Fuck perfectie, zegt deze psycholoog: 'Je bent al genoeg'

Prestatiedruk, geluksterreur, idioot hoge verwachtingen: in de wereld waarin we leven is dat volgens psycholoog Thijs Launspach waar we constant mee te maken hebben. Als anderen geen perfectie van ons verlangen, doen we dat wel van onszelf. Het idee heerst dat het leven maakbaar is, en dat je altijd moet streven naar beter en meer. Gevolg is dat we altijd het gevoel hebben dat we het niet goed genoeg doen, zegt Launspach.

In zijn boek Je bent al genoeg – mentaal gezond in een gestoorde wereld onderzoekt hij waar we onszelf zijn kwijtgeraakt en hoe we onszelf kunnen terugvinden. Want hoe kan het nou dat we rijker, gezonder en veiliger zijn dan ooit en meer te kiezen hebben, maar daar toch steeds ongelukkiger van worden?

Burn-outs en depressies

De wachtlijsten in de ggz blijven oplopen, en dat komt echt niet alléén door het personeelstekort. Vier op de tien Nederlanders krijgt op een bepaald moment in het leven een psychische stoornis, schrijft Launspach in zijn boek. Eén op de vijf krijgt te maken met stemmingsstoornissen, angststoornissen of verslavingen. Zes op de tien werknemers ondervindt regelmatig of zeer vaak werkgerelateerde stress, en zo’n 1,4 miljoen mensen krijgen te maken met een burn-out of burn-outachtige verschijnselen. 800.000 Nederlanders zijn depressief. Drie op de vier studenten zeggen emotioneel uitgeput te zijn, en kinderen op de middelbare school ervaren tegenwoordig evenveel angst als psychiatrische patiënten in de jaren vijftig. Kortom: we zijn niet echt lekker bezig met z’n allen.

Dit alles fascineert Thijs Launspach mateloos. Hij is een veelgevraagd expert op het gebied van stressmanagement, burn-out en mentale gezondheid en schreef daar eerder de boeken Werk kan ook uit en Fokking druk over. Voor zijn nieuwe boek wilde hij nog dieper kijken naar de onderliggende oorzaken van al die mentale problemen van de huidige tijd.

De beste versie van jezelf

"Volgens mij heeft het alles te maken met de manier waarop we leven, wat we van onszelf verwachten en hoe we naar onszelf kijken", zegt hij. "We leven in een verwarrende tijd, waarin veel van ons wordt gevraagd. We hebben tot op zekere hoogte de mogelijkheid zelf iets van ons leven te maken, maar daarmee is ook een verplichting ontstaan tot excelleren."

"Je moet altijd de allerbeste versie van jezelf zijn. Er is altijd nog van alles te doen, te halen en te verbeteren, je kunt altijd verder gaan, je nog meer ontwikkelen. Je bent nooit af, en daarmee nooit goed genoeg. Er is niks mis met ambitieus zijn of jezelf willen ontwikkelen, maar wél met jezelf afwijzen op het moment dat je nog niet bent waar je denkt te moeten zijn."

In plaats van tevreden te constateren dat we het beter voor elkaar hebben dan een ander, zijn we als mensen eerder geneigd onszelf te vergelijken met mensen die het op wat voor manier dan ook juist beter doen dan wij. "Dat is een heel goede manier om heel ontevreden over jezelf te raken", merkt Launspach fijntjes op. Het ideaalbeeld dat we in ons hoofd hebben, is bovendien helemaal niet haalbaar."

Alles willen 

"We willen niet op één gebied excelleren, maar op álle gebieden. "Ik denk dat het daar vaak misgaat." We willen én succes, én de perfecte relatie, én een fantastische persoonlijkheid, én retesociaal zijn, én een strak lijf en de eeuwige jeugd hebben. Maar dat is alleen superhelden gegeven, en die bestaan niet. "You can do anything, but not everything." Je kunt dus maar beter accepteren dat je dat ideaalbeeld nooit gaat bereiken.

Maar tevreden zijn met wat je hebt en wie je bent is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. "Zelfacceptatie is iets waar je waarschijnlijk je hele leven een beetje mee bezig zult blijven”, erkent Launspach. “Het is niet iets wat je zomaar oplost. Maar er zijn wel dingen die je kunt doen voor je mentale gezondheid. Dingen die we waarschijnlijk allemaal wel weten, maar die we nog weleens vergeten."

Vijf stappen

In de eerste plaats is het goed om te weten wie je bent, zegt de psycholoog. "We zijn zozeer bezig met wat we zouden moeten zijn, dat we weinig oog hebben voor wat we daadwerkelijk zijn. Daardoor raken we soms een beetje vervreemd van onszelf. Besef dat je geen superheld hoeft te zijn of kunt zijn, maar dat je ook minder goede kanten hebt en dat die ook bij jou horen. Accepteer, met andere woorden, dat je ook maar een mens bent."

