Grootste fraudezaak ooit in Duitsland: wat wist de regering-Merkel?
Bondskanselier Angela Merkel en haar belangrijkste ministers moeten zich voor een parlementaire commissie verantwoorden. Die onderzoekt de rol van de regering bij het grootste financiële schandaal uit de naoorlogse Duitse geschiedenis, de miljardenfraude bij voormalig beurslieveling Wirecard.
Was het toezicht door de politiek gebrekkig en naïef, is de vraag. Vandaag verschijnt minister van Financiën Scholz voor de commissie, morgen Merkel zelf. Het vormt het slotstuk van de parlementaire enquête, die afgelopen maanden zo’n tachtig betrokkenen ondervroeg. "Door de lockdown zijn alle theaters in Duitsland dicht, maar dit onderzoek compenseert dat volledig", zegt journalist Michael Maier van de Berliner Zeitung.
Enorme winst
De geruchtmakende zaak draait dus om Wirecard, een inmiddels failliet fintechbedrijf dat betalingsverkeer in Duitsland regelde. Denk aan Adyen bij ons. Het bedrijf draaide enorme winsten en groeide uit tot de lieveling van de Duitse financiële wereld. Duitse en buitenlandse investeerders, groot en klein, staken vele honderden miljoenen in het bedrijf. Op het hoogtepunt in 2018 was Wirecard 28 miljard euro waard, met meer dan 5000 werknemers wereldwijd.
Zomer vorig jaar kwam het keerpunt. Accountant Ernst & Young, die al tien jaar de boekhouding doet en bij eerdere meldingen niets vond, ontdekte nu wel onregelmatigheden. Een bedrag van 1,9 miljard euro zou op rekeningen van banken in Azië staan, maar werd nooit gevonden. Waarna justitie erop dook, het bedrijf instortte zodra de aandelen kelderden, en de beurswaarde verdampte. In de tussentijd verdwenen nog eens honderden miljoenen, denkt het Duitse Openbaar Ministerie.
Correspondent Jeroen Akkermans: "Wirecard begon ooit als betalingsbedrijfje voor porno en casino's. Een sector die toen als een van de eersten inzette op onlinebetalingen. Wirecard groeide uit tot het techbedrijf dat Duitsland in de Champions League van de techindustrie zou brengen. Maar het bleek een organisatie die al snel in criminele handen terecht was gekomen."
Wirecard schopte het met een soort piramidespel tot de DAX, de index van de dertig belangrijkste Duitse bedrijven, zegt Akkermans. "Een techfirma uit Beieren in de DAX die wereldwijd online betalingen doet en over een Duitse banklicentie beschikt. Het zou een boegbeeld van betrouwbaarheid moeten zijn. Maar met uitzondering van een paar journalisten heeft iedereen zich erin laten luizen."
Niet-bestaande klanten
De 1,9 miljard euro die nu zoek is, heeft waarschijnlijk nooit bestaan, zegt Akkermans. "Ze zijn opgevoerd bij niet-bestaande rekeningen van niet-bestaande klanten. Niemand had overzicht over de wereldwijde activiteiten van Wirecard. Maar de gretigheid van politici om het bedrijf ruim baan te geven, is stuitend. Al in 2008 kwamen de eerste onregelmatigheden aan het licht, maar maatregelen bleven uit."
De onderzoekscommissie richt zich nu op wat de politieke elite wist en deed. Akkermans: "Vandaag is minister van Financiën Scholz aan de beurt. Hij was verantwoordelijk voor BaFin, de toezichthouder op de beurs. Op het moment dat de Financial Times zich in Wirecard vastbeet, opende BaFin op voorspraak van Wirecard via het Openbaar Ministerie juist de aanval op de krant. Pikant: Scholz is nu de kanselierskandidaat voor de SPD, de verkiezingen zijn al over vijf maanden."
Morgen staat dan bondskanselier Angela Merkel voor de commissie. "Zij moet uitleggen waarom ze tijdens haar bezoek aan China in 2019 Wirecard heeft aanbevolen bij de Chinese leiders. Dat deed ze op verzoek van een partijgenoot, de oud-minister van Defensie, die door Wirecard als adviseur werd betaald. Terwijl er toen al genoeg geluiden waren dat het bij het bedrijf niet klopte", zegt Akkermans.
Imago
De correspondent verwacht niet dat politici worden gestraft. Zij zijn niet aansprakelijk. "Maar het is zeker in dit verkiezingsjaar een uitermate pijnlijke kwestie. En dat na het sjoemeldieselschandaal bij VW, Audi en Porsche, en een schandaal met de aankoop van mondkapjes. Zo onkreukbaar zijn ze niet, de Duitsers. Het financiele toezicht zal worden verscherpt, om nog iets van het imago te redden", verwacht Akkermans.
Hoofdverantwoordelijk is natuurlijk de leiding van Wirecard. "Topman Markus Braun zit in voorarrest. Hij is ook verhoord, maar heeft zich vooral beroepen op zijn zwijgrecht. De ander, Jan Marsalek, is van de aardbodem verdwenen. Hij is waarschijnlijk met een privévliegtuig naar Belarus gevlogen, maar niemand die dat met zekerheid kan zeggen. Hij was volgens de verhalen sowieso meer avonturier dan bankier. Voor hem was James Bond een geuzennaam", zegt Akkermans.
De conclusies van de parlementaire enquête naar het Wirecare-schandaal worden pas over enkele maanden verwacht – kort voor de verkiezingen.
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.