Artsen hekelen aanpassing helmplicht snorscooters: 'Vier jaar geduurd, en dan krijg je dit'
Bestuurders van snorfietsen moeten per 1 januari 2023 een helm op zetten, anders riskeren ze een boete van 100 euro. De wet komt er na een oproep van een grote groep artsen aan de Tweede Kamer. Maar een deel van die artsen noemt een belangrijk onderdeel van de wet nu 'een teleurstelling'. Ze vrezen dat de situatie juist minder veilig wordt, doordat ook speedpedelec-helmen worden toegestaan.
Het begon eind 2018 met een opinie-artikel in NRC en een brandbrief aan de Tweede Kamer, ondertekend door 130 artsen. De oproep: voer een helmplicht in voor snorscooters (ook snorfietsers genoemd), en voorkom zo veel (blijvend) hersenletsel. Er volgde een Kamerdebat, en de Kamer stemde met ruime meerderheid voor.
Speedpedelec-helm
Geregeld, zou je denken. Maar helaas, zeggen neurochirurg Wilco Peul van het Haaglanden MC en LUMC en internist Wouter Bierman van het UMCG. Niet alleen komt die helmplicht er pas per 1 januari 2023, zo'n vier jaar na het Kamerdebat, maar erger: de minister van Infrastructuur en Waterstaat staat naast motorhelmen ook speedpedelec-helmen toe voor snorfietsers.
Dat zorgt voor schijnveiligheid en is bijna onmogelijk te handhaven, zeggen de twee namens een grotere groep artsen. Het aantal patiënten met ernstig hersenletsel dat vooral Peul ziet, zal er onvoldoende door afnemen. Ze doen daarom een dringende oproep aan de minister om de helmplicht te herzien.
"Ik ben heel blij dat er uiteindelijk iets gebeurt", zegt Peul, die maandelijks een patiënt met zeer ernstig hersenletsel door een snorfiets- of brommerongeluk op de operatietafel krijgt. "Maar het is belachelijk dat het zolang heeft moeten duren en dat snorscooterrijders ook voor een speedpedelec-helm kunnen kiezen."
Hersenletsel
"Veel snorscooterrijders zijn jongeren, ik hoop dat zij beseffen wat de consequenties zijn van die keuze, maar ik betwijfel dat zij weten wat het betekent als ze door een ongeluk hersenletsel oplopen. Als dat gebeurt, dan hebben ze vaak levenslange schade."
"In tv-programma's en films worden mensen op de ene van de andere dag wakker uit een coma en zijn ze weer zichzelf. Zo werkt het niet. Als je ernstig hersenletsel hebt, dan word je of niet wakker, of heel traag, of als een ander persoon. Je kunt met blijvende hersenschade nooit meer het leven leiden dat je voor jezelf had bedacht."
Een speedpedelec-helm is lichter en dunner dan een motorhelm en laat de oren vrij, waardoor de impact van een ongeluk op het hoofd groter is en de kans op ernstige en blijvende hersenschade dus ook, zeggen de artsen. Zij hekelen de onderzoeken van TNO waarop de minister zich baseert bij de beslissing dat een speedpedelec-helm genoeg is.
"Daarbij is uitgegaan van een snelheid van 25 kilometer per uur. Dat is officieel de maximumsnelheid voor snorfietsen, maar ze zijn vaak opgevoerd en kunnen gemiddeld 34 kilometer per uur, met zelfs uitschieters naar 80 kilometer per uur", zegt internist Wouter Bierman.
Beperkt aantal scenario's
"Daarnaast is in het onderzoek uitgegaan van een beperkt aantal scenario's, terwijl er heel veel mogelijke scenario's zijn voor ongelukken." Dat benoemen de onderzoekers ook zelf in hun analyse. Ook schrijven ze dat de proeven zijn uitgevoerd met een 'vereenvoudigd mensmodel' van een gemiddelde man, zowel voor de bestuurder als voor de bijrijder.
Tot slot vrezen de artsen dat het toestaan van een speedpedelec-helm voor snorfietsers ervoor zorgt dat snorfietsers een gewone fietshelm gaan gebruiken, en dat ook brommerrijders – voor wie een motorhelm al verplicht is – de lichtere helm op gaan zetten. "Het verschil tussen een speedpedelec-helm en een gewone fietshelm is alleen te zien aan het nummer in de binnenkant. Daar is bijna onmogelijk op te handhaven", zegt Bierman.
"En het verschil tussen een snorfiets en een brommer is alleen te zien aan het kenteken, waardoor handhavers niet zien of het type helm dat iemand draagt wel voldoet aan de wet." Snorscooters hebben een blauw kenteken, bij brommers is dat geel.
Is de speedpedelec-helm wel goed genoeg voor speedpedelecs?
Een snorscooter mag officieel 25 kilometer per uur, en een speedpedelec 45. Waarom is zo'n lichtere helm dan wel geschikt voor de speed pedelec, en volgens deze artsen niet voor een snorscooter?
Dat heeft volgens internist Wouter Bierman te maken met het feit dat je op een speedpedelec 'behoorlijk hard' moet trappen. "Daarom moet de helm ventilatiegaten hebben." De speedpedelec-helm is dus een compromis: hij beschermt beter dan wanneer je geen helm op hebt, en je kunt toch de warmte van je hoofd kwijt.
Bierman: "Op een brommer of scooter hoef je niet of nauwelijks te trappen, daarom zijn die ventilatiegaten niet nodig en moet je gaan voor de beste bescherming."
Achteruitgang
De artsen vrezen dat de wet daardoor zorgt voor meer onveiligheid, en daarmee juist een achteruitgang is. De wet is gemaakt door de vorige minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen. De artsen hopen dat de nieuwe minister, Mark Harbers, hem alsnog aanpast.
Bierman: "Als je naar de rest van Europa kijkt, dan zie je dat nergens anders een uitzondering is gemaakt voor snorfietsers: die moeten dezelfde helm dragen als brommers. De zwaartekracht is in heel Europa hetzelfde, dus het is niet uit te leggen."
Reactie ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Het ministerie wil niet inhoudelijk ingaan op vragen over de helmplicht, omdat er door GroenLinks Kamervragen over zijn gesteld. "Wij hebben binnen ons ministerie de afspraak altijd eerst de Kamer te antwoorden en dan de pers", laat een woordvoerder weten.
Wel geeft ze een algemene reactie op het onderwerp:
Zoals genoemd in de Kamerbrief van 21 oktober 2021, heeft TNO twee onderzoeken gedaan naar een speedpedelec-helm voor snorfietsers. Beide onderzoeken concluderen dat de speedpedelec-helm bijdraagt aan het verminderen van hoofdletsel.
In het eerste concludeert TNO dat de speedpedelec-helm een vergelijkbare tot betere bescherming biedt voor de snorfietsbestuurder als de bromfietshelm voor bromfietsbestuurder.
In het tweede concludeert TNO dat per saldo de speedpedelec-helm, ook in het geval van passagier achterop, bijdraagt aan het verminderen van hoofdletsel en daarmee dus ten goede komt aan de verkeersveiligheid.
Uit de internetconsultatie is gebleken dat niet voor iedere snorfietser een bromfietshelm geschikt is. Bij sommige snorfietsers moet je zelf trappen, net als bij een speed pedelec. De speedpedelec-helm is lichter van gewicht en biedt meer ventilatie. Het toestaan van de speedpedelec-helm draagt volgens ons bij aan het draagvlak voor de helmplicht en daarmee aan het naleven van deze maatregel.