Voor Elizes generatie is succesvol zijn de norm: 'Ik kreeg een paniekstoornis'

Op haar 17de kreeg ze haar eerste paniekaanval, toen ze in haar examenjaar zat. "Je voelt opeens een lichamelijke sensatie. In mijn zwaarste periode had ik er elke dag last van. Mijn keel ging dicht zitten. Mijn eetlust was weg, ik was misselijk van de angst en kreeg last van duizeligheid." Door deze paniekaanvallen kreeg Elize het gevoel dat er iets mis was in haar lichaam. 

Schoolprestaties op één

Maar lichamelijk onderzoek sloot uit dat ze iets fysieks mankeerde. De lichamelijke klachten die ze voelde, kwamen door de ongezonde stress die ze ervaarde voor haar examens. Vanuit huis kreeg ze altijd mee dat haar schoolprestaties op de eerste plek kwamen en alle andere dingen in haar leven waren daar afhankelijk van. "Ik mocht alleen met vriendinnen afspreken als ik goede cijfers haalde."

Haar paniek- en angststoornissen hadden grote invloed op haar leven. Ze durfde minder in het openbaar te verschijnen, ze zei etentjes af met vrienden omdat ze bang werd om weer een aanval te krijgen. "Ik wilde niet meer naar buiten, omdat ik als het ware angst kreeg voor een angstaanval."

Hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Robert Vermeiren ziet meerdere oorzaken van de stijging van de problemen. "Het komt niet alleen door sociale media of de pandemie, of de school of de ouders. De hele maatschappij legt heel veel druk op de jongeren. De norm is: succesvol zijn en er goed uitzien. Maar als het succes wegblijft, dan voelt het alsof het hun eigen schuld is."

Onrealistische verwachtingen

Vermeiren legt uit dat de normen in de maatschappij verschoven zijn naar onrealistische verwachtingen. "Iedereen zou een goede opleiding moeten hebben, een fantastisch gezin met voorbeeldige kinderen en voor zichzelf moeten kunnen zorgen. Tegelijkertijd is er nauwelijks ruimte om fouten te maken."

Naast de opgelegde druk van de maatschappij, worden ook onderwerpen genoemd als de klimaatcrisis, de oorlog en sociale media die invloed hebben op de mentale welzijn van jongeren.

'Grootste onderzoek ooit' 

Afgelopen maandag is een grootschalig Europees onderzoek naar jongeren met geestelijke gezondheidsproblemen van start gegaan. Het onderzoek zou het 'grootste ooit' zijn, doordat er verschillende disciplines bij betrokken zijn. Daarnaast is het ook divers aangezien 17 instellingen meedoen uit negen Europese landen. 

Hoogleraar Bart Rutten van Universiteit Maastricht is de coördinator van de studie. "We hopen met het onderzoek een tool te kunnen ontwikkelen die jongeren kan helpen om vroeger bij zichzelf op te sporen of ze mentale problemen ervaren."

Hoewel er vroeger ook veel leed was, is er een verschil met de vorige generaties. "Voorheen heerste er een meer sociale structuur waar mensen solidair voor elkaar zorgden en naar elkaar omkeken. Nu is er sprake van een meer individualistische maatschappij met eigen verantwoordelijkheid, de normen zijn veranderd."

'Jongeren worden genegeerd'

De 22-jarige Elize is het daar mee eens. "Deze maatschappij gaat heel erg snel. Er wordt niet omgekeken naar ons én er wordt onderschat hoeveel wij doen."

Ze vervolgt met dat jongeren bepaalde keuzes moeten maken op een jonge leeftijd, terwijl ze daar nog niet altijd klaar voor zouden zijn. "Tegelijkertijd zitten we met zoveel gedoe als de studieschuld en energietoeslagen die niet aan studenten worden gegeven. Je wordt daarin genegeerd."

Om lage inkomens te helpen met de gestegen energiekosten, geeft de regering een energietoeslag van 1300 euro. Uitwonende studenten onder de 21 jaar worden hiervan uitgesloten, omdat zij wettelijk gezien nog onder de verantwoordelijkheid van hun ouders vallen. 

Volgens Elize zou er verder meer informatie over mentale gezondheid op scholen moeten komen, om mentale aandoeningen ook beter te begrijpen. Daarbij moet het lichamelijk aspect ook meegenomen worden in de informatievoorziening.

Maak het bespreekbaar

"Je ervaart stress niet alleen mentaal, maar je kan er ook een paniek- of angststoornis door krijgen. En praten over emoties is heel belangrijk. Maak het bespreekbaar, zodat mensen zich ook niet anders of raar voelen als ze te maken krijgen met een depressie of angststoornis."

Vermeiren vult aan: "Er moet een landelijk gezondheidsbeleid komen. Zorg dat we op een goede manier met jongeren om gaan en rekening houden met hun welzijn. Bepaalde eisen hebben is normaal, maar het moet niet te ver gaan. Zorg dat ze een plekje hebben in de maatschappij en ze zich gehoord voelen."