Odessa, kroonjuweel van Oekraïne, bereidt zich voor op zwartste scenario
De levendige Oekraïense havenstad Odessa aan de Zwarte Zee is veranderd in een fort en bereidt zich voor op het zwartste scenario. Tot nu toe is de stad redelijk gespaard gebleven, maar een Russische aanval staat vrijwel zeker op Poetins verlanglijstje. Odessa geldt zowel historisch als strategisch als een kroonjuweel.
De belangrijkste monumenten van Odessa zijn al aan het zicht onttrokken. Achter honderden zandzakken ligt het standbeeld van de Franse hertog van Richelieu verscholen. In vredestijd kijkt de stichter van de stad vanaf zijn sokkel naar de Zwarte Zee, maar nu heeft de Russische vloot zich daar verzameld, en moet het icoon beschermd worden voor een komende aanval.
"Het is een prachtige stad", zegt correspondent Jeroen Akkermans. "Met de schitterende Potjomkintrappen, veel cultuur en een heerlijk klimaat. Oekraïners komen er graag. De stad heeft zijn eigen wetten, waar de corruptie en fraude welig tierden, en dat lange tijd een hang naar Rusland kende. Inmiddels kiest Odessa duidelijk voor Oekraïne."
Toegang tot de zee
Rusland zal ongetwijfeld een grote aanval beogen, zegt defensiedeskundige Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies. De grootste havenstad van Oekraïne is voor het land van levensbelang, zeker nu Marioepol, die andere grote havenstad, als verloren kan worden beschouwd. Vanuit het hele land worden goederen via het spoor naar de scheepswerven aangevoerd.
"Als ze Odessa kwijtraken, verliest Oekraïne volledig de toegang tot de zee. Dan zijn ze ook niet meer in staat om hun tarwe uit te voeren naar Afrika en het Midden-Oosten", vertelt Wijninga. Die handel ligt volgens de expert al grotendeels stil door de blokkade van de Russische marine, maar een definitief verlies zal zorgen voor nog grotere economische schade.
Burgemeester Trukhanov vermoedt dat Rusland van plan is om Odessa te omsingelen over land en over zee. Daarmee zouden ze de hele kust kunnen gaan controleren, tot aan Moldavië toe. Daar zijn op dit moment ook Russische eenheden gelegerd in de afvallige, pro-Russische regio Transnistrië. Dat zal Moskou volgens de defensiedeskundige als een grote overwinning zien.
Voorbereid op aanval
Maar Peter Wijninga verwacht geen makkelijke strijd voor de Russen. "We zien op dit moment dat het Russische offensief stokt. Er is een gebrek aan voldoende goederen, brandstof en aan motivatie. We zien dat het moreel van de eenheden niet bijster hoog is."
Dat maakt de Russen volgens Wijninga kwetsbaar voor Oekraïense tegenaanvallen. Hij wijst op de ontwikkelingen van de afgelopen dagen, waarin Oekraïne onder meer Mykolajiv weet te verdedigen, een kustplaats die Rusland moet veroveren wil het kunnen doorstoten naar Odessa.
Ook wijst Wijninga op de uitgebreide voorbereidingstijd. Anders dan Marioepol heeft Odessa wekenlang de tijd gehad om verdedigingslinies te bouwen. Naast zandzakken zullen ook grote ijzeren kruizen het Russische tanks moeilijk maken.
"Die kruizen en zandzakken in Odessa kunnen een aanval behoorlijk vertragen. Dat maakt de Russen kwetsbaar voor Oekraïense antitankwapens of molotovcocktails. Zo kunnen die obstakels zeer effectief zijn."
Historische stad
De Russische marine kan besluiten om de stad vanaf zee plat te bombarderen, zoals hun schepen ook Marioepol hebben aangevallen, maar volgens Wijninga is Odessa een stad van een andere orde.
"Het is een historische parel, een hele mooie stad vol prachtige architectuur. Ook voor de Sovjet-Unie was Odessa de belangrijkste haven. Het is zeer de vraag of ze dat allemaal met de grond gelijk willen maken." Terwijl Marioepol volgens de lokale autoriteiten voor meer dan 80 procent is verwoest, verwacht Wijninga dat de Russen in Odessa terughoudender zullen zijn.
Akkermans is minder optimistisch. "Ik heb daar inmiddels geen enkel vertrouwen meer in, nu ze ook Kiev aan het bestoken zijn. Ze maken geen onderscheid meer. Het stategische belang weegt voor Rusland zwaarder dan het culturele belang."
Vechten tot het einde
Wanneer de strijd ontbrandt en hoe die zal verlopen, valt nu niet te zeggen. Wel is duidelijk dat Odessa onder leiding van burgemeester Trukhanov niet van plan is om te capituleren. "We vechten tot het einde", zei hij tegenover The Telegraph.
Daarmee keert de burgemeester Rusland definitief de rug toe. In het verleden was hij nog lid van een pro-Russische politieke partij. "In zijn eigen woorden: "Ik weet niet wat voor soort klootzak je moet zijn om te besluiten om Odessa te bombarderen."