Op kinderkamp in de gevangenis: 'Leuk om even bij papa te zijn'

Knutselen, tekenen, samen sporten. Vier op een rij spelen. Als je vader in de gevangenis zit, is het nog lang niet vanzelfsprekend om die activiteiten samen te doen. In de Penitentiaire Inrichting Nieuwegein is daarom deze week een herfstkamp georganiseerd door Stichting Exodus Nederland, in samenwerking met de Dienst Justitiële Inrichtingen.

Zonder handboeien

Gedetineerde vaders krijgen hier de kans samen met hun kinderen creatief bezig te zijn. Om hun band te versterken. In drie dagen – in de herfstvakantie – brengen de kinderen tijd door met hun vader. Woensdag was de eerste dag van het kamp. Binnen de gevangenismuren dus, in een gymzaal. Zonder handboeien.

Aan de muren hangen tekeningen van de kinderen en daardoor zou je niet zeggen dat je in een gevangenis bent. En dat is misschien maar goed ook, want deze dagen worden georganiseerd vanuit de gedachte dat het kind een leuke dag met zijn of haar vader beleeft.

Even een moment waarin zowel vader als kind niet herinnerd wordt aan het feit dat de vader, ergens ver weg, in de gevangenis zit.

De 40-jarige Gerard* is één van de vaders die meedoen. Hij zit een gevangenisstraf uit van 30 maanden. Samen met zijn zoontje (9) vertelt Gerard wat voor impact deze dagen hebben. "Je zit echt weer in je vaderrol. Het voelt minder aan alsof we in de gevangenis zijn, omdat je niet tegenover elkaar zit met plexiglas ertussen."

'Leuk om bij papa te zijn'

Terwijl Gerard praat, zit zijn zoontje te spelen met sportattributen. Af en toe houdt de jongen zijn aandacht bij het gesprek. Als hem gevraagd wordt wat hij de leukste activiteit vindt, zegt hij: "Voetballen. Maar ik vind het sowieso leuk hier, omdat ik bij papa ben."

Dit driedaagse kamp verandert de band tussen vader en kind, geeft Gerard aan. Hij legt uit dat er bij gewone bezoekuren weinig tijd is om échte gesprekken te voeren en elkaar beter te leren kennen. "Als mijn zoontje zich bijvoorbeeld net wat beter voelt om iets te zeggen, is de tijd bij wijze van spreken al om."

Je verliest de band

Soms zijn er belafspraken, maar optimaal is dat niet. Zo moet het kind op dat moment er maar net zin in hebben om met zijn vader aan de telefoon te willen praten. Vaak komen daar volgens Gerard ook geen lange gesprekken uit. Die momenten zijn dus te kort en te afstandelijk om hun band goed te kunnen onderhouden. "Je verliest die band ook. Er zijn weinig goede alternatieven en omdat je elkaar niet vaak ziet, word ik iedere keer verrast als ik dan mijn zoontje zie die weer een kop groter is geworden."

Praten met kind kan helpen

Angela Verhagen doet onderzoek naar de relatie tussen vaders en hun kind(eren) tijdens een gevangenschap. Zij vertelt dat het voor zowel vader als kind belangrijk is een goede relatie op te bouwen. "Kinderen krijgen een betere ontwikkeling. De vaders voelen zich mentaal vaak beter en willen sneller hun gedrag aanpassen voor hun kind, als ze een goede band met elkaar krijgen."

Kinderen van wie een ouder in de gevangenis zit, praten er volgens Verhagen weinig over. Dat komt niet alleen doordat ze weinig lotgenoten hebben. Het is ook een geheim, omdat ze bang zijn dat andere kinderen anders niet meer met hen willen omgaan. "Terwijl het juist goed is als ze hierover leren praten en het normaliseren. Als het een taboe blijft, dan kan dat heel zwaar wegen voor het kind."

Verhagen snapt wel dat er een stigma bestaat rond dit onderwerp, omdat het ook deels uit zelfbescherming voortkomt. Zo willen kinderen geen andere kinderen afschrikken. "Maar het kan juist voor opluchting zorgen en een kind kan op tijd om hulp vragen, wanneer dat stigma doorbroken wordt."

Marieke van Zwam is de projectleider van het herfstkamp. Nadat het project al succesvol was geweest in de PI Vught in 2019, waardoor er zelfs wachtlijsten kwamen, hebben ze het kamp dit jaar ook naar de PI Veenhuizen en de PI Nieuwegein gebracht. "De kinderen zijn veel opener wanneer ze hier komen. Ze maken nieuwe herinneringen met hun vader en het contact wordt sterk verbeterd."

Gemis is groot

Van Zwam hoort van de gedetineerde vaders ook veel positieve verhalen. Er komen serieuze gesprekken op gang en er hangt een relaxte sfeer. Het helpt ook dat ze zich in een andere ruimte bevinden, waardoor de kinderen zich er minder bewust van zijn dat ze op bezoek zijn in een gevangenis.

Tegelijkertijd wordt het gemis ook groot, wanneer het weer tijd is om afscheid te nemen op de laatste dag. "Maar dat kan de vader ook helpen om die band te blijven versterken en zijn leven te willen beteren."

Gerard heeft er nu 22 maanden op zitten. Nog acht te gaan. "Dit soort dagen breken wel de tijd voor me. Het geeft me energie voor het laatste ritje, om het zo maar even te zeggen."

Kinderen zijn motivatie

Wat het moeilijkst is voor hem in zijn tijd binnen de gevangenismuren? "Als ik mijn kind dan zo dicht bij me heb, krijg ik toch een schuldgevoel. Je ziet hem niet opgroeien." Juist daarom hebben deze dagen veel betekenis.

Gerard zegt dat hij wel minder stress heeft hierdoor, omdat hij zijn kind eindelijk weer gezien heeft. "Mijn kinderen zijn mijn motivatie. Ik doe het voor hen."

 

* Gerard is een gefingeerde naam. De volledige naam van de gedetineerde is bekend bij de redactie.