Paniek in Europa over de energierekening, maar wat is de oplossing?
In veel Europese landen is paniek over de hoge energierekeningen. Europa voelt de gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de afhankelijkheid van Russische energie. In Brussel overleggen de ministers van 27 lidstaten over maatregelen, maar wat zijn de oplossingen?
Wat zijn de verschillende plannen?
De Europese Commissie heeft een paar voorstellen gedaan. Een greep uit de plannen:
- een verplichte bezuiniging op elektriciteitsverbruik tijdens piekuren
- megawinsten van energiebedrijven moeten extra worden belast
- een maximumprijs voor Russisch gas, om te voorkomen dat Rusland nog meer winst maakt
- een maximumprijs voor stroom uit zon, wind, kern- en kolencentrales. Die stroomprijs is nu ook gigantisch hoog, vanwege een koppeling aan de gasprijs.
Nu is het aan het de lidstaten om een keuze te maken. Maar in Brussel worden verwachtingen getemperd: geen enkel Europees overleg kan dit probleem op de wereldmarkt oplossen, zegt een ervaren diplomaat.
Hoe denken de lidstaten over de plannen?
Verschillend. Want energiebeleid is niet overal in Europa hetzelfde. Een forse ingreep in de vrije energiemarkt is niet eenvoudig: wat voor het ene land werkt, werkt niet voor het andere land. Sommige landen hebben kerncentrales, anderen zijn heel afhankelijk van kolencentrales of kunnen niet zonder Russisch gas.
Kan Europa de energierekening verlagen?
Dat moet uiteindelijk door nationale regeringen gebeuren. In veel landen is de btw op energie verlaagd en worden toeslagen en uitkeringen verhoogd. In Frankrijk mogen energiebedrijven hun prijzen nog maar maximaal 4 procent laten stijgen. Ook in Nederland is de belasting op energie en de accijns aan de benzinepomp verlaagd. Mensen met lage inkomens krijgen een energietoeslag. Voor volgend jaar wil het kabinet ook al energiebedrijven extra belasten, zo staat in de Prinsjesdag-plannen.
Kan Poetin de gaskraan helemaal dichtdraaien?
Daar dreigt de Russische president wel mee. Als de Europese Unie een prijsplafond, een maximumprijs, invoert op Russisch gas, dreigt Poetin alle leveringen te stoppen. Weliswaar importeren EU-landen al fors minder Russisch gas, maar een aantal lidstaten kan nog niet zonder. Dat wordt geen makkelijke discussie, is de verwachting in Brussel. Voor landen die nog afhankelijk zijn van Russisch gas is zo'n maximumprijs toch 'een soort Russische roulette', aldus een topdiplomaat.
Wat vindt Nederland?
Nederland was de afgelopen maanden huiverig over vergaande ingrepen op de energiemarkt, maar is inmiddels bereid te praten over maximumprijzen. Wel moet een maatregel tijdelijk zijn en effectief. Verder hamert klimaatminister Jetten vooral op besparingen en mogen investeringen in duurzame energie niet in gevaar komen. En Nederland is ook voorstander van een prijsplafond op Russisch gas. Overigens is Jetten niet bij het overleg in Brussel: staatssecretaris Vijlbrief gaat naar Brussel. Jetten blijft in Den Haag, vanwege de ministerraad.
Wat maakt het meeste kans?
Insiders verwachten dat de Europese landen elkaar kunnen vinden op een vorm van prijsbeperking. Maar hoe precies, is nog onduidelijk. Het zwaarder belasten van de winst van energiebedrijven is al een voornemen van verschillende lidstaten en zal ook in de Europese afspraken belanden. Het prijsplafond op Russisch gas ligt gevoeliger.
Wanneer is er duidelijkheid?
Dat duurt nog even. Vandaag is het eerste extra overleg. Dan moet duidelijk worden waar steun voor is en waar niet. Dan komt de Europese Commissie volgende week met concrete voorstellen en moeten lidstaten definitief beslissen welke maatregelen worden genomen.