Corona treft probleemwijken extra hard: 'deltaplan' nodig voor aanpak
Grote zorgen over de ruim één miljoen inwoners van probleemwijken. De problemen met armoede en achterstanden in deze wijken zorgen ervoor dat burgemeesters in heel het land alarm slaan. Ze roepen de landelijke politiek op tot een gezamenlijk 'deltaplan' van 20 jaar. "Als we dit nu niet doen, dan zetten we een hele generatie, juist in die meest kwetsbare wijken aan de kant bij het vuil", zegt burgemeester Jan Hamming van Zaanstad namens vijftien grote gemeenten.
Het gaat om ruim een miljoen inwoners bij wie de problemen zich opstapelen. De werkloosheid stijgt, de overlast neemt schrikbarend toe en het onderwijsniveau daalt. Dit zeggen burgemeesters met probleemwijken tegen onze onderzoeksredactie.
Dubbele crisis
"Wat je ziet is dat de coronacrisis nog eens boven op de crisis kwam waar deze wijken al middenin zaten", zegt burgemeester Marcouch van Arnhem. Hetzelfde beeld heeft burgemeester Depla van Breda: "De coronacrisis is in de probleemwijken extra hard aangekomen." Hij noemt de coronacrisis voor de probleemwijken de lakmoesproef waarbij al langer bestaande problemen extra goed zichtbaar worden.
"Om de bewoners in deze wijken weer perspectief te bieden en weer uit het dal te laten komen hebben we het Rijk nodig", zegt burgmeester Jan Hamming van Zaanstad. "We moeten investeren in onderwijs, jongerenproblematiek, maar er moet ook geïnvesteerd worden in betere woningen."
De problemen treffen ook scholieren, onder wie de 12-jarige Chaima. Zij woont veel te klein en kan zich zo nauwelijks concentreren voor school, zoals te zien is in deze video:
Meer armoede
De gemeenten geven aan dat de armoede in de wijken het afgelopen jaar verder is toegenomen. Het aantal bijstandaanvragen in Rotterdam is het afgelopen jaar weer met drieduizend gestegen. Terwijl het de afgelopen jaren juist flink was afgenomen. "Bijna alle winst die we hadden geboekt in het terugdringen van het aantal bijstandsuitkeringen is door de coronacrisis weer teniet gedaan."
In de kwetsbare wijk Woensel-Zuid in Eindhoven is het aantal bijstandsaanvragen het afgelopen jaar met tien procent gestegen.
In Groningen zien ze bijna een verdubbeling van het aantal aanvragen voor een noodbudget, geld voor kwetsbare mensen die snel hulp nodig hebben. Er is sprake van een enorme achteruitgang in inkomen, waardoor mensen hun woonlasten niet meer kunnen betalen, aldus de gemeente.
Het aantal huishoudens dat zich meldt bij de voedselbank loopt snel op, zien ze in Amsterdam. In de achterstandswijk Indische buurt Oost gaat dat het hardst, hier komen nu twee keer zoveel mensen eten halen als voor de crisis.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Hogere werkloosheid
Armoede ontstaat doordat veel mensen in probleemwijken hun baan zijn kwijtgeraakt. Het aantal werkloosheidsuitkeringen in de vijf meest kwetsbare wijken van Zaanstad is fors gestegen. In de probleemwijk Kogerveldwijk met maar liefst 67 procent. Gemiddeld steeg de werkloosheid in Zaanstad met 35 procent.
Het zijn vooral werknemers met flexibele contracten, zzp'ers en jongeren die hun werk verliezen. Maar ook tieners raken door het sluiten van de horeca hun inkomen kwijt. Deze jongeren leveren een bijdrage aan het gezinsbudget, maar dat is nu ook vaak weggevallen.
Dit levert volgens burgemeester Marcouch van Arnhem vervolgens veel stress op in deze gezinnen, want de vraag is of ze hun huur of boodschappen nog wel kunnen betalen. "Mensen die in deze wijken wonen zijn vaak aan het overleven in plaats van dat ze aan het leven zijn."
Verslechterde gezondheid
Doordat mensen veel thuis zitten opgesloten, weinig bewegen en ongezond eten, gaat de gezondheid achteruit. De gemeente Schiedam noemt de situatie in hun wijken Nieuwland en Oost 'zorgelijk'. Er is sprake van psychosociale problemen en weinig toekomstperspectief. 'Bij een deel van de bewoners is het een kwestie van overleven en dat is door de coronacrisis alleen maar verslechterd.'
Leerachterstanden
Door de lange schoolsluiting zijn de leerachterstanden in de probleemwijken nog verder achterop geraakt. Uit onderzoek blijkt dat kinderen in Utrecht het afgelopen schooljaar 20 procent minder vooruitgang hebben geboekt dan voorgaande jaren. Bij leerlingen van lager opgeleide ouders loopt de achterstand op tot 55 procent.
Daarbij speelt ook mee dat ouders in deze wijken zich onmachtig voelen om hun kinderen bij te staan bij het maken van huiswerk, zeggen wijkmedewerkers in Amsterdam. Dat komt omdat ze zelf weinig opleiding hebben. Daarnaast kunnen de kinderen niet rustig werken door de krappe behuizing en omdat gezinnen de computer moeten delen.
Deze crisis vergroot de verschillen tussen leerlingen, volgens de gemeente Rotterdam. Zo zijn er vijftig procent minder stageplekken voor mbo'ers in de regio Rijnmond ten opzichte van 2019.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Verkiezingen pleidooi
De burgemeesters willen dat het nieuwe kabinet bij de formatie het Deltaplan voor de wijken in het regeerakkoord vastlegt, niet voor vier, maar voor een periode van twintig of dertig jaar. 'We hebben een commitment nodig van vier of vijf kabinetten', zegt burgemeester Ahmed Marcouch van Arnhem. Maar of dat gaat gebeuren is nog maar de vraag....
RTL Nieuws heeft de nieuwe verkiezingsprogramma's van de huidige Tweede Kamerfracties doorgenomen. Daaruit blijkt dat slechts 4 van de 14 partijen specifieke plannen hebben voor kwetsbare wijken.
Zo wil de VVD de veiligheid in de probleemwijken verbeteren door meer te laten surveilleren en overlast tegen te gaan. DENK wil de successen van het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid (NPRZ) gebruiken voor de zogenoemde prachtwijken. De ChristenUnie benoemt summier dat ze deze wijken willen herstructureren. De PvdA is de enige partij die ook een bedrag noemt, zij willen honderden miljoenen euro's steken in het leefbaar maken van achterstandswijken.
Geen enkele andere zittende partij benoemt deze kwetsbare wijken in hun verkiezingsprogramma. Wel staan in verschillende partijprogramma's plannen die voor de inwoners van deze wijken belangrijk zijn. Het gaat dan om beter onderwijs, nieuwe woningen en meer wijkagenten of bijvoorbeeld armoedebestrijding.
Kort na de eerste coronagolf vorig jaar trokken de burgermeesters ook al aan de bel. In een manifest waarschuwden ze al voor verontrustende problemen, die ze nu een jaar later werkelijkheid zien worden.
De gemeenten hebben het afgelopen jaar al wel extra miljoenen euro's van het Rijk gekregen, maar dat was om de eerste nood te lenigen. Maar dat is volgens de burgemeesters absoluut niet genoeg voor de komende jaren.
Verantwoording
Voor dit onderzoek heeft RTL Nieuws zesendertig gemeenten benaderd met zwakke achterstandswijken, achttien gemeenten hebben gereageerd. Gemeenten is gevraagd of de problemen in de achterstandswijken het afgelopen jaar op de punten armoede, werkloosheid, gezondheid, criminaliteit/overlast, onderwijs en huisvesting zijn verslechterd of verbeterd. Niet in alle gevallen waren er al harde cijfers beschikbaar, maar zijn de antwoorden gegeven op basis van ervaringen en gesprekken met diensten in de wijken.
De volgende gemeenten hebben informatie aan RTL Nieuws gegeven en zijn meegenomen in dit onderzoek: Amsterdam, Arnhem, Breda, Den Haag, Groningen, Utrecht, Nieuwegein, Rotterdam, Schiedam, Tilburg, Terneuzen, Almelo, Oss, Lelystad, Eindhoven, Venray, Haarlem en Zaanstad