'Psychische problemen rond zwangerschap komen veel voor, praat erover'

10 procent van de vrouwen krijgt tijdens of na de zwangerschap een angststoornis en/of depressie en 0,1 procent een psychose. Dat betekent dat ruim één op de tien vrouwen rond de zwangerschap serieuze psychische klachten heeft. Zou er dan niet veel meer over moeten worden gepraat?

Blij met de aandacht

"Zeker", zegt gynaecoloog Marieke Paarlberg van Gelre ziekenhuizen Apeldoorn. Zij zet zich al 17 jaar in om psychische problemen rond de zwangerschap bespreekbaar te maken. Ze is blij met de door Denise Hilhorst en Maarten Dallinga gemaakte podcast, die onderdeel is van de campagne Hey, het is oké van het ministerie en maandag met de eerste aflevering komt.

Vrouwen die psychische klachten hebben, beginnen daar vaak niet uit zichzelf over, is haar ervaring. "Veel vrouwen hebben een heel duidelijk beeld over hoe zwangerschap, bevalling en moederschap eruit moeten gaan zien, ook door sociale media, waarop meestal alleen de extremen worden gedeeld. Als het dan anders gaat dan hoe ze dat voor ogen hadden, hebben ze het gevoel dat ze falen en ontstaan er schuld en schaamte."

'Ik dacht: ik ga dit rocken'

Dat herkent Maria, die in de podcast vertelt over haar postnatale depressie. "Ik had er ontzettend veel zin in. Ik was 41 weken en twee dagen zwanger en wilde heel graag spontaan bevallen. Vrouwen doen dit al duizenden jaren, ook ik kan dat prima zonder medicijnen, dacht ik. Mijn pijngrens is hoog, ik dacht: ik ga dit rocken." 

"Dat bleek dus niet het geval. Ik heb een morfinepompje gehad. En toen hij op mijn buik werd gelegd, was ik zó ontzettend moe. Ik dacht niet: mijn kind is er, eindelijk! Ik was gewoon helemaal wappie. Ik zag de bevalling als één grote failure. En ik voelde me zo schuldig: waarom kunnen anderen dit wel zonder pijnstilling, en ik niet?"

Heel zware zandzak

"Er waren de afgelopen maanden periodes waarin ik me nergens toe kon zetten. Ik kan het het best omschrijven alsof er een soort heel zware zandzak in je lijf zit die je constant naar beneden trekt. En ont-zet-tend moe, en gewoon héél kwetsbaar."

Wanneer heb je een grotere kans op psychische problemen rond de zwangerschap?

Volgens Paarlberg zijn er een aantal factoren die van invloed zijn op het ontwikkelen van een (postnatale) angststoornis, depressie of psychose:

• Erfelijkheid. Heeft één van je ouders of een broer of zus psychische problemen (gehad)?
• Psychosociale factoren. Hieronder vallen allerlei problemen die je gevoel van veiligheid kunnen aantasten, zoals relatieproblemen, financiële problemen, een onzekere huisvestingssituatie of een geschiedenis met mishandeling.

Paarlberg wil dat verloskundigen, artsen en kraamzorgmedewerkers meer aandacht hebben voor mogelijke psychische klachten. "Er is bijvoorbeeld een vragenlijst waarmee ze kunnen screenen of een vrouw een verhoogde kans heeft op deze klachten."

Kwetsbaarheid 

"Als daar uitkomt dat een vrouw een bepaalde kwetsbaarheid heeft, dan kunnen ze vragen hoe ze zich voelt en of ze hulp wil, en aangeven dat ze niet de enige is die zich zo voelt. Dat zou al een groot verschil maken."

Sanne vertelt in de podcast dat zij het heel moeilijk vond om anderen te vertellen dat zij niet op die roze wolk zat. "Er was amper iets over postnatale depressies bekend in mijn omgeving."

Schaamte

Tijdens haar zwangerschap gedroeg ze zich zoals van haar verwacht werd: "Alles is leuk en genieten. Dat kende ik niet, maar ik deed eraan mee omdat ik dacht dat het hoorde. Je gaat je heel erg schamen omdat je dat niet voelt."

Sanne had twee collega's die ook zwanger waren, ze bevielen kort na elkaar. "Dan ga je appjes uitwisselen, foto's enzo. Zij schreven dingen als: 'Wat heerlijk, we zijn lekker op pad geweest' en 'Kijk die kleine, ze is nu aan het lachen. Gaat het bij jou ook zo?' Ik durfde niet aan hen te vragen of zij zich net zo voelden als ik. Dat voelde taboe."

Wanneer treden psychische klachten rond de zwangerschap op?

Een angststoornis kan al vóór de bevalling beginnen, zegt Paarlberg. Het gaat daarbij in het bijzonder om angsten die te maken hebben met de bevalling of dingen die mis kunnen gaan met het kindje.

Ook een depressie kan, anders dan de naam postnatale depressie doet vermoeden, zowel voor als na de bevalling beginnen. Een postnatale depressie is duidelijk iets anders dan kraamtranen of babyblues. "Rond de vier dagen na de bevalling heeft bijna iedere vrouw hier last van, dat is geen enkele reden tot zorg. Pas als die niet overgaat, is het zorgelijk."

Postnatale psychoses, die gelukkig zelden voorkomen, ontstaan bijna altijd kort na de bevalling, al na een paar dagen. "Belangrijke indicatoren hiervoor zijn dat een moeder bijna niet slaapt of heel druk wordt. Dan is het goed om als familie extra alert te zijn of het wel goed gaat."

Ook Paarlberg wil dat het taboe binnen families en vrienden verdwijnt. "Ik hoop dat ook zij het gesprek durven aan te gaan met een vrouw als ze zich zorgen maken om haar. Vraag hoe ze zich echt voelt. En stel bijvoorbeeld voor dat ze een afspraak maakt bij de huisarts. Die heeft een praktijkondersteuner GGZ, die kan inschatten welke hulp iemand nodig heeft."

Niet alles is leuk

Daarnaast zouden moeders zelf moeten uitspreken dat niet alles aan een zwangerschap, bevalling en kind leuk is. "Het zou heel erg helpen als vrouwen weten dat het oké is om niet alles de hele tijd geweldig te vinden, en als ze weten dat er hulp is als ze te vaak of te lang ongelukkig zijn."

Dat die hulp er is, wist Eline gelukkig. Zij is opgeleid tot orthopedagoog en wist vanuit haar werk het een en ander over postnatale depressies. Ook had ze iemand in haar omgeving die het zwaar had na de bevalling. Eline beviel in april 2019 van haar zoontje.

Risicofactoren

"Ik had er wel rekening mee gehouden dat het zwaar kon zijn om voor een kindje te zorgen, maar een depressie had ik niet verwacht", vertelt ze aan RTL Nieuws. "Maar het gebeurde toch, al na drie dagen. Achteraf kun je zeggen dat er risicofactoren waren: het zwanger worden was moeilijk gegaan, de zwangerschap pittig, de bevalling was zwaar en twee of drie nachten na de bevalling had ik nog steeds niet geslapen."

"Op een ochtend wilde ik simpelweg niet meer. Ik heb aan de bel getrokken en inmiddels ben ik gelukkig hersteld. Maar de depressie beïnvloedt wel hoe ik als moeder ben."

Schuldgevoel

"Ik heb me, toen ik heel erg depressief was, schuldig gevoeld dat ik er niet genoeg voor mijn zoontje kon zijn. Dat is nu weg, maar ik ben wel sneller bezorgd over of het wel goed met hem gaat en of mijn depressie niet te veel invloed op hem heeft gehad."

"Ook kan ik me heel schuldig voelen als ik boos ben geworden op hem. Mijn vriend zegt dan: iedereen wordt weleens boos op zijn kind. Maar ik heb het gevoel dat dat niet mag, dat ik het nu allemaal goed moet doen omdat ik in het begin zo veel met mijn zoontje heb gemist."