Vaccinatieplicht zoals in Amerika gaan we hier niet zien, zeggen experts
De druk om een vaccin te nemen wordt opgevoerd in de Verenigde Staten. Grote bedrijven als Google en Facebook gaan vaccinaties verplichten voor werknemers die op kantoor willen werken. Ook het Witte Huis zal eisen dat Amerikaanse ambtenaren een prik nemen, anders moeten zij zich regelmatig laten testen. Situaties die we in Nederland niet zullen gaan zien, zeggen experts.
Wie in Amerika geen vaccin wil nemen, krijgt het op een groeiend aantal plekken een stuk moeilijker. Zo zal alle ambtenaren van de federale overheid worden gevraagd een vaccin te nemen. Het gaat om miljoenen mensen. Wie weigert, moet zich vaak laten testen, maskers blijven dragen en afstand houden, zo maakt Biden vanavond bekend. In uiterste gevallen kan het leiden tot ontslag voor bepaalde ambtenaren die werken met kwetsbare mensen.
Ook het bedrijfsleven selecteert meer aan de deur: Google en Facebook willen alleen nog gevaccineerden toelaten op de werkvloer. Netflix stelt vaccinaties verplicht voor alle acteurs en medewerkers in Amerikaanse studio's. Het aantal Amerikaanse universiteiten dat een vaccinbewijs eist, staat nu op 400.
Lichaam onaantastbaar
Anders dan in Amerika, Frankrijk en Italië kunnen Nederlandse werknemers niet verplicht worden om een vaccin te nemen, verduidelijkt onderzoeker arbeidsrecht Rachel Rietveld van de Universiteit van Amsterdam. "Dat zou een inbreuk zijn op artikel 11 van onze Grondwet: het recht op onaantastbaarheid van het lichaam. Dat gaat in principe boven alles."
Ook de AVG, de Algemene Verordening Gegevensbescherming, is van belang. "Die geldt voor iedereen. Daaruit volgt dat je werkgever niet naar je gezondheidsgegevens mag vragen. Zo hoef je geen vragen over je klachten te beantwoorden als jij je ziek meldt. Je hebt recht op privacy. Ook de vraag van je werkgever of je een vaccin hebt genomen, hoef je dus niet te beantwoorden. Een bedrijfsarts mag dit wel weten, maar mag niks met de informatie doen."
Niet zomaar ontslagen
Maar er zijn altijd uitzonderingen te bedenken, zegt Rietveld. "Dat is het mooie en ook vaak het lastige aan het recht. Zo heb je een wetsartikel over goed werknemer- en werkgeverschap. Die kan altijd van pas komen in specifieke gevallen. Stel dat je als zorgmedewerker werkt op een ic en geen vaccin wilt nemen, dan kan het ziekenhuis mogelijk wel eisen dat je op een andere afdeling moet werken. Het argument is dat ernstig zieke patiënten beschermd moeten worden. Een breed belang dat vermoedelijk zwaarder weegt dan het individuele recht."
Tot ontslag mag het niet zomaar leiden en het gaat alleen op in uiterste gevallen, benadrukt Rietveld. "Dat gezondheidsargument geldt niet voor een fabriek waar werknemers aan een lopende band staan. Een werkgever kan dan vaak minder ingrijpende maatregelen nemen, zoals bijvoorbeeld het ophangen van spatschermen."
De grootste werknemersorganisatie FNV zegt dat de discussie hier in Nederland eigenlijk nog niet speelt. "Maar ons standpunt is duidelijk: een vaccinverplichting is een inbreuk op een grondrecht en mag dus niet worden opgelegd door de overheid en werkgevers", zegt een woordvoerder.
Vaccinatiebereidheid hoog
Dat beaamt ook VNO-NCW, de werkgeversorganisatie. "Op dit moment speelt deze discussie niet of nauwelijks onder onze leden. Anders dan in de VS kennen we in Nederland een zeer hoge vaccinatiebereidheid (90 procent) en staat het huidige Nederlandse recht het niet toe."