Honderden ic-verpleegkundigen gezocht, tekort loopt op
De plannen die tijdens de pandemie zijn gemaakt om extra ic-verpleegkundigen aan te trekken of op te leiden hebben nauwelijks succes gehad. Het tekort aan ic-verpleegkundigen is het afgelopen jaar juist verder toegenomen. Ook nu de coronazorg fors is afgeschaald, hebben ziekenhuizen de komende jaren honderden extra verpleegkundigen nodig voor de intensive care.
In 2020 waren er zonder coronacrisis al 218 extra verpleegkundigen nodig op de ic. Er kwamen er - ondanks de extra hoge urgentie tijdens de coronapandemie - uiteindelijk maar 154 bij. Dat zijn er tientallen te weinig en dat gat wordt de komende jaren alleen maar groter, zo blijkt uit cijfers van het Capaciteitsorgaan, het instituut dat berekent hoeveel personeel de zorg nodig heeft.
Weinig animo voor opleiding
Ook de aanmeldingen bij de ic-opleiding blijven ver achter bij wat noodzakelijk is. Er hebben zich wel enkele tientallen verpleegkundigen meer aangemeld voor de ic-opleiding dan het jaar daarvoor. Desondanks blijven vier op de tien noodzakelijke opleidingsplekken leeg. Er hadden 775 nieuwe ic-studenten moeten instromen, uiteindelijk begonnen er vorig jaar slechts 442 aan de opleiding.
De instroom van nieuwe studenten bij de ic-opleiding loopt al een paar jaar achter bij wat nodig is. "Daar moet verandering in komen", waarschuwt Victor Eiff, directeur van het Capaciteitsorgaan. "Anders wordt de achterstand nooit ingelopen en dat betekent dat er onvoldoende capaciteit is om patiënten op een goede manier te verzorgen."
Barmhartige Martha
Ziekenhuisbestuurders moeten de mouwen opstropen en aan de slag om het oplopende tekort aan verpleegkundigen aan te pakken, zegt Doekle Terpstra. Hij is voorzitter van een commissie die door het ministerie van Volksgezondheid in het leven is geroepen om de minister te adviseren hoe de personeelstekorten in de zorg aan te pakken. "Als ze er niets aan doen, dan zullen er wachtlijsten ontstaan, nog meer operaties worden uitgesteld en blijven ziekenhuisbedden leeg staan."
Terpstra stelt dat ziekenhuisbestuurders nog altijd denken dat mensen graag in de zorg werken en dat doen vanuit de motivatie als een 'barmhartige Martha'. "Die tijd is voorbij, ze willen vooral gerespecteerd en behandeld worden als een eigentijdse zorgprofessional."
Plan extra ic-verpleegkundigen levert weinig op
Ziekenhuizen kampen al jaren met personeelstekorten op de ic. Maar het afgelopen jaar werd pijnlijk duidelijk wat daar de gevolgen van kunnen zijn bij een grote gezondheidscrisis. Collega's van andere afdelingen in het ziekenhuis, zoals operatieassistenten, anesthesiemedewerkers en verpleegkundigen moesten op de ic's bijspringen. Met als gevolg dat meer dan honderdduizend reguliere operaties niet door konden gaan.
Na de eerste coronagolf van vorig jaar werd er in de zomer een plan gemaakt zodat er meer ic-verpleegkundigen beschikbaar zouden zijn bij de tweede golf. Maar van dat plan van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) is in de praktijk niet veel terechtgekomen. Zo was het idee om aan bestaande ic-verpleegkundigen te vragen om hun contracten op te hogen zodat ze meer uren konden werken. De cijfers van het Capaciteitsorgaan laten daar geen enkel effect van zien. Ook het aantrekken van herintreders liep vaak vast op bureaucratische problemen, zegt Doekle Terpstra.
Ic-verpleegkundige Jennifer Yohannes was hoopvol over het LNAZ-plan en dacht: het gaat verbeteren. "Dat is iedere keer zo binnen de zorg dat er hartstikke mooie rapporten geschreven worden, maar op de lange termijn zie je daar niets van terugkomen." Zo stond er in het plan dat er extra kinderopvang zou worden geregeld voor personeel, maar die kwam er niet. "Het is niet eens gevraagd", zegt Jennifer. Inmiddels heeft ze de ic ingeruild voor een andere afdeling binnen het ziekenhuis.
En hoewel er dus te weinig nieuwe ic-verpleegkundigen bijkomen, valt de uitstroom van verpleegkundigen op de ic's mee. Beroepsorganisaties waarschuwden meermaals dat veel ic-verpleegkundigen, door de zware belasting tijdens de pandemie, zouden vertrekken.
Vrees voor meer vertrek
De uitstroom van het aantal ic-verpleegkundigen was vorig jaar wel iets hoger dan het jaar daarvoor. Door (vroeg-)pensioen of ander werk vertrokken vorig jaar ruim 400 ic-verpleegkundigen, ongeveer 40 meer dan het jaar daarvoor.
Toch vreest hoofdverpleegkundige Suzanne Heijmenberg van het Amsterdam UMC dat er straks nog wel verpleegkundigen van haar afdeling zullen vertrekken. "Je ziet steeds meer wanhoop. Dat is een zwaar woord, maar je ziet het wel. Ik zag twee meiden met de koppies naar beneden de zaal oplopen, zo van: daar gaan we weer."
Ic-verpleegkundige Aida is daar een goed voorbeeld van. Zij vertrok na ruim 20 jaar van de intensive care. Lees hieronder haar verhaal:
Na ruim 20 jaar op ic stopt Aida: 'Geen waardering'
Hoewel er grote tekorten zijn aan ic-verpleegkundigen, heeft Aida Samaniego (52) sinds mei toch het ziekenhuis vaarwel gezegd. Na meer dan 20 jaar op de ic, is ze nu overgestapt naar op de eerste hulppost van luchthaven Schiphol. Ze vangt medewerkers en reizigers op die ziek of onwel zijn geworden.
De afgelopen jaren heeft ze bij verschillende ziekenhuizen in Noord-Holland op de intensive care gestaan en het laatste jaar de meest ernstig zieke coronapatiënten verzorgd. "Ik was alleen maar bezig met mensen in leven te houden. Mensen verzorgen zoals je dat normaal gewend was, daar was geen tijd voor", zegt Aida. Toch is dat niet de reden dat ze het ziekenhuis heeft verlaten. Ze mist de financiële waardering, maar er is iets anders dat haar nog veel meer steekt.
Aida heeft haar opleiding in het ziekenhuis gevolgd. Deze zogenaamde in-service opleiding staat gelijk aan een mbo-opleiding. Maar ondanks dat ze al jaren op de ic staat, willen ziekenhuizen dat bepaalde taken in de toekomst alleen nog maar door hbo-verpleegkundigen worden uitgevoerd.
"Tijdens de eerste golf had ik de verantwoordelijkheid over 4 of 5 patiënten en moest daarnaast buddy's begeleiden. Mijn patiënten waren zeer ernstig ziek. Opeens was ik wel geschikt om voor deze ernstig zieke patiënten te zorgen. Toen maakte het niet uit of ik in-service of hbo opgeleid was. De zorg was zeer intens. Familie mocht er niet bij zijn. Ik moest familie telefonisch op de hoogte houden en mensen melden dat hun geliefde was overleden. En toen de ic's weer leegstroomden, kwam de discussie dat ik bepaalde taken in de toekomst niet meer mocht uitvoeren weer terug en dat stuitte mij tegen de borst."
Verder vindt ze dat ziekenhuizen weinig rekening houden met de persoonlijke wensen van verpleegkundigen. "Dat vinden ze te lastig. Een paar jaar geleden wilde ik een paar maanden verlof om op de Antillen te werken, maar dat kon allemaal niet. Het was take it or leave it. Het luisteren naar dit soort wensen is belangrijk om verpleegkundigen voor het vak te behouden." Nu werkt ze sinds kort op de luchthaven en heeft ze wel geld moeten inleveren, maar met plezier naar je werk gaan, is uiteindelijk belangrijker dan geld, zegt Aida.
De ziekenhuizen erkennen dat er nog veel meer ic-verpleegkundigen nodig zijn en opgeleid moeten worden. Om medewerkers te behouden geven we ze meer inspraak en krijgen ze de mogelijkheid om door te leren. Maar de overheid zal ook met meer geld over de brug moeten komen om de arbeidsvoorwaarden van verpleegkundigen te verbeteren, zeggen de NVZ en NFU, de koepels van ziekenhuizen.