Microbiologen: we hadden meer kwetsbare groepen moeten testen

"Meer testen had zeker uitgemaakt", zegt hoogleraar microbiologie Bert Niesters van het UMCG in Groningen. "Zo is nagelaten om meer te testen onder kwetsbare ouderen in verpleeghuizen."

Terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie half maart opriep tot zoveel mogelijk testen, koos de Nederlandse regering ervoor op dat moment het testbeleid in te perken. Alleen ziekenhuispersoneel en risicopatiënten werden vanaf toen nog getest. De regering was bang voor een tekort aan testmaterialen.

'Capaciteit niet benut'

Waarom er niet eerder is opgeschaald, is Niesters een raadsel, "want ik heb heel veel overcapaciteit, de hele pandemie lang al. We hebben capaciteit voor 1000 testen per dag. Ik haal er nog maar zo'n 100. Dat is 10 procent. Er komen gewoon geen monsters binnen."

In het laboratorium van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen is het de afgelopen maanden ook nooit echt druk geweest. "Op het hoogtepunt heeft het maar op 40 procent van de capaciteit gedraaid", zegt hoogleraar infectiepreventie Andreas Voss. "Het was soms wel moeilijk om aan testmateriaal te komen, maar er was altijd voldoende." Voss denkt dat geen enkel laboratorium aan de volledige capaciteit heeft gezeten.

Richtlijnen te streng

In het laboratorium van UMC Utrecht werd half april nog geen 50 procent van de capaciteit gebruikt. Inmiddels is dat opgelopen naar 70 procent, zegt hoogleraar microbiologie Marc Bonten van het UMC Utrecht. Hij is van mening dat de onbenutte capaciteit ingezet had kunnen worden om sneller meer zorgmedewerkers te testen.

Eind maart kondigde minister De Jonge van Volksgezondheid aan dat de testcapaciteit naar 17.500 tests per dag zou gaan. De cijfers van het RIVM laten ook zien dat die capaciteit in de verste verte niet is benut. Half april werden de meeste tests afgenomen, ruim 6.800 per dag, ver onder de beschikbare ruimte.

"De richtlijnen voor wie zich kon laten testen waren wellicht te streng en hadden veel sneller uitgebreid kunnen worden", zegt hoogleraar Voss. Hij heeft het idee dat het vooral aan de GGD lag: dat die onvoldoende capaciteit had. En dat de toestroom mede daardoor niet echt op gang kwam. Nederland staat volgens Voss sowieso bekend om terughoudend beleid als het om testen gaat.

Te snel handdoek in de ring gegooid

Naast het testen is het van belang om bron- en contactonderzoek te doen bij mensen die positief zijn getest. Maar vanaf 12 maart 2020 had het contactonderzoek niet langer prioriteit, staat in een richtlijn van het RIVM.

"Ik was verbaasd dat Nederland de handdoek zo snel in de ring gooide", zegt Xander Koolman, gezondheidseconoom van de VU. "Ik zag het als een stap achteruit".

'We hadden gelijk moeten kiezen voor testen en contactonderzoek'

Het contactonderzoek van de GGD beperkte zich sindsdien tot vooral de kwetsbare groepen. Reden was dat het aantal besmettingen zo hard opliep, dat de 250 GGD-medewerkers die belast waren met het bronnen- en contactonderzoek het niet meer aankonden.

"Het was beter geweest als we gelijk hadden gekozen voor testen, contactonderzoek en het sluiten van luchthavens. Dus op een agressieve manier te proberen het virus de samenleving uit te werken. Dat lukt natuurlijk nooit helemaal, maar dan had onze economie minder schade opgelopen. De gevolgen nu zijn echt desastreus", zegt Koolman.

Iedereen met klachten testen

Vanaf aanstaande maandag mag iedereen met klachten zich laten testen bij een GGD. Bij een positieve test wordt een bron- en contactonderzoek gestart. Belangrijk, zei minister De Jonge van Medische Zorg eerder deze week. "Want zo zien we snel waar het virus weer oplaait en kunnen we het direct weer de kop indrukken."

Reactie ministerie van Volksgezondheid

"De vraag naar testen is uiteindelijk lager uitgevallen dan van tevoren werd ingeschat. Maar er bestond grote onzekerheid over hoeveel mensen zich zouden melden voor een test bij het uitbreiden van de doelgroepen.

Er moest ook worden voorkomen dat er te weinig testcapaciteit was voor het aantal doelgroepen dat in aanmerking komt voor een test.

Verder moest er nog veel achter de schermen worden georganiseerd, zoals het inrichten van één landelijk IT-systeem voor de testuitslagen.

Bij het begin van de grootschalige uitbraak was in sommige regio's bron- en contactonderzoek niet goed mogelijk. Veel GGD'en zijn hiermee wel gewoon doorgegaan, eventueel in aangepaste vorm.

Daarnaast hebben de hygiënemaatregelen, zoveel mogelijk thuis blijven, social distancing het aantal besmettingen sterk omlaag gebracht."

De hele reactie van van het ministerie lees je hier.