Ten tweede kan het geen kwaad goed voor jezelf te zorgen, 'hoe zalvend en soft dat ook klinkt.' Dat houdt in: die dingen doen waarvan iedereen wel weet dat ze goed voor je zijn, maar die er toch nogal eens bij inschieten. Genoeg slapen, genoeg bewegen, genoeg ontspannen en gezond eten, daar knap je van op.

Ook helpt het om compassie voor jezelf te hebben en lief te zijn voor jezelf. "Snap wat je emoties betekenen en dat 'negatievere' emoties erbij horen. Je hoeft niet de hele dag heppiedepeppie te zijn. Sterker nog: dat is niemand. Je af en toe 'mweh' voelen is de norm, die extatische geluksexplosie de uitzondering."

Een vierde actiepunt: doe iets wat betekenis heeft, in je werk of in de zorg voor anderen. Zodat je niet alleen maar navelstaarderig met jezelf bezig bent, maar ook iets bijdraagt. Al is het alleen maar omdat uit onderzoek blijkt dat hoe meer je je eigen geluk centraal stelt in je leven, hoe meer het je ontglipt.

En tot slot: zoek verbinding met anderen. "Dat vergeten we nog weleens in deze tijd. We zijn heel erg op het individu gericht en raken nog weleens kwijt dat we andere mensen keihard nodig hebben om tevreden en gezond te kunnen zijn. Je hoort bij een troep, je bent niet alleen op de wereld. Die sociale verbinding met anderen is ongelooflijk belangrijk."

Sociale media

Een bonustip dan nog: wees je er bewust van dat sociale media vergif zijn voor je hoofd. Launspach trekt in zijn boek fel van leer tegen de Facebooks en Instagrams van de wereld. "Vrijwel alle onderzoeken op het gebied van sociale media en mentale gezondheid zijn het erover eens. Sociale media zijn funest voor onze aandachtsspanne, voor onze communicatieve vaardigheden en voor ons levensgeluk."

Kijk daar dus alsjeblieft mee uit, zegt hij. "Als je er echt op moet zitten, vind dan een manier waarop het niet je leven overneemt. Geef jezelf bijvoorbeeld een dagelijks tijdlimiet, en zorg dat je ze niet via je telefoon benadert, want die apps hebben nog een paar extra verneukeratieve functies waardoor ze nog verslavender zijn. Als je niet anders kunt, zet dan in vredesnaam die notificaties uit, zodat je er niet de hele tijd in getrokken wordt."

In zijn boek pleit Launspach ook voor een systeemverandering, want mentale gezondheid is volgens hem niet alleen een individuele verantwoordelijkheid. "Zo zien we het vaak wel, maar we leven in een wereld die invloed heeft op onze mentale gezondheid. Ik vind het daarom ook een politieke verantwoordelijkheid om meer te investeren in preventie van mentale problemen. Zo moet de overheid in mijn ogen iets doen om mensen te beschermen tegen de excessen van Big Tech. Mensen worden en ongelukkiger en opgejaagder van, het is aantoonbaar slecht voor je mentale gezondheid."

Onderwijs

Daarnaast moeten werkgevers meer doen om goed voor hun werknemers te zorgen, vindt Launspach. Om te beginnen door paal en perk te stellen aan de bereikbaarheidscultuur en het werk op een gezondere manier in te delen. En als het even kan, zou hij ook graag zien dat kinderen al op school leren over mentale gezondheid en veerkracht.

"Ik vind het gek dat bepaalde dingen waar het echt om gaat in het leven niet expliciet worden behandeld op school. Waarom leren we niets over het oplossen van conflicten, zelfreflectie, emotionele intelligentie en psychologische weerbaarheid? En ja, het onderwijs moet al zoveel verschillende dingen, maar om je voor te bereiden op een bestaan in deze verwarrende tijden, heb je andere skills nodig dan het kunnen maken van een differentiaalvergelijking. Met een aantal vrij basic dingen kun je al ver komen. Nu beginnen we er pas over te praten op het moment dat het al mis is gegaan in het leven, en dat is doodzonde."

Launspach hoopt dat zijn boek mensen een beetje troost kan geven. "Iedereen heeft af en toe issues, dus je bent niet gek. En je hóéft niet perfect te zijn. Dat is de boodschap die ik wil verkondigen. Ik hoop dat mensen zichzelf met wat meer mededogen kunnen bezien en wat minder streng kunnen zijn op zichzelf."

En vooruit, omdat met ambities an sich niets mis is: hij hoopt óók een discussie aan te zwengelen over hoe we een mentaal gezondere maatschappij kunnen creëren waarin we niet gedomineerd worden door stress en prestatiedruk. "Maar als ik slechts één van deze dingen voor elkaar krijg, vind ik het ook goed genoeg."

‘Je bent al genoeg – mentaal gezond in een gestoorde wereld’ van Thijs Launspach is nu verkrijgbaar.