders
- 39.000 Afghaanse burgers
De kosten van de oorlog voor de Amerikanen zijn astronomisch: 1000 miljard dollar. Dat is 1.000.000.000.000 dollar.
Goed om te onthouden: dit is een afspraak tussen Amerika en de taliban. De Afghaanse regering is er nog niet bij betrokken. Die wordt door de taliban niet erkend. Dat kan dus een probleem worden, want de Afghaanse premier is helemaal niet blij met deze gang van zaken. De vrees bij veel Afghanen is dat ze niet zonder de Amerikaanse bescherming tegen de taliban op kunnen. Maar de regering-Trump lijkt vastbesloten dit door te zetten.
Het is de bedoeling dat na het ondertekenen van het akkoord de Afghaanse regering apart gaat onderhandelen met de taliban, over de toekomst van het land. Dit wordt het moeilijkste deel. De taliban eisen ook dat voor die tijd 5000 gevangengenomen strijders worden vrijgelaten. De onderhandelingen tussen de Afghanen onderling moeten in maart beginnen. Op neutraal terrein. Duitsland en Noorwegen hebben zich aangeboden
4. Wordt het eindelijk vrede in Afghanistan?
De toekomst voorspellen is lastig, maar de voortekenen zijn niet erg gunstig. De hoop is dat de taliban, als ze de politiek ingaan, zullen stoppen met hun gewapende activiteiten. Maar de vrees is dat het, als ze weer aan de macht komen, een terugkeer betekent naar hun fundamentalistische regime van vóór de westerse inval. Toen hadden vrouwen geen rechten en was muziek (en zelfs vliegeren) verboden. Wat zal overblijven van de vooruitgang die is geboekt op het gebied van bijvoorbeeld vrouwenrechten of democratie?
Afghanistan is vanouds een land van krijgsheren en machtige stamhoofden, die vooral handelen uit eigenbelang. Sommigen zijn nog altijd actief, zelfs in de huidige Afghaanse regering. De kans bestaat dat ze net als vroeger weer onderling gaan vechten, of met de taliban, en dat het land verder in chaos en geweld wegzakt. Voor westerse troepen lijkt het einde van de oorlog in zicht, voor de Afghaanse bevolking is het afwachten.