Economische crisis nieuwe bedreiging voor Assad: 'Iedereen krijgt het nu moeilijk'
In Syrië klinkt voorzichtig weer protest tegen het regime van president Assad. De brute dictator heeft na negen jaar oorlog nog altijd de macht, maar ook onder zijn aanhangers groeit de onvrede. Syriërs kunnen de boodschappen vrijwel niet meer betalen – en dan volgen ook nog strenge Amerikaanse sancties. "Iedereen krijgt het nu moeilijk", zegt correspondent Olaf Koens.
Eieren, melk, tomaten. Het zijn dit soort basisproducten die in Syrië plots een klein fortuin kosten. Het veroorzaakt honger, ook in het overgrote deel van het land dat het regime in handen heeft. "De voedselprijzen zijn in negen jaar oorlog nog nooit zo hoog geweest", zegt correspondent Olaf Koens. Een boodschappenlijstje van zeven producten – cola, wasverzachter, olie, shampoo, eieren, suiker en theebladeren – kost zo een half maandsalaris.
De honger leidt tot woede en wanhoop, en in een aantal zuidelijke plaatsen gaan Syriërs weer de straat op. In de stad Suweida richten de bewoners hun middelvingers naar de propogandaposters van Assad, en er klinken leuzen tegen het regime. Ook in Daraa zijn weer kleine protesten gemeld, de regio waar negen jaar geleden de revolutie begon.
Munt ingestort
Net als in de rest van de wereld heeft de coronacrisis de Syrische economie hard getroffen, met gesloten winkels en bezuinigingen als gevolg. Maar het virus is in Syrië slechts een van de factoren waardoor de bevolking nog amper iets te besteden heeft.
"Dit is een crisis die al veel langer in de maak is en allerlei oorzaken kent.", zegt Koens. "Door de oorlog is Syrië geïsoleerd geraakt. Het land kan door sancties bijna geen handel drijven en is sterk afhankelijk van bondgenoten."
Zo is Libanon voor de Syrische elite van levensbelang. Dankzij de Libanese banken konden Syriërs de sancties ontlopen en toch aan dollars komen. "De banken in Libanon vormen voor Syrië de toegang tot de wereld", zegt arabist Leo Kwarten. Maar dat is grotendeels voorbij, nu Libanon in een diepe bankencrisis verkeert. Kwarten: "Er komt voor Syriërs geen cent meer binnen."
"De Syrische munt is zo volledig ingestort", voegt Koens toe. "Dat raakt iedereen. Het is iets wat wij ons in Nederland amper kunnen voorstellen. Terwijl je inkomen gelijk blijft, worden de boodschappen alleen maar duurder. Je koopkracht neem gigantisch af."
Strengste sancties tot nu toe
En dan volgen deze week ook nog de zwaarste sancties tot nu toe. De Amerikaanse Senaat zal daar vandaag mee instemmen, nadat er maar liefst vijf jaar aan is gewerkt. De nieuwe sancties maken het voor bedrijven wereldwijd vrijwel onmogelijk om nog in Syrië te investeren. Dat betekent dat Russische en Iraanse bedrijven grotendeels buitenspel worden gezet. Landen waarvan Syrië afhankelijk is.
"Het is een paardenmiddel", vertelt Koens. "De prijs van de sancties zal voornamelijk worden betaald door de bevolking. Het doel is dat de Syriërs zich verraden zullen voelen door het regime. De vraag is of dat gaat gebeuren. In landen als Iran, Rusland en Noord-Korea voedt het vooral het sentiment: 'zie je wel, iedereen is tegen ons'. Dat kan het regime ook in zijn voordeel gebruiken."
Kat met negen levens
Wie weet werkt dit keer het middel en is het inderdaad zo dat Assad hierdoor nog meer steun verliest, zegt Koens. En Kwarten vertelt: "Nu al zie je dat families die hun zonen hebben geofferd in het leger, zich meer en meer afvragen wat ze er voor terugkrijgen: hebben we dat offer alleen maar gebracht om de rijken te bekostigen?"
Maar ook de rijkste man van Syrië, Rami Mahklouf, heeft Assad onlangs de rug toegekeerd. "Dat is nota bene de neef van Assad", vertelt Koens. "Hij slaat nu – weliswaar nadat hij het regime plots vele miljoenen moest betalen – allerlei taal tegen hem uit. Dat is een teken aan de wand."
Toch zal Assad niet zomaar wankelen, menen Kwarten en Koens. "De echte macht ligt nog altijd bij president en de hoofden van de veiligheidsheidsdiensten, zoals Maher Assad, de broer van de president", vertelt Kwarten. Ook Koens noemt Assad 'een kat met negen levens'. "Zijn einde is, net als de oorlog, al vaak genoeg ten onrechte voorspeld."
'Caesar Act' vernoemd naar Syrische fotograaf
De Amerikaanse sancties worden van kracht onder de Caesar Act. De naam van de wet verwijst naar het pseudoniem van een Syrische fotograaf, die in de gevangenis tienduizenden foto’s maakte voor de militaire inlichtingendiensten.
Olaf Koens: "Caesar moest het martelen en doden van politiek gevangenen documenteren voor het regime. De fotograaf heeft daar altijd kopieën van bewaard en is na een aantal jaar in de oorlog naar het buitenland gevlucht. Zijn foto's vormen sindsdien een enorme berg aan bewijsmateriaal van de verschrikkingen in Syrische gevangenissen. Het regime blijft ontkennen dat er wordt gemarteld, maar behalve het bewijsmateriaal van mensenrechtenorganisaties en ooggetuigen is er ook dit, de veiligheidsdiensten die de martelingen zelf in beeld brengen. Het is heel zwaar belastend materiaal."
De naam van de wet is dus een eerbetoon aan de dissident, van wie de foto's ook in het Amerikaanse Congres werden vertoond